Азақстан Республикасының конституциялық қоғамдық құрылымы.

Конституциялық қ ұ рылыс деп қ оғ ам мен мемлекеттің саяси жә не ә леуметтік- экономикалық ұ йымын, ондағ ы жеке адамдардың конституция нормаларымен бекітілген қ оғ амдық қ атнастарының жиынтығ ын айтамыз.

Қ Р қ оғ амдық конституциялық қ ұ рылымы конституцияның жалпы бө лімінде айқ ындалғ ан Демократиялық мемлекетте мемлекеттік қ ұ рылым ү ш принцип негізінде қ алыптасады. Олар:

1) халық тың билігі, биліктің ү ш тармақ қ а бө ліну принципі; 2) заң ү стемдігі;

3) азаматтың қ ұ қ ық тары мен бостандық тарының мемлекет мү дделерінен басымдығ ы;

Қ азақ стан Республикасының қ оғ амдық қ ұ рылымының конституциялық негіздері тө мендігідей:

1.Қ Р территориясы біртұ тастығ ы; Конституцияның 2-бабында егемендік Републикасының барлық аумағ ына қ атысты екендігі, Қ Р территориясы біртұ тастығ ы атап кө рсетілген

2.Республикалық басқ ару формасы; Конституция бойынша елде республикалық билік формасы бекітілген. Мемлекеттегі жоғ арғ ы органдар сайлау арқ ылы қ алыптасқ ан парламент қ атысуымен қ ұ рылады. Қ Р президенттік республика деп жарияланғ ан. Ол президенттің мемлекеттік биліктегі бірқ атар белсенділігінмен қ атар парламенттік республикағ а тә н ү кімет басшысының болуы президенттің парламентті тарату қ ұ қ ығ ы жә не заң дарды қ алыддау қ ұ қ ығ ының болуымен сипатталады.

3.Халық билігі; Конституция 1-бабаында Қ Р демократиялық мемлекет деп атап кө рсетілген. Қ Р халық конституцияны қ абылдауғ а референдумғ а қ атыса алады, мемлекет басшысы президентті парламент сайлап белгіленген уақ ыт ө ткен соң оларды қ айта сайлауғ а қ ұ қ ық ы бар. Мемлекет ұ лтына, жынысына нә сіліне, дініне қ арамастан азшылық тың мү ддесі ескеріліп қ ұ қ ық тырын қ орғ ауды жү зеге асырады. Азаматтарғ а сө з бостандығ ы, ар-ождан бостандығ ы, ұ лты мен тілін таң дау, ұ йымдар қ ұ ру, мемлекеттік қ ызметке тең дә режеде қ атысуғ а мү мкіндік береді.

4.Заң ү стемдігі, мемлекеттің қ ұ қ ық тық сипаты; Мемлекет заң ү стедігі, биліктің ү ш тармақ қ а бө лінуі, мемлекет пен азаматтардың заң алдында ө зара жауапкершілігіне негізделген мемлекет қ ұ ру;

5.Мемлекеттің зайырлылық сипаты; Діни ұ йымдар мемлекеттен бө лінген бір діннен екіншіге кө шуге, қ алағ ан діндіге сенуге қ ұ қ ық берілген, бірақ мемлекеттік міндетті дін жоқ. Діни негізде саяси партиялар қ ұ руғ а, тыйым салынғ ан;

6.Мемлекеттің ә леуметтік сипаты; Қ Р мемлекет халық қ а қ ызмет етеді, ә леуметтік салада білім беру, денсаулық сақ тау, ғ ылым мен мә дениетті дамытуғ а, тұ рмысы тө мендерге ә леуметтік қ амқ орлық кө рсетуді жү зеге асырады.

7.Унитарлық сипаты; Қ Р унитарлы мемлекет екендігі, онда дербестігі бар территориялардың жоқ тығ ы мен мемлекеттің біртұ тастығ ынан кө рінеді.

8.Саяси жә не идеологиялық плюрализм; Республикада идеолгиялық плюрализм (ә ртү рлілік) танылады саяси жә не идеолгиялық плюрализм саяси партиялар қ ұ ру жә не саяси ө мірге араласудың барлық тү рлерінің болуымен анық талады.

9.Экономикалық плюрализм Республикада мемлекеттік жә не жеке тең дә режеде танылып қ орғ алуымен сипатталады.(констит.5 бап)

10.Адам жә не азаматтың қ ұ қ ық тыры мен бостандық тарының қ оғ амдағ ы ең жоғ арғ ы қ ұ ндылық болуы. Азаматты қ ұ рметтеу, оны қ орғ ау мемлекеттің негізгі атрибуты міндеті болып табылады

(констит.6 бап).

11.Адам жә не азаматтың қ ұ қ ық тыры мен бостандық тарының қ оғ амдағ ы ең жоғ арғ ы қ ұ ндылық болуы;.

3.Қ азақ стан Республикасындағ ы адам жә не азаматтың конституциялық қ ұ қ ық тары, бостандық тары жә не міндеттері. Гуманизм - қ ұ қ ық тық мемлекетке тә н негізгі қ ұ ндылық. конституциясының 1- бабының 1- тармағ ында: «Адам, жә не адамның ө мірі, қ ұ ұ қ ық тары мен бостандық тары мемлекеттің ең қ ымбат қ азынасы» делінген. Ал конституцияның «Адам жә не азамат деп аталатын II бө лімінде 12 баптың 1-тармағ ында Қ Р адам қ ұ қ ық тары мен бостандық тары танылады жә не оларғ а кепілдік беріледі» делінген.

1. Адамның жеке қ ұ қ ық тары мен бостандық тары Бұ л қ ұ қ ық тыр мен бостандық тар адам туылғ аннан бастап беріледі жә не олар адамның азаматтығ ына байланысты емес, табиғ и қ ұ қ ық тарымен байланысты.

2.Саяси қ ұ қ ық тары. Бұ л қ ұ қ ық тар мен бостандық тар адамның мемлекеттік билікті жү зеге асыруғ а қ атысуына байланысты

3.Ә леуметтік- экономикалық қ ұ қ ық тары мен бостандық тары: Демократиялық мемлекетте азаматтардлың қ ұ қ ық тары мен бостандық тары жарияланып қ ана қ оймай оларғ а кепілдіктер беріледі. Кепілдіктер экономикалық саяси ә леуметтік заң дық кепілдіктер болып бө лінеді.. Кепілдік қ амтамасыз ету деген мағ ынаны білдіреді

Азамат- ө з отанының ұ лы (немесе қ ызы) деген ұ ғ ымды білдіреді. Мысалы заң кепілдігіне ә ркімнің ө з қ ұ қ ық тары мен бостандық тарын сот арқ ылы корғ ау, білікті заң кө мегін алу қ ұ қ ық тары, кінә сіздік презумпциясын жатқ ызуғ а болады. Қ Р азаматтарының конституциялық міндеттері:

1) Қ Р конституциясы мен заң дарын сақ тауғ а, басқ а адмдардың қ ұ қ ық тарын, бостандық тарын, ар-намысы мен қ адір-қ асиетін қ ұ рметтеуге;

2) ө з отаны Қ Р қ орғ ауғ а;

3) салық тар мен алымдарды жә не ө зге де міндетті тө лемдерді тө леуге;

4) тарихи жә не мә дени мұ ралар мен ескерткіштерді қ орғ ауғ а міндетті;

5) табиғ атты сақ тап табиғ и байлық тарды ұ қ ыпты қ арауғ а;

6) орта білім алуғ а міндетті;

Азаматтық дегеніміз – азаматтың мемлекетпен ө зара қ ұ қ ық тық саяси байланысы. Азаматтық Қ азақ стан Республикасының 1991жылы 20 желтоқ санда қ абылданғ ан «Азаматтық туралы» заң ымен реттеледі. Заң бойынша азаматтық ү ш элементтен тұ рады:

1)адамның мемлекетпен байланысының тұ рақ ты болуы;

2)адамның мемлекетпен байланысының саяси қ ұ қ ық тық сипатта болуы;

3)мемлекет пен азаматтың арасындағ ы ө зара қ ұ қ ық пен міндеттердің белгіленуі;

Қ азақ стан Республикасының азаматтығ ы мынандай тө рт жағ дайда беріледі:

1) туу бойынша;

2)Қ азақ стан Республикасы азаматтығ ына қ абылдануы нә тижесінде

3) Қ азақ стан Республикасы халқ аралық шарттарында қ арастырылғ ан негіздер бойынша

4) Қ азақ стан Республикасы азаматтығ ы туралы заң да қ арастырылғ ан немесе ө зге де негіздер бойынша

Азаматтық тан айыру:

1)басқ а мемлекетте ә скери қ ызметке, қ ауіпсіздік қ ызметіне, полиция, юстиция органдарына басқ а да мемлекеттік басқ ару органдарына қ ызметке орналасуы салдарынан;

2)азаматтық ты жалғ ан мә ліметтер немесе жалғ ан қ ұ жаттар арқ ылы алса;

3)Қ азақ стан Республикасының мемлекет аралық шарттарында кө зделген негіздер бойынша;

4)Қ азақ стан Республикасынан тыс жерде тұ рғ ан азамат ү ш жылғ а шейін консулдық тіркелмесе;

Азаматтық мә селелері бойынша шешім қ абылдау Қ азақ стан Республикасының Президентінің ө кілеттілігіне жатады.