Мемлекеттік биліктің жоғарғы органдары, олардың қызметі

Мемлекеттік билік ү ш тармақ қ а бө лінеді: заң шығ анушы, атқ арушы жә не сот билігі. Заң шығ арушы биліктің жоғ арғ ы органы - парламент, атқ арушы биліктің жоғ арғ ы органы – ү кімет, жә не сот билігінің жоғ арғ ы органы – жоғ арғ ы сот. Жергілікті басқ аруды жү зеге асыратындарғ а жататындар: 1)жергілікті ө кілетті орган – маслихаттар, олар облыстық (оғ ан тең естірілген қ алалық), аудандақ (оғ ан тең естірілген қ алалық) болып бө лінеді.

2)жергілікті атқ арушы органдар - ә кімшіліктер, олар облыстық, аудандық, округтік (ауылдық) болып бө лінеді.

3) жергілікті сот билігін облыстық (оғ ан тең естірілген қ алалық), аудандақ (оғ ан тең естірілген қ алалық) соттар жә не ә скери соттар қ ұ айды

Мемлекет басшысы президент биліктің ү ш тармағ ының жұ мысын ү йлестіре отырып басқ арады.

Қ азақ стан Республикасының Президенті – мемлекеттің басшысы, мемлекеттің ішкі жә не сыртқ ы саясатының негізгі бағ ыттарын айқ ындап, ел ішінде жә не халық аралық қ атнастарда Қ азақ стан Республикасы атынан ө кілдік ететін ең жоғ арғ ы лауазымды тұ лғ а. Мемлекет басшысы – президент лауазымы ең алғ аш рет АҚ Ш –та пайда болғ ан. Қ азіргі кезде президент қ ызметі кө птеген елдерде орнық ты. Республика президенті мемлекеттік биліктің барлық тармақ тарының ү йлесімді жұ мыс істеуін, мемлекеттік органдардың халық алдында жауапкершілігін қ амтамасыз етеді. Қ азақ стан Республикасының. президенті конституцияның 41- бабына сә йкес жалпығ а бірдей тең жә не тө те сайлау қ ұ қ ығ ы негізінде жасырын дауыс беру арқ ылы 5 жыл мерзімге сайланады. Республика президенті болып тумысынан республика азаматы болып табылатын, 40 жасқ а толғ ан, мемлекеттік тілді еркін мең герген, респулбикада кемінде 15 жыл тұ рғ ан республика азаматы ғ ана сайлана алады.

Қ Р президентінің қ ызметі конституция жә не «Қ азақ стан Республикасының президенті туралы» (26.12.1995ж.қ аб.19.06.2007.ж.ө згертілген) конституциялық заң ымен реттеледі. Аталғ ан конституциялық заң да

Қ, Р. Президентінің Парламентке қ атысты уә кілеттігіне: 1)парламенттің кезекті жә не кезектен тыс сайлауын шақ ырады: 2)сенаттың 15 депутатын тағ айындайды 3) конституцияда кө рсетілген негізде парламентті немесе парламент мә жілісін таратып жіберуге қ ұ қ ы бар; 4) парламентке конституцияғ а тү зетулар мен ө згерістер енгізуге ұ сыныс жасауғ а; 4) парламент палаталарының кез келген отырыстарына қ атысуғ а уә кілеттілігі жатады. Қ Р Президентін Ү кіметке қ атысты уә кілеттілігіне жататындар: 1)ү кімет басшысы премьер министрді тағ айындайды жә не жұ мыстан босатады; 2)ү кіметтің қ ұ қ рылымын анық тайды министрліктер мен ведомтсволардық ұ ру қ айта қ ұ руғ а қ ұ қ ы бар, ү кімет мү шелерін тағ айындайды жә не босата алады. 3) ү кімет мү шелерінің антын қ абылдайды; 5)ү кіметке заң жобаларын мә жіліске ұ сынуды тапсырады; 6)ү кіметті жә не оның жекеленген мү шелерін отставкағ ажібереді; Президенттің Қ Р жоғ арғ ы сотына қ атысты уә кілеттілігі: 1) жоғ арғ ы сот екң есінің ұ сынуымен сенатқ ы жоғ арғ ы соттың тө ағ асы мен судьяларын ұ сынады 2) жоғ арғ ы сот кең есінің ұ сынуымен жерлгілікті соттардың тө ағ аларын тағ айындайды жә не жұ мыстан босатады Сенаттың келісімімен 5 жылғ а Қ Р бас прокурорын тағ айындайдыжә не басатады; Қ Р орталық Сайлау комиссиясының тө рағ асын жә не екі мү шесін тағ айындайды; Праламент сенатының келісімімен Қ Р ұ лттық банкінің тө рағ асын жә не оның кө мекшілерін тағ айындайды жә не қ ызметә нен босатады; референдум ө ткізу туралы шешеім қ абылдайды; халық қ а жыл сайын жолдау жолдайды; Қ Р азаматтығ ына қ абылдайды; азаматтарғ а жасағ ан қ ылмыстары ү шін кешірім жасайды; Қ Р бү кіл аумағ ында заң дық кү ші бар актілер қ абылдайды

Қ азақ стан Республикасының Парламенті – заң шығ ару қ ызметін жү зеге асыратын ең жоғ арғ ы ө кілді орган. Парламент қ ызметі «Қ азақ стан Республикасының парламенті туралы» конституциялық заң ында (16.11.1995 ж. Қ аб. 19.06.2007 ж. ө згертілген) қ арастырылғ ан.Тұ рақ ты негізде жұ мыс істейтін екі палатадан, сенат жә не мә жілістен тұ рады. Сенат– 47 депутаттан тұ рады. Ол жанама сайлаумен жасырын дауыс беру арқ ылы 6 жылғ а сайланады. Депутаттардың жартысы 3 жыл сайын қ айта сайланып тұ рады.

Мә жіліс – 107 депутаттан тұ рады. Мә жіліс депутаттарының ө кілеттілік мерзімі 5 жыл. Жасы 25 –ке толғ ан, жоғ ары білімі бар, республика аумағ ында ү ш жыл тұ рғ ан республика азаматы парламент депутаты болып сайлана алады. Заң шығ ару бастамасы тек мә жілісте ғ ана жү зеге асырылады. Президент, парламент депутаттары, ү кімет заң шығ ару бастамасын жасай алады.

Қ азақ стан Республикасының Ү кіметі – атқ арушы билікті жү зеге асырады. Қ ызметін «Қ азақ стан Республикасының ү кіметі туралы» конституциялық заң ы негізінде атқ арады. Ү кіметке салалар бойынша министрліктер, комитеттер жә не агенттіктер қ арайды. Ү кіметтің қ ызметі президенттің уә кілетті мерзімімен белгіленед.і Ү кімет қ аулылары ү кімет мү шелерінің кө пшілік даусымен қ абылданып, премьер министрдің қ олымен бекітіледі. Ү кімет басшысы-премьер министр. Ол нұ сқ аулар шығ арады. Ү кімет қ аулылары мен премьер министрдің нү сқ аулары бү кіл республика аумағ ында орындалуғ а міндетті..Ү кіметтің қ аулысын Президент немесе Ү кімет ө зі кү шін жоюуы мү мкін. Қ азақ стан Республикасының ү кіметі қ ызмтінің негізгі бағ ыттары жоғ арыда аталғ ан конституциялық заң да айқ ындалғ ан.

Қ азақ стан Республикасының соттар жү йесі республикада сот тө релігін жү зеге асырады. Соттар жү йесі Қ азақ стан Республикасының Жоғ арғ ы Соты, облыстық соғ ан тең естірілген соттар, аудандық (калалық) соттар жә не ә скери соттардан қ ұ ралады. Соттарды ұ йымдастыру Қ Р конституциясы жә не Қ азақ стан Республикасының «Соттар жү йесі жә не соттардың мә ртебесі туралы» конституциялық заң ымен (25.12.2000 ж.) ал олардың қ ызметі сот істерін жү ргізу заң дарымен, азаматтық істерді жү ргізу кодексі жә не қ ылмыстық істерді жү ргізу кодексімен реттеледі.