Гистоплазмоз.

Қ оздырғ ышы аспирационды механизммен берілетін сапронозды терең жү йелі микоз. Histoplasma capsulatum туыстастығ ына жататын екі фазалы немесе диформды саң ырауқ ұ лақ пен туындайды.Контагиозды емес; мицеллярлы жә не ашытқ ы тү рлері кездеседі. Клиникалық ағ ымына қ арай ө кпенің біріншілік гистоплазмозы жә не эндемиялық аймақ тарда туындайтын екіншілік диссеминирленген болып бө лінеді. Диссеминирленген тү рінде терінің, буынның, сү йек миының, жү ректің, ОЖЖ зақ ымдалуы болады. Летальділігі 20-30% жетеді. Диссеминирленген гистоплазмозда кілегей қ абат зақ ымдалуы бірден кө рінеді: қ ызыл иек, таң дай, ойық жараланады, жараның беті бұ дырланады, жиегінде - грануляция, инфильтрация пайда болады. Тері асты клетчаткасының жаралы зақ ымдалуы болуы мү мкін.

Бактериалық инфекция кө бінесе тү рлі қ оздырғ ыштар ассоциациясынан туындайды (фузоспирохеттер, стрепто - жә не стафилококктар). Бұ л инфекциялардың кө рінісі гингивит, қ ызыл иектің АИВ некротикалық зақ ымдалуы, АИВ созылмалы периодонтит болуы мү мкін.

АИВ-гингивит (қ ызыл иектің сызық ты эритемасы). Клиникасы ені 1, 0 мм эритематозды ү здіксіз жолақ тү рінде кө рінеді. Қ ызыл иектің қ анағ ыштығ ы байқ алады. Бұ л белгілер 3-4 аптадан соң жоғ алады, бірақ қ айтадан қ айталанады. Қ ызыл иек ашық -қ ызыл, ісінген.Қ ызыл иек жиегі жә не тіс аралық бү ртіктер некроздалады, бетін сарғ ыш-сұ р қ ақ жабады. Фронтальды тістер аймағ ы жиі зақ ымдалады, бірақ зақ ымдалу шайнау тістерінің аймағ ына таралуы мү мкін.Жаралы-некротикалық АИВ гингивиті кезінде науқ астың тең жартысында қ ызыл иектің жұ мсақ тіні мен сү йек қ ұ рылымының жоғ алуы, секвестрация болады.

Некротикалық гингивит жә не пародонтит бір жә не басқ а ауруды кө рсетуі мү мкін, бірақ біріншісі жұ мсақ, ал екіншісі қ атты тіндерді тез зақ ымдайды. Некротикалық жаралы пародонтит иммунитеттің ө те тө мендеуінің белгісі. Ауру қ атты ауырсынумен, тістің тү суімен, қ ызыл иек қ анағ ыштығ ымен, ауыз қ уысынан жағ ымсыз иістің шығ умен сү йек жә не жұ мсақ тіндердің жоғ алуымен байланысты. Ауырсыну сезімі науқ астың айтуынша «жақ тағ ы терең ауырсыну» болып жазылады.

Вирусты инфекция АИВ инфекциясы бар науқ астың ауыз қ уысы кілегей қ абатының зақ ымдануына ә келеді. АИВ- инфицирленген науқ астардың ауыз қ уысы кілегей қ абатында қ арапайым ұ шық тық вирус тудырғ ан зақ ымдану байқ алады.

Кеуекті қ ойнаудың (sinus cavernosus) тромбозы.

Ми сү йек қ аң қ асы ішінің асқ ынулары жалпы бет – жақ сү йек аймағ ы ірің ді қ абыну ауруларының 0.43 % қ ұ райды.

Топографиялық анатомиясы. Бас сү йек тү біндегі тү ркі ершігінің екі жақ бү йіріннен ө тетін ішкі ұ йқ ы артерияны кө к тамыр ө рімі орайды. Олар бір – бірімен байланыс қ ұ рып кеуекті қ ойнауын – sinus cavernosus қ ұ райды. Ол қ арсы жағ ында жатқ ан қ ойнаумен fossa hypophsialis алдынан жә не артынан ө тетін екі кө лденең анастамоздармен sinus intercavernisi байланысы бар. Осындай анатомитялық байланыстың нә тижесінде тү рік ершігі (sella turcica) айналасында циркулярлы Ридлея қ ойнауы қ ойнау деп аталатын кө к тамыр сақ инасы қ ұ рылады.

Алдың ғ ы жағ ынан кеуікті қ ойнауғ а жоғ арғ ы кө з саң ылауынан v. ophalmica superior ө теді, сондай – ақ, alle minoris жиегі бойымен ө тетін sinus sphenoparictalis тө менгі шеті қ осылады.

Қ ан, кеуікті қ ойнаудан артқ а, пирамиданың жоғ арғ ы жә не тө менгі жиіктерінде орналасқ ан екі қ ойнауғ а (sinus petrosi suprrior et interior) қ ұ йылады. Екі тө менгі тасты қ ойнаулары шү йде сү йегінің (os occipitalis) негізгі бө лігінде, қ атты қ абық шаның қ абатында орналасып, бір – бірімен жалғ асқ ан кө к тамыр ө зектер арқ алы байланасады. Plexus basilaris омыртқ а ө зегінің кө к тамыр ө рімдерімен қ атынысып, қ ан бас сү йек қ уысынан шығ ады. Кеуікті қ ойнаудан ішкі ұ йқ ы артериясы жә не олардың симпатикалық нерв ө рімдері, бас сү йек нервтері (III – n. oculomatorius, VI – n, abducens, жә не V – n. trigeminus – тің жоғ арғ ы тармағ ы) ө теді. Қ ойнаудың ү стінгі – алдың ғ ы жағ ынан n. opticus, артқ ы жағ ынан – v. n. trigeminus ү шінші бұ тақ тары ө теді.

Этиологиясы мен патогенезі. Тромбтың тү зілуінің негізгі себептері – қ ан тамырының физиологиялық қ асиетінің бұ зылуы. Нейрогенді жә не эндокринді себептерден, қ ан тамыр қ абырғ асының физикарлық, химиялық жә не биологиялық агенттер мен, солардың ішінде аллергендермен жә не аутоаллергендермен жарақ аттануынан қ анның коагуляцилық қ асиеті артып, антикоагуляциялық қ асиеті тө мендейді. Бас миы қ ойнаулары тромбозының патогенезінде жоғ арыда ө рсетілген себептерден басқ а инфекциялық процесс ерекше орын алады.

Кеуікті қ ойнаудың тромбозы негізінен бет аймағ ының қ абыну процестерінің асқ ынуларынан дамиды.Кейде, кеуікті қ ойнаудың тромбозы ірің ді отиттен, мастоидиттен, мұ рын жә не гаймор қ уысы қ абыну ауруларынан, бет- жақ сү йегі аймағ ының, жұ тқ ыншақ, бадамша безінің жедел ірің ді ауруларынан да дамуы мү мкін.

Бет кө к тамыр тромбофлебитімен ауырғ ан науқ асқ а дер кезінде кө мек кө рсетілмеген жағ дайда, инфекциялық процесс, қ ысқ а мерзім аралығ ында бас ми кө к тамыр қ ойнауларына, ең алдымен кеуікті қ ойнауына ө теді. Бет кө к тамырының тромбофлебитінде, инфекцияның генерализациялануы жә не қ ысқ а мерзім аралығ ында кө з ұ ясы, қ анат тә різді кө к тамыр ө рімдеріне жә не кеуікті қ ойнауғ а ө туінің негізгі себебі, беттегі ірің діктердің (сыздауық, штқ ан) жарақ аттануы, ә сіресе, науқ астың ө зі білместігінен сығ у. Ә сіресе, мұ ндай ө мірге қ ауіпті қ ателіктерді жиі жас ә йел адамдар жасайды.Қ аншама ә йел адамдардың осындай жас ө мірі қ иылды десең ізші. Беттегі шиқ анды, безеуді, сыздауық ты тез жазылу ү шіе деген сылтаумен сығ а салуы, ө мірге қ атерлі асқ ынулар тудырады. Кейде, инфекцияның генерализациялануы беттің сыздауығ ы мен шиқ анғ а хиругиялық емі инфекциялық процестің даму кезең дері ескерілмей немесе дұ рыс жү ргізілмеумен де байланысты болуы мү мкін.

Клиникасы. Қ абыну процессі біріншілік инфекция ошағ ынан тез таралады. Бірнеше сағ ат аралығ ында жұ мсақ тіндердің инфильтрациялануы ұ лғ айып, ісіну қ абақ ты қ амтиды.Кейін, хемоз, птоз, экзофтальм дамиды. Экзофтальм қ ысқ а мерзім аралығ ында, екінші жақ тағ ы кө зге ауысып, кө з алмасы қ имылын шектейді.Науқ астың есінің ауытқ уында, базальді менингиттің даму қ аупі тө нгенін болжауғ а болады.Кеуікті қ ойнау тромбозының негізгі клиникалық белгілері: Экзофтальм, қ абақ тың кө к тамыры кернеген жә не жұ мсақ тіндері домбығ ып, маң дай жә не мұ рын негізі тіндерінің ісінуі, кө з алмасы тү бінің кө к тамырларының кең еюі, ү шкіл нервтің I тармағ ы нервтендіретін аймақ тардың ауыруы жә не гиперестезиясы, хемоз, офтальмоплегия –кө з қ озғ алтқ ыш нервтерінің (I I I-I V, V I) параличі немесе парезі; Науқ астың дел-салдылығ ы, сандырақ тау, кейде, коматозды жағ дайғ а енуі.

Кеуікті қ ойнаудың тромбозында, қ ысқ а мерзім аралығ ында организмнің жалпы интоксикациялық белгілері айқ ын байқ алады: дене қ ызуы фебрильді (38-39 С) кө рсеткіште, қ алтырау, салқ ын жабысқ ақ тер шығ у, ЭШЖ ө суі (60 мм/сағ), лейкоцитоз, бауырдың кө лемі ұ лғ айғ ан. Ликвор қ ысымы 300 мм. с. б. дейін кө теріледі (к. ж. 80-200мм. с. б.) қ ұ рамында жалпы белок саны кө бейеді (0.3 гр/л жоғ ары), плеоцитоз клеткалары 1мл 10-нан жоғ ары.

Емі.

1. Антибиотиктерді кө к тамырғ а жә не артерияғ а ү лкен дозада енгізеді;

2. Фибринолизин 2000 Б жә не гепарин 5000 Б 3-4 сағ ат сайын енгізіледі;

3. Гепарин 5000 Б кө к тамырғ а тә улігіне 4 рет (қ анның ұ йю уақ ыты мен протромбин индексін бағ алай отырып) енгізіледі;

4. Дезинтоксикациялық емі;

5. Витаминдер В1 5% -2.0, В6 5% -2.0, В12 500 мг, С 5 %-10.0

6. Лазекс 2.0, димедрол 1% -2.0, анальгин 50% -2.0, эуфиллин 2.4 % -10.0.