Ақаудың жергілікті тінмен пластикасы

Ақ аудың кө ршілес жатқ ан тіндермен ара қ атынасы жергілікті пластикалық операцияғ а жатады. Бұ л пластикалық операция тү рлері кең таралғ ан жә не ерте кездке қ олданылады. Бірақ та ғ ылыми негіздемесі мен жоспарлау элементтері бірінші рет ХIХ ғ. Ортасында пайда болды. 1865 жылы белгілі орыс хирургы Ю.К Шимановский бірінші рет жеке, кесіліп тасталғ ан операцияларды жү йемен жә не оларды біріктірілген жалпыланғ ан сызба тү рінде бергісі келді. Обьективті тү рдегі жоспарлау ә дістерді тура мобилизациялық есептеулерді біздің кең ес хирургы Лимбергмен ойлап тапқ ан.

Бү кіл жергілікті пластикалық операцияларды 3 тү рге бө луге болады:

Ең қ арапайымы ө згеріске ұ шырағ ан бө лікті кесіп алып тастап, жараның шеттерін жақ ындату. Мұ ндай ә діс дө рекі тыртық тарды жоюда, беткейлік ісіктер мен ұ зақ жазылмайтын ойық жараларда қ олданады. Жергілікті пластиканың 2 тү рі тіндерді кесіп алып, жара шеттерін жылжыту. Мұ ндай араласулар ө зіндік ешқ андай мағ ына бермейді, тек басқ а пластика ә дістерімен қ осарланып жү реді. Мысалы, сабақ ты қ иынды алмастырғ анда. 3- тү рі тінді қ оректендіретін аяқ шаларымен алмастыру, бұ л кезде тіндерді ө зара алмау, жара шетінің жақ ындауы мен жылжуы болады. Сонымен 3-тү рі ө з басына жергілікті пластикалық операцияның бү кіл элементтерін кірістірген. Мұ ндай жағ дайда негізінен ұ шбұ рышты формалы немесе оғ ан жақ ын (Z немесе N тә різді пластика) лоскуттарды қ олданады.Ү шбұ рышты формасын ескере А.А Лимберг қ арама-қ арсы ү шбұ рышты лоскутты пластика деп айтуды ұ сынады. Жоспарлауды тиімді жә не математикалық есептеулерде тең бү йірлі емес ү шбұ рышты лоскуттарды қ олданғ ан дұ рыс.

Жергілікті тіндер пластикасына қ оршағ ан терінің сол немесе басқ а қ олданатын операциялар кіреді. Жоғ арыда кө рсетілген операцияларын ішіндегі ең қ арапайымы шетін алып тастағ ан соң шеттерін жақ ындату. Мұ ндай араласулар теріні қ аптап тұ ратын аздағ ан тү зілістер кезінде (ангиомалар, пигментті дақ тар, тыртық тар) қ ажет. Қ абатты алып тастау, шел майы асты терінің қ абатына паралельді жү ргізіледі. Қ абатты алып тастау кең жү рген сайын тері қ озғ алғ ыш болып келеді. Терінің мобилизация жеткіліксіздігі кезінде оларды жақ ындату мақ сатында қ абатты алып тастауды босатушы тіліктер жасауғ а болады. Соң ғ ысын ә рқ ашан ақ ау қ абырғ асына параллельді жү ргізуге болады. Ұ зындығ ы бойынша кескіндер ә ртү рлі болу мү мкін.Олар жиірек жә не ұ зынырақ болғ ан сайын созылғ ыш келеді.

Бірақ айта кететін бір жай бетте мұ ндай кө рсеткіштерге аз қ олданылады, ө йткені кесуден қ алғ ан іздері косметикалық эффекті тө мендетеді. Сонымен лоскутты қ атты созылуы оның ө міріне қ ауіпті. Кө п немесе ү лкен тері ақ аулары кезінде ақ ауды жобалап басқ а ә дістерде қ олданылады. Терінің кең аяқ шаларында лоскуттың жылжуы мен алмасуы, қ оршағ ан ақ ау кезінде.Бұ л ә дістің негізін салушы Ю.К Шимановский, ө з кезегінде “Адамның дене беткейіне жасалатын операциялар ” 1869 ж кітабында тері лоскуттарын алмастыруын барлық операцияларын жү йелеген, олардың ақ ау формасына байланысты орналастырғ ан. Ю.К Шимановский ең бектері барлығ ы қ азіргі кү нге дейін ө з қ ұ ндылығ ын жойғ ан жоқ, қ алпына келтіру операцияларымен айналысатын хиругтар негізгі кітап ретінде қ олданады.

Терінің ә рбір ақ ауын оның пішініне байланысты бір қ арапайым геометриялық фигура(ү шбұ рыш, тө ртбұ рыш, овал) немесе бірнеше қ арапайымдылардан тұ ратын кү рделі фигура ретінде қ арастыруғ а болады, олар ү лкен емес тө мпешіктердің жә не ақ аудың тегіс емес жиектерінің жазық тануымен соң анық талады.

Осығ ан байланысты Ю.К Шимановский тері ақ ауларын оның пішініне байланысты жабу схемасын жасап, ұ сынды.Ақ аудың тө ртбұ рышты тү рінде тілікті тө ртбұ рыштың екі қ арама-қ арсы

жағ ы бойынша жасайды. Лоскутты сыдырып алғ аннан соң оларды бір біріне қ арама қ арсы жылжытады. Ү шбұ рышты ақ ауда оның екі біріккен бұ рыштарынан ү шбұ рыштың тө бесі жағ ына доғ а тә різді тілік жасайды. Тілік сызығ ымен жә не ақ ау жиегімен шектелген терілік қ иындылар сыдырып, ортаң ғ ы сызық қ а жылжытып тігеді.

Сопақ пішінді ақ аулар теріні сыдырғ аннан соң немесе ақ аудың жан-жағ ы бойынша қ осымша доғ а тә різді тіліктер салғ аннан соң тері жиектерінің тартылуымен жойылуы мү мкін.

урет. Иозеф бойынша тері ү шбұ рышты лоскуттарының кө шіру схемасы

Сопақ ақ ауды екі жебе тә різді лоскутпен жабуғ а болады немесе оны тө ртбұ рышты ақ ауғ а айналдырып, сә йкесінше тә сілмен жабады.

Кү рделі пішінді ақ ауларды қ арапайым фигураларғ а бө ліп, ал олардың ә рқ айсысын жоғ арыда кө рсетілген ә дістермен жабуғ а болады.

Сурет. Лимберг бойынша симметриялық ү шбұ рышты пластикалық схемасы

Ю.К Шимановскийдің кітабында тері ақ ауларының барлық тү рлері мен оларды жою ә дістері бар кө птеген кестелер кө рсетілген. Ю.К Шимановскийдің кітабынан алынғ ан ең жиі кездесетін ақ аулардың суретін біз кө рсетеміз.

Мысалы, Иозеф лоскутты ауыз бұ рышымен бірге оның жоғ арғ ы немесе тө менге қ ою мақ сатымен орнын ауыстырды.Кө здің сыртқ ы бұ рышының орнын ауыстыруды Дэвис кө рсетті.

А.А Лимберг алғ аш рет қ арама қ арсы лоскуттарды қ айта қ ұ ру ә дісімен терінің бір аймағ ын басқ а аймақ пен алмастырып қ ана қ оймай, тыртық пен ығ ысқ ан екі мү ше арасындағ ы арақ ашық тық ты да айтарлық лық тай ұ лғ айтуғ а болатындығ ын дә лелдеді. Жасалғ ан лоскуттардың орнын ауыстыра алатын арақ ашық тық тың кө лемі ү шбұ рышты лоскуттар алынатын бұ рыштың кө леміне байланысты.

Сурет. Ауыз бұ рышын кө шіру

А.А Лимберг бойынша қ арама-қ арсы ү шбұ рыштардың орнын ауыстыру пластикалық материал ретінде тыртық ты теріні қ олдануғ а жә не тері ақ ауларын жабуғ а мү мкіндік береді. Ол бетте, мойында жә не дененің басқ а бө ліктерінде бірдей қ олданылады.

Қ арама-қ арсы ү шбұ рышты лоскуттармен пластика жасау қ ағ идасы тыртық тық созындылар немесе қ ыртыстың қ ыры бойынша терінің сол немесе басқ а аймақ тарын тартатын екі нукте арасында бірінші тілік жасау болып саналады. Осы тіліктің екі соң ынан қ арама –қ арсы бағ ытта біріншіге сол немесе басқ а бұ рышпен тағ ы екі тілік жасалады. Осы тіліктер жасалатын бұ рыш кө лемі лоскутты нешеге дейін ығ ыстыруғ а болатынына немесе екі тартылғ ан нү кте арасындағ ы ара қ ашық тық ты нешеге дейін ұ лғ айтуғ а болатынынна байланысты. Бү йір тіліктер тыртық тық тін біршама қ ысқ аратындық тан негізгі тіліктен қ ысқ а болуы керек.бұ л кезде бү йір тілік жасалғ ан бұ рыш неғ ұ рлым ү лкен болса, соғ ұ рлым тіндердің ығ ысуы да жоғ ары болады, яғ ни екі тартылғ ан нү кте арасындағ ы арақ ашық тық соғ ұ рлым ұ лғ аяды. Лоскуттың орнын ауыстырғ анғ а дейін, оны барлық ұ зындығ ы бойынша сыдырып алу керек.

А.А Лимберг 60°-дан 80° градусқ а дейін бұ рышпен алынғ ан лоскуттар жиі қ олданылатынын кө рсетті. 90° градус жә не одан да кө п бұ рыштағ ы лоскуттардың қ озғ алысы шамалы, оның тә жірибе жү зінде маң ызы жоқ. Керісінше 30° градустан 60° градусқ а дейінгі бұ рышта алынғ ан лоскуттар жең іл орнын ауыстырады, бірақ қ осылу шамалы болады оның нә тижелігі шамалы болады.

Қ арама-қ арсы ү шбұ рышты лоскуттармен пластика жасау екі тә сілмен жү ргізуге болатынын автор айтып ө тті, симметриялық жә не симметриялық емес лоскуттардың, яғ ни тіліктің ортаң ғ ы сызығ ына ә ртү рлі бұ рышпен алынғ ан лоскуттардың кө мегімен.

Симметриялық емес ү шбұ рышты лоскуттарда доғ ал бұ рышты терінің аз қ озғ алмалы жерінен, ал сү йір бұ рышты қ озғ алмалы теріден қ азып алынад

Сурет. Ауыз бұ рышының орнын ауыстыру.

Мұ ндай лоскуттарда бү йір тіліктің бұ рышы тө мен жақ та еркін орнын ауыстыра алады. Бү йір тіліктер жасалғ ан бұ рыштар мен ұ зындығ ын біле отырып ұ зындығ ының ө суін шамамен есептеп шығ аруғ а болады.

А.А Лимберг симметриялық емес фигураларда ұ зару ү лкен бұ рыш жағ ында ұ зару кө п болатындығ ын кө рсетті.

Қ арама-қ арсы ү шбұ рышты қ иындыларының орнын ауыстыру ә дісі қ абақ тың ішкі жиегінің терісінің жарғ ақ ты қ ыртысында (эпикантус), ауыз бұ рышының, қ астың, дұ рыс орналаспауында, ауыз қ уысының шырышты қ абатының тыртық ты созындыларында тө менгі жақ пен бұ ғ ана арасына орналасқ ан, мойынның кө лемді тыртық тарында жә не басқ а мү шелердің контрактураларында (саусақ, тізе жә не т.б) сә тті тү рде қ олданылып келеді.

Ұ зын тыртық тардан (мойын, қ олтық асты ойығ ы) бірнеше қ арама-қ арсы ү шбұ рышты лоскуттарды жасауғ а болады.

А.А Лимберг ө зінің “Адам денесінің бетіндегі пластиканы математикалық негіздеу” атты кітабында математикалық есептеулер жолымен ақ аулардың ә ртү рлі пішініне байланысты қ арама-қ арсы терілік лоскуттарды жасау схемасын негіздеді жә не осы ү шбұ рыштарды қ олдану ә дісін жан-жақ ты сипаттады.