Перикоронарит

Перикоронарит – тө менгі ақ ыл тісі кедергіленіп жарып шығ уының асқ ынуы. Шейнберг В.М. (1955) жә не А.Н. Фокина (1966) кө рсеткіштері бойынша бү кіл асқ ынулардың 75, 7 ден 54, 4% қ ұ райды, біріншіден сауытмаң ы тіндерінің қ абынуымен сипатталады. Жұ мсақ тіннен қ ұ ралғ ан жамылғ ының ісігі, гиперемиясы жә не инфильтрациясы ақ ырындап ауыз қ уысының тө менгі кілегей қ абатына, тіл жақ тан кілегей қ абатқ а, алдың ғ ы таң дай доғ аларына, меншікті шайнау жә не медиальді қ анаттә різді бұ лшық етке таралады. Жақ тың қ арысуы, жұ тынудың қ иындауы, лимфаденит, перилимфаденит дамиды: дене температурасы 37, 5-37, 8°С кө теріледі.

Кілегей қ абаттың жергілікті температурасы (ретромолярлы ү шбұ рыш аймағ ында) сау тінге қ арағ анда 0, 5° (±0, 03°С) кө теріледі; бұ л жақ асты аймағ ының терісінің зақ ымдалғ ан жағ ына сипатты, ә сіресе лимфадениттің айқ ын кө ріністерінде.

Перикоронариттің дамуында ү шінші ү лкен азу тіс ү стінің тіндері семіп (атрофияланып) ү лгермеген кілегей қ абығ ының зақ ымдануы басты себептерінің бірі болып табылады. Перикоронариттің жедел тү рі тө менгі жақ сү йектің ү шінші ү лкен азу тісі аймағ ында ың ғ айсыздық пайда болуынан басталады. Соң ғ ы ү лкен азу тіс ү стінің кілегей қ абығ ы домбығ ып ісінеді, қ ызарады. Тістің шайнау бетінің алдың ғ ы тө мпешіктері (ұ рт немесе тіл) ашық жатуы мү мкін. Мұ ндайда тіс жартылай жарып шық қ ан деуге болады. Кейін науқ астың ауыз ашылуы шектеліп, шайнау бұ лшық еттері қ ұ рысады, жақ сү йекасты лимфа тү йіндері ұ лғ аяды, пальпация ауырсыну сезімін тудырады. Жұ тынғ анда ауырусыну сезімі ү дей тү сіп, дене қ ызуы кө теріледі. Науқ астың басы ауырып, тә беті тө мендейді. Ақ ыл тіс ү стінің кілегей қ абығ ы домбығ ып ісінеді, кілегей қ абығ ы мен тіс сауыты аралығ ында жалқ ық жинақ талып, қ абыну процесі ө рши тү седі. Тіс сауыт ү стін жабатын кілегей қ абығ ының беріктігі ақ ыл тістің жарып шығ у дә режелігіне байланысты. Егер ақ ыл тісі альвеолалық ө сіндіден уақ ытында шығ ып ү лгермесе, ү стінің кілегей қ абығ ы кө теріліп, біртіндеп тесіле бастайды. Қ абыну процестің кері дамуы кілегей қ абығ ының тесілу ө лшеміне байланысты. Қ абыну процесі ә лсін - ә лсін ө ршитін болса, ауру ұ зақ қ а созылады. Тістің ү стіндегі кілегей қ абық тың тесілген орны кө зге кө рінбеуі мү мкін. Патологиялық процестің ағ ымына, клиникалық белгілерінің сипатына жә не патоморфологиялық ө згерістеріне байланысты, перикоронарит мына тү рлеріне бө лінеді: катаралды, ірің ді жә не ойық жаралы.

Емдеу ә дістері.

Қ абыну процесінің даму ерекшеліктеріне байланыстыконсервативті немесе хиругиялық емі жү ргізіледі.

Консервативті еміндегі іс - ә рекеттер:

• ақ ыл тістің ү стін жабатын кілегей - сү йекқ абы астына антибиотикті немесе антисептикті ертінділер енгізіледі;

• ақ ыл тісарты (ретромолярлық) аймағ ына пенициллин - новокаинді блокадасы жасалады;

• УК сә улесімен ем жү ргізіледі.

Осындай ем 2-3 тә улік жү ргізгеннен кейін қ абыну процесі кері дамып, ауырусыну сезімі басылады, науқ астың жалпы жағ дайы жақ сарып, ең бекке жарамды болады.

Хирургиялық емі. Тісті жұ лу кө рсетімі болмаса, оның ү стін жабатын кілегей-сү йекқ абы П-тә різді тілінеді, кейде диатермокоагуляция жасалады немесе қ андауырмен тіс сауыты ү стін жабатын кілегей - сү йекқ абы толық кесіп алынады.

В.В. Федоров жә не А.И. Кузьмин (1977) ақ ыл тістің ү стін жабатын кілегей -сү йекқ абын кесіп алу ү шін бір жағ ы ө ткір цилиндр пішінді аспап ұ сынады. «Трепан» деп аталатын осындай аспапты бұ рышты стоматологиялық ұ штық қ а отырғ ызып, кілегей - сү йекқ абын кесіп алуғ а болады.

Тө менгі жақ сү йектің рентген суретінде ақ ыл тіс ауытқ ымалы орналасып, қ исық жатса жә не оның жарып шығ уы кү ман тудырса, тіс міндетті тү рде жұ лынуы тиіс.

РЕТРОМОЛЯРЛЫ ПЕРИОСТИТ

Жедел перикоронарит ретромолярлық периоститке жиі айналады. Ретромолярлы аймақ тағ ы қ абыну процесінің жедел дамуынан периостит те қ абыну дамып сү йек қ абығ ы астылық абсцесс қ ұ рылып, қ анатша жақ аймағ ына, жұ мсақ таң дайғ а, тө менгі жақ бұ тағ ының алдың ғ ы қ ырына дейін жайылады. Жұ тқ ыншағ ының бір жақ ты ауруы перикоронариттің да дамығ анын кө рсетеді. Кейде оны «тістік баспа» (зубная ангина)- деп атайды. Бірнеше кү ннен кейін тіс сауыты ү стіндегі жамылғ ы (капюшон) астынан ірің ді экссудат бө лінеді. Кейбір де ретромолярлы абсцесс ақ ыл тіс айналасында жарылмайды, ірің жайылып сыртқ ы қ иғ аш сызық бойымен премолярлар тұ сында ө здігінен жарылып жыланкө з қ ұ рады. Мұ ндай кө рініс диагноз қ оюды қ ателестіреді, ал егерде 6 жә не 7 тістерінде пломб болса, жыланкө зді сол тістерге жатқ ызып, оларды жұ лу мү мкін.

Одан кейін жыланкө з жұ лынғ ан тіс ұ яшығ ына ауысып, тіс ұ яшығ ының жазылуына кедергі жасайды. Егер диагностика дұ рыс болмаса қ абыну процесі жалғ аса береді. Дә рігер тіс ұ яшығ ын қ ырнап, шайып, қ айтадан тексерулер жү ргізуі қ ажет. Кейбір жағ дайда ретромолярлық абсцесс жақ –тіл науасында ө здігінен жарылып жыланкө з қ ұ райды. Оны сілекей безі аурулары мен шатастыруғ а болады. Кейде дә рігер сілекей безін емдеп, сілекей бө лінуін жеделдететін дә рігер тағ айындауы мү мкін.

Ретромолярлық периостит абсцессі ө здігінен жарылғ анша жедел ө теді, ал жарылғ аннан кейін жеделдеу жә не созылмалы сатысына кө шеді. Жедел сатысында медиальды қ анат жақ бұ лшық еттерінің қ абынуынан ауыз ашылуы шектеледі, тағ ам қ абылдауы қ иындайды. Интоксинация ә серінен науқ ас ә лсірейді, дене қ ызуы (38-38, 5⁰С) кө теріледі. Жедел ірің ді ретромолярлық периоститі созылмалы сатығ а ауысып, жақ сү йегінің остеомиелитін дамытуы мү мкін.

РЕТРОМОЛЯРЛЫ НЕМЕСЕ ПЕРИКОНАРЛЫ ОСТЕОМИЕЛИТ

Остеомиелиттің дамуына перокоронарит ғ ана ә сер етіп қ оймайды, ретромолярлы аймақ тың сү йек қ абығ ының қ абынуы да рө л атқ арады. Мұ ндай жағ дайда остеомиелит ө те ауыр ө тіп, сү йек секвестрлері қ ұ рылады.Кейде жедел процесінен интоксикация абсцестер мен флегмоналар дамиды. Науқ ас жағ дайы ауырлайды, ауру сезімі ү дейді, ауыз ашылуы шектеліп, тағ ам қ абылдау жә не жұ тынуы қ иындайды, тә беті тө мендейді. Ауру сезімі қ ұ лақ қ а, самайғ а, басқ а тарайды. Кейбірде невралгия дамиды.

Клиникалық кө рінісі. Кө п жағ дайларда жедел перокоронарит ірің ді процесіне айналады. Ақ ыл тіс аймағ ы ауырып, самайғ а, қ ұ лақ қ а ауру сезімі тарайды. Егер қ абыну процесі шайнау бұ лшық еттеріне жайылса, ауыз ашылу шектеледі, жұ мсақ тіндердің коллатеральді ісінуі дамиды, дене қ ызуы 37-38⁰С кө теріледі. Тіс сауытын жапқ ан кілегей қ абығ ы қ ызарады, ісінеді. Қ абыну процесі альвеолярлы ө сіндінің сү йек қ абығ ы сыртқ ы жә не ішкі жағ ынан ісініп, жақ аралық қ атпарғ а таң дайдың алдың ғ ы доғ асына дейін жайылады. Тіс ү сті жамылғ ысын басқ анда астынан ірің ді немесе қ анды ірің ді сұ йық тық бө лінеді. Кейбірде ірің ді сұ йық тық молярдың ұ рт жағ ынан немесе тіл жағ ынан бө лінеді. Осы кө рсетілген кө рініс моляр артылық немесе ретромолярлық периостит деп аталады. Қ абыну процесінің ө ту ерекшеліктеріне байланысты ақ ыл тіс айналасындағ ы ірің ді процесс ө тпелі қ атпары бойымен ұ ртқ а, жақ бұ рышы бойымен бұ тағ ына, таң дайғ а, тілге жайылуынан периостит, абсцесс немесе флегмоналары дамиды. Кейбір жағ дайларда ірің ді процесс сү йектің терең аймағ ына ө тіп тө менгі жақ сү йегі ауыз ашылу шектелеуі, жұ мсақ тіндердің коллатеральд ісінуі дамиды, дене қ ызуы 37-38⁰С кө теріледі. Тіс сауытын жатқ ан кілегей қ абығ ы қ ызарады, ісінеді қ абыну процесі альвеолярлы ө сіндінің сү йек қ абығ ы сыртқ ы жә не ішкі жағ ынан ісініп, жақ аралық қ атпарғ а таң дайдың алдың ғ ы доғ асына дейін жойылады. Тіс ү сті жамылғ ысын басқ анда астынан ірің ді немесе қ анды ірің ді сұ йық тық бө лінеді. Кейбірде ірің ді сү йық тық молярдың ұ рт жағ ынан немесе тіл жағ ынан бө лінеді. Осы кө рсетілген кө рініс молярартылық немесе ретролеолярлық периостит деп аталады.Қ абыну процесінің ө ту ерекшеліктеріне байланысты ақ ыл тіс айналасындағ ы ірің ді процесс ө тпелі қ атпары бойымен ұ ртқ а, жақ бұ рышы бойымен бұ тағ ына, таң дайғ а, тілге жайылуынан, периостит, абсцесс немесе флегмоналары дамиды. Перикоронариттің асқ ынуынан лимфо тү йіндері ісініп ұ лғ айып, ірің деуі мү мкін.

ЖАРТЫЛАЙ РЕТИНИРЛЕНГЕН ТІС

Тістің жақ сү йек тінінен немесе кілегей қ абаттан толығ ымен жарып шық пауы ит тістер, жоғ арғ ы жақ тың екінші кү рек тістерінде, тө менгі жә не жоғ арғ ы азу тістерінде кездеседі.

ТІС РЕТЕНЦИЯСЫ

Толығ ымен қ алыптаспағ ан тіс ә деттегі мерзімге қ арай жарып шық пайды, ол сү йек тінімен альвеолярлы ө сіндінің қ алың дығ ында жабық болып қ алады. Бұ ның атауы тіс ретенциясы (тіс жарудың бө гелуі). Кейде бұ л тістер ығ ысады, альвеолярлы ө сіндіде ә р тү рлі ораласады немесе жақ денесінде орналасады.

Кө бінесе ретенцияғ а жоғ арғ ы ит тістер, кіші азу тістер, тө менгі азу тістер шалдығ ады. Одан сирек жоғ арғ ы азу тістір жә не тө менгі кіші азу тістерде кездеседі. Ретинирленген қ осарланғ ан тістер болады.

Тіс ретенциясының пайда болу себебі толығ ымен анық талғ ан жоқ. Тіс ретенциясы жә не эндокринді жү йенің арасындағ ы байланыс дә лелденген. Сонымен қ оса дамушы тіс ұ рық аймағ ының патологиялық ө згерісі жақ тың ө суінен ығ ысуы жү реді.

Сонымен қ оса сү т тістің сақ талуынан немесе қ асындағ ы тістердің ерте жарып шығ уынан, альвеолярлы ө сіндінің жә не жақ денесінің бірдей ө спеуі, тіс қ атарында орынның болмауы жә не қ алыптасатын тістің қ ұ рылысының дұ рыс болмауы.

Емдеу ә дістері.

Кейбір авторлардың ұ сынысы бойынша кедергіленіп жарып шық қ ан ақ ыл тістерді жұ лу қ ажет деп санайды. Дегенмен емдеу ә дісін таң дау ү шін тіс жару ауруларының ерекшеліктерін анық талғ ан жө н. Перикоронариттің жең іл тү рінде тістің ү стіндегі жамылғ ысы астындағ ы жинақ талғ ан экссудатты антисептиктермен жуып-шайып физиологикалық емін УЖЖТ; спирттік таң ғ ыш тағ айындағ ан жө н. Мұ ндай емінен кейін қ абыну процесі 2-3 кү нде басылады.

Соң ынан рентген зерттеуін жү ргізіп, егер тістің жарып шығ уына орын болса, оның ү стіндегі кілегей қ абық ты кесіп, тістің жарып шығ уына жағ дай жасайды.

Егерде ақ ыл тіс перикоронаритінің қ абынуы жиі қ айталанса орналасуы қ исық болса немесе тіс жегісі (кариес) дамыса, оны жұ лу қ ажет. Тіс ұ яшығ ын қ ырнайды, қ ан ұ йымдасумен толтырады.

Тіс жұ лу операциясы жедел қ абыну процесі басылғ аннан кейін жү ргізіледі. Егер тіс қ ызыл иектен шамалы ғ ана кө рініп тұ раса оны бар машина кө мегімен шақ ымен жұ лады. Алвеолярлы ө сіндінің ұ рт жағ ынан кілегей-сү йек қ абығ ы қ иындысын жасап сү йекті.