Гемодинамика

Гемодинамика — қ анның қ антамырлар бойымен қ озғ алысын зерттейтін ғ ылым. Қ анның тұ тқ ырлығ ы мен қ антамырлардың қ абырғ асындағ ы қ ан айналымына кедергілерге байланысты. Гемодинамика қ анның минуттық кө леміне де байланысты.

Негізгі заң дылық тар.

Қ ан ағ ысының кө лемдік жылдамдығ ы(мл/мин) - уақ ыт бiрлiгiнде қ антамырдың кө лденең қ имасы арқ ылы ағ атын қ анның кө лемі. Қ ан ағ ысының кө лемдік жылдамдығ ы ү лкен қ анайналым шең берінде де, кіші қ анайналым шең берінде де бірдей. Аортадағ ы немесе ө кпелік дің гектегі қ ан ағ ысының кө лемі қ антамырлардағ ы қ анайналым желiлерiнiң кез келген кесiндiсiндегі кө лденең қ има арқ ылы қ ан ағ удың жиынтық кө леміне тең.

Қ ан ағ удың қ озғ аушы кү ші

Проксимал жә не дисталдiк бө лiмшелердiң арасындағ ы қ ан қ ысымының айырымдарына тең.Қ анның қ ысымы жү ректiң қ ысымымен жасалып, қ антамырлардың серпiмдi – эластиякалық қ асиетіне тә уелдi болады.

Артериядағ ы қ анайналым жү рек жұ мысының фазаларымен сә йкес пульстеуші болатындық тан, оның гемодинамиякалық мiнездемесi ү шiн (P орташа) орташа қ ысым шамасын пайдалану қ абылданғ ан. Бұ л орташаланғ ан қ ысым қ анның қ озғ алысының пульстік қ ысымын қ амтамасыз етеді. Аортадағ ыорташа қ ысым 100мм с.б тең. Ө кпелік дің гектегі қ ан қ ысымы 20мм с.б. тең, ө кпелік венада да 20 мм.с.б. тең, яғ ни кіші қ анайналым шең беріндегі қ ысым ұ лкендегіден 5 есе аз.

Қ ан айналым жү йесiндегi кедергi

Ортақ шеткi кедергi — бұ л қ ан айналуды ү лкен шең бердiң параллел тамыр желiлерiнiң жиынтық кедергiсi. Ол қ ысым гадиентiне (Δ P) жә не қ ан айналудың ү лкен шең бері мен қ ан ағ уды кө лемдi жылдамдығ ына (Q) тә уелдi болады. Егер қ ысым гадиенті 100 мм с.б. тең

болса, қ ан ағ уды кө лемдi жылдамдық — 95 мл/с, онда Опс шаманы қ ұ райды: ОПС= = 100 мм рт.ст. × 133 Па / 95 мл/с = 140 Па·с/см³ (1 мм рт.ст. = 133 Па)

Кіші қ анайналым шең беріндегі қ антамырларда ортақ кедергi шамамен 11 Па ·с/мл тең.

Гидродинамика заң ына сә йкес қ ан айналымындағ ы кедергi ұ зындық жә не қ ан ағ атын қ антамырдың радиусына жә не ө зi сұ йық тың тұ тқ ырлығ ына тә уелдi болады. Бұ л арақ атынастарды Пуазейльдің формуласы суреттейдi:

R — гидродинамикалық кедергi, L – қ антамыр ұ зындығ ы, r- қ антамыр радиусы, ν — қ анның тұ тқ ырлығ ы, π — диаметрге дө ң гелектiң ұ зындығ ының қ атынасы.

Қ ан айналымына кедергі жә не қ ан тұ тқ ырлығ ы ламинарлық жә не турбуленттік қ ан айналымына байланысты. С ұ йық қ абаттарының бір-бірімен араласпай бірқ алыпты ағ уын ламинарлы ағ ыс деп атаймыз.

Ламинарлы ағ ыс ү шін Бернулли жә не Пуазейль тең деулері орындалады. Бернулли тең деуі:

Пуазейль формуласы: тү тік бойымен бірлік уақ ыт ішінде ағ ып ө тетін қ анның мө лшері неғ ұ рлым тұ тқ ырлығ ы аз жә не тү тіктің радиусы ү лкен болғ ан сайын соғ ұ рлым кө бейеді.

Тү тікте сұ йық тың ағ ысы сұ йық тың қ асиеттерін, оның ағ ысының жылдамдығ ын, тү тіктің ө лшемдерін жә не Рейнольдс санымен анық талады:

Егер Рейнольдс саны критикалық мә нінен (Re Re)кө п болса, онда қ озғ алыс турбулентті болады.

Ағ ыс жылдамдық тарының артуымен ламинарлы ағ ыс турбуленттікке айналады.

Сұ йық қ абаттары бір-бірімен араласады, яғ ни ағ ынды турбулентті қ озғ алыс д.а.

Қ ысым ә серінен қ ұ йынды тү рдегі қ озғ алыс турбуленттінемесеқ ұ йындыағ ыс д.а.

Жү рек қ ақ пашалары жарақ аттанғ анда қ анның турбулентті қ озғ алысы болатын жү рек шумдары п.б.

Қ ан тамырлардағ ы қ анның кө лемі

Ересек адамда қ анның 84 % ү лкен қ анайналым шең берінде, 9%- кіші қ анайналым шең берінде, 7% жү ректе болады

24.Осмостық гемолиз

Осмостық гемолиз - эритроциттің ішімен сыртындағ ы осмостық қ ысым айырмашылығ ынан тұ рады. Қ анғ а осмостық қ ысым аз ерітінді қ ұ йса, эритроциттің ішіне су кіреді де, ол ісінеді, судың кіруі тоқ тамаса эритроциттің қ абығ ы жарылып, ішіндегі гемоглобин сыртындағ ы ерітіндіге шығ ады. Cө йтіп қ ан гемолизге ұ шырайды;

25-билет жоқ.

Билет

Гемолиз (грекше haіma –қ ан, lysis – еру) –эритроциттің қ абығ ы жарылып немесе еріп ішіндегі гемоглобиннің плазмағ а шығ уы. Мұ ны гемолизденген қ ан деп атайды. Ол ә детте мө п-мө лдір. Гемолизденген қ ан қ ұ йылғ ан пробирка арқ ылы кү н сә улесі ө теді. Тү сі қ ызыл лак тә різді, сондық тан ол қ анды лак тә різді қ ан деп атайды. Ә сер ететін факторлар тү ріне қ арай гемолизді бірнеше тү рге бө луге болады:

1. Физиологиялық гемолиз - сау адамда болады.Денедегі ескірген эритроциттер жарылып, олардың орнына сү йек кемігінен шық қ ан жас эритроциттер қ анғ а тү седі.Эритроцит 120-130кү н жасайды.Ескірген эритроциттердің біразы бауырда, кө пшілігі кө кбауырда гемолизденеді;

2. Осмостық гемолиз - эритроциттің ішімен сыртындағ ы осмостық қ ысым айырмашылығ ынан тұ рады. Қ анғ а осмостық қ ысым аз ерітінді қ ұ йса, эритроциттің ішіне су кіреді де, ол ісінеді, судың кіруі тоқ тамаса эритроциттің қ абығ ы жарылып, ішіндегі гемоглобин сыртындағ ы ерітіндіге шығ ады. Cө йтіп қ ан гемолизге ұ шырайды;

3. Химиялық гемолиз - эритроциттің липоид пен ақ уыздан тұ ратын мембранасын ерітетін химиялық заттардың (сірке қ ышқ ылы, эфир, хлороформ, сілті)ә серінен болады;

4. Биологиялық гемолиз - ішек қ ұ рттары мен жануарлар бө ліп шығ аратын не ө сімдіктерден алынатын улы заттар –гемолизиндердің ә серінен болады. Гемолизденген қ анның ө зі улы. Сондық тан денедегі қ анның нобайы гемолизге ұ шыраса, гемолитикалық шок пайда болып, адам ө луі мү мкін;

5. Термиялық гемолиз - қ анды біресе жылытып, біресе суытқ ан кезде болады, ә сіресе бұ л мұ здағ ан қ анды еріткенкенде кездеседі. Кейбір пікірге қ арағ анда мұ з кристалдары эритроцит қ абығ ын жарақ аттап жыртады;

6. Механикалық гемолиз - қ анды шайқ ап араластыру, сілку салдарынан эритроцит мембранасы зақ ымданады (жыртылады).Демек, ыдыстағ ы қ анды бір жерден екінші жерге апарғ анда оларды шайқ амай абайлап тасу керек;

7. Элетрлік гемолиз - электрдің ә серінен болады.Сә уле энергиясы мен ультродыбыс та электр кү ші эритроцит қ абығ ын, тканін ү зіп жарады.

Билет

1 Физиология - тірі ағ за мен физиологиялық жү йелердің, ағ залардың, тіндердің, жасушалардың қ ызметін зерттейтін ғ ылым.Ол жү йелермен ағ залардың бір-біріне ә серін, ө зара байланысын жә не сыртқ ы ортамен қ арым-қ атынасын тексереді. Физиологияның мә селесі адам ағ засының жұ мысын тү сіну, оның ә р бө лігінің мә нін анық тау, олардың қ алай байланысатынын тү сіну, олар қ алай ә рекеттеседі жә не сол қ атынасу нә тижесінде қ алай ағ заның жалпы жұ мысы атқ арылады. Физиология анатомия, циталогия жә не гистологиямен байланысты.Физика мен химияның жетістіктері физиология ү шін ө те маң ызды, кибернетика мен компьютерді айтпағ анда2.шартты рефлекс-жеке т3рш3л3к кез3нде жү йке ж8йес3н34 иемденген даралық ә серленісі.ол лайық ты қ абылдағ ыш аппараты арқ ылы кез-келген сигналдвқ тітіркендіру ә серіне жауап ретінде тұ рақ сыз жә не ө згергіш рефлекстік жолмен жү зеге асырылады. Шартты рефлекстердің механизмін И.П. Павловша тү сіндіруден байқ алатыны – олардың негізінде уақ ытша (шартты, тұ йық тайтын) байланыс «горизонталь» қ ұ рылымды болып келеді жә не ми қ ыртысындағ ы сигналдық (шартты) тітіркендіргіш орталығ ы мен шартсыз рефлекстің ө кілдігіндегі клеткалар арасында тұ йық талады. Жалпы алғ анда, уақ ытша байланыстар шынында да қ ыртыс дең гейінде тү зіледі. Бірақ егер ми қ ыртысын тігінен кесіп, жоғ арыда айтылғ андай тү рде уақ ытша байланыс жасау мү мкіндігі жоғ алса, бұ дан шартты рефлекстер жасалмай қ алмайды екен. Ө йткені уақ ытша байланыстар қ ыртыстың астың ғ ы жағ ында орналасқ ан бө лімдер арқ ылы ө тетін жолдар кө мегімен де тү зіле алады. Шартты рефлекстер жасалуының кө птеген ерекшеліктері шартты байланыстар қ ұ рылымдық локализацияның кө п вариантты бола алатындығ ы арқ ылы тү сіндіріледі.