БилетЛейкоциттер

Қ анның ақ тү йіршіктері немесе лейкоциттер (гр. λ ε υ κ ω ς — ақ жә не гр. κ ύ τ ο ς — жасуша) – ядросы бар жә не белменді амеба тә різді қ озғ алатын тү ссіз қ ан жасушалар. Қ анның 1 мм3 кө лемінде 6-8 мың лейкоциттердің алуан тү рлі (лимфоциттер, моноциттер, базофилдер, эозикофилдер жә ненейтрофилдер) болады. Олар қ ызыл сү йек майында, лимфа тү йіндерінде жә не кө к бауырда пайда болады.

Лейкоциттер — ақ (тү ссіз), ядролы қ ан торшалары. Сү йек майында қ ү рылады. Қ ан мен ұ лпаларда ә ртү рлі қ ызметтер атқ арады, тә нді жә не тә нсіз иммунді реакцияларғ а, қ абынуларғ а қ атынасады. Кө п ядролы лейкоциттер нейтрофилді, эозинофилді жә не базофилді гранулоциттер жатады.

Олардың тіршілік ету мерзімі – бірнеше кү н. Лейкоциттердің қ орғ аныш жә не қ алпына келтіру қ ызметі олардың қ анда антиденелерді қ ұ рып, бактериялардың ө зіне сің іріп, жою қ абілетіне байланысты. Қ ан тамырладың қ абырғ алары арқ ылы ө тіп лейкоциттер қ ан ағ ымы арқ ылы организмнің ұ лпа, жасушалар аралығ ына ө те алады да дененің зақ ымданғ ан жерлерінде жинала алады. Бұ л жерде олар жиналғ ан аяқ тарымен организмдегі ә р тү рлі микроорганизмдерді, кө не жасушаларды ө зіне сің іріп, жойып тұ рады. Оларды жою барысында лейкоциттер ө здеріде ө ліп кетеді.

Тү йіршіксіз лейкоциттер: 1. Лимфоциттер - диаметрі 8-10 мкм-ге жететін лейкоциттердің ішіндегі ең ұ сағ ы болғ анымен ядросы ірі. Цитоплазмасында тү йіршіктері болмайды, баяу қ озғ алады. 2. Моноциттер - қ анның тү ссіз жасушаларының ішіндегі ең ірісі - диаметрі 12-20 мкм, ядросының пішіні тағ а тә різді, цитоплазмасы тү йіршіксіз. Моноциттер ө те қ озғ алғ ыш, бактерияларды тез қ армап асады. Дені сау адамның қ анында лимфоциттер 25-30%, моноциттер 5-10% болады.Лейкоциттер сү йек кемігінде, лимфа тү йіндерінде, айырша безде жә не кө кбауырда тү зіледі. Қ анда таң ертең гі ашқ арында (тамақ ішпегенде) аздау болып, тамақ танғ аннан кейін кө бейеді. Тіршілік ету ұ зақ тығ ы 5-9 тә улік. Эритроциттер сияқ ты лейкоциттер де кө кбауыр менбауырда жойылады.

Билет

Рефлекс (лат reflexus — кері қ айтарылғ ан, шағ ылысқ ан) — ағ заның ішкі немесе сыртқ ы тітіркендіргіштер ә серіне орталық жү йке жү йесінің қ атысуымен қ айтаратын жауабы. Рефлекс туралы тү сінікті алғ аш рет ұ сынғ ан француз философы Р.Декарт (1596 — 1650). Ол Рефлексті санағ а тә уелсіз, жан ә рекетінің нә тижесі деп есептеді. “Рефлекс” терминін жү йке жү йесі физиологиясына чех ғ алымы Й.Прохаска (1749 — 1820) енгізді. Бұ л ілімді орыс ғ алымдары И.М. Сеченов пен И.П. Павлов одан ә рі дамытты. Рефлекс дененің белгілі бір бө лігінде орналасқ ан рецепторлардың тітіркенуінен басталады. Рефлекс тудыратын қ озудың жү ріп ө тетін жолын рефлекс доғ асы дейді. Тітіркендіргішке қ айтаратын жауабына қ арай Рефлекстің бірнеше тү рлері бар.

• Биологиялық маң ызына қ арай қ оректік, қ орғ ану, бағ дарлау Рефлексі, т.б.;
• рецепторлардың (сезімтал жү йке ұ штары) табиғ атына қ арай экстеррецептивтік, интеррецептивтік, проприрецептивтік Рефлексі;
• нейрондардың орналасуына қ арай жұ лындық, булбарлық (сопақ ша ми), диэнцефалдық (аралық ми) Рефлексі болады.

Рефлекстің бұ лай бө лінуі кө п жағ дайда шартты топтастыру болып табылады. Себебі, орт. жү йке жү йесінің ә р тү рлі қ ұ рылымдары арасында тығ ыз морфол. жә не функц. байланыс болады; эфференттік бө лімнің сипатына қ арай Рефлекстер тұ лғ алық жә не вегетативтік болады. Тітіркендіруге жауап қ айтаратын мү шенің (эффектордың) ә серіне байланысты қ оздырғ ыш жә не тежеуші Рефлекстер болып бө лінеді. Қ алыптасу табиғ атына, атқ аратын қ ызметіне жә не биологиялық маң ызына қ арай Рефлекстер шартты жә не шартсыз болып жіктеледі (қ. Шартты рефлекс; Шартсыз рефлекс). Рефлекстің тү рлі органдардың қ ызметі мен олардың байланысын реттей отырып, ағ заның ішкі ортасының салыстырмалы тұ рақ тылығ ын (гомеостаз) қ амтамасыз етуде, оны сыртқ ы орта жағ дайларына бейімдеуде маң ызы зор. Жү йке жү йесінің Рефлексті ә рекетінің нә тижесінде ағ за ә рекетінің тұ тастығ ы жә не оның сыртқ ы ортамен қ арым-қ атынасы анық талады.

85-Қ анның қ ұ рамы.

Қ анның қ ұ рамы. Қ ан дә некер ұ лпасының сұ йық тү рі. Ағ зада болатын қ анның мө лшері адамның дене салмағ ына байланысты 4, 5-5 л. Қ анның қ ұ рамы - плазмадан(55%) жә не қ ан жасушаларынан (45%) тұ рады.

Қ анның қ ызметі:

1. адам ағ засында қ ан ә рбір мү шені, дененің ә рбір жасушасын бірімен-бірін ө зара байланыстырады;

2. оттегін ө кпеден ұ лпаларғ а жеткізіп, кө мірқ ышқ ыл газынан тазарта-ды;

3. қ орек заттарды асқ орыту мү шелерінен ұ лпаларғ а жеткізеді;

4. ағ заның соң ғ ы қ ажетсіз ө німдерін бү йрекке жә не т. б. мү шелерге тасымалдайды;

5. дене температурасының тұ рақ тылығ ын сақ тайды;

6. ағ заны зиянды микробтардан қ орғ айды;

7. ішкі секреция бездерінен бө лінетін гормондарды тасымалдайды;

8. жасушаларда қ ышқ ылдың, судың дең гейін реттейді;

9. қ орғ аныштық қ ызмет атқ арады (қ анды ұ йыта алады).

86.Тыныс алу жү йесі - ағ за мен сыртқ ы ортаның газ алмасу процесін қ амтамасыз ететін тыныс алу жолдарының жиынтығ ы.

Тыныс алу жү йесінің жалпы сипаттамасы

Дем алғ анда ағ за мен сыртқ ы орта газдармен алмасады, ішке оттегі кіріп, сыртқ а кө мірқ ышқ ыл газы айдалып тұ рады. Бұ лпроцесс кеуде қ уысында орналасқ ан ө кпенің альвеоларында (лат. - ойма қ уыс, науа) жү реді. Тыныс алу кезінде ө кпеніатмосфермалық ауамен жә не одан газбен қ анық қ ан ауаны тасымалдау тыныс алу жолдары арқ ылы жасалады. Дем алу жә не дем шығ ару қ ан айналым жү йесі арқ ылы ағ заның барлық мү шелеріне ә сер етеді.
Ересек мал қ алыпты кү йінде дем алғ анда ө кпеге 300-500 мл ауа кіреді жә не бір минутта 16-18 тыныс алу қ озғ алыстарын жасап, ө кпесінен 6-7 литр ауа ө ткізеді. Ауаның мө лшері адамның салмағ ына жә не бойына байланысты, бойы ұ зын жә не салмақ ты болса, соғ ұ рлым кө п ауа ө теді. Ересек адамғ а қ арағ анда балағ а ауа кө бірек қ ажет. 2-3 жастағ ы баланың ө кпесі арқ ылы 5-6 л., кейде 7 л.ауа ө теді, бұ л баланың дем алу ерекшелігіне жатады, сондық тан баланың денесінен бу ретінде су кө птеп шығ ып, тершең болады.
Кеуде қ уысын кең ейту тә сіліне қ арай дем алудің екі тү рі бар:

• қ абырғ аларды кө теріп кеуде қ уысын кең ейту арқ ылы дему алу - кеудемен дем алу (жас сә би мен ә йел адамдар дем алысы) деп аталады;
• диафрагманың кө мегімен кеуде қ уысын кең ейту арқ ылы дем алу - ішпен дем алу (ер адамдардың тыныс алуы) деп аталады.

87-Кардиология(Жү рек қ ызметін зерт ә дістері)

к ардиология (грекше kardіa – жү рек жә не logos – ілім) – жү рек пен қ ан тамырларының қ ұ рылысы, қ ызметі жә не олардың ауруларының пайда болу себептері мен дамуы, белгілері жә не оларды анық тау, емдеу ә дістері мен олардан алдын ала сақ тану жолдары туралы ғ ылым, медицинаның бір саласы.