Главная страница Случайная страница
КАТЕГОРИИ:
АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника
Параграф 1. Көлеңкелi бизнестiң әлемдiк ауқымы және оны қысқарту жөнiндегi тәжiрибе
|
|
Қ адағ аланбайтын экономика - жалпы ә лемдiк қ ұ былыс. Ол дамығ ан жә не дамушы елдерде, сондай-ақ ө тпелi экономикалы елдерде барлық кө рiнiс нысандарында кездеседi. Кө лең келi экономиканың тү рлi елдердегi ауқ ымы ә р қ илы. Бұ л ретте нақ ты ел халқ ының тұ рмыс дең гейi қ аншалық ты тө мен болса, ЖIӨ қ ұ рамында ескерілмейтiн кiрiстiң ү лесi соншалық ты жоғ ары.
| Дамығ ан елдер | Шығ ыс Еуропа | Тә уелсiз мемлекеттер достастығ ы (ТМД) жә не Балтық елдері | |
| Швейцария - 8, 1 | Ирландия - 16, 2 | Словакия - 10, 2 | Грузия - 63, 0 |
| Америка Қ ұ рама Штаттары (АҚ Ш) - 8, 9 | Канада - 16, 2 | Польша - 13, 9 | Азербайджан - 59, 3 |
| Австрия - 9, 0 | Дания - 18, 3 | Чехия - 14, 5 | Молдавия - 37, 7 |
| Жапония - 11, 1 | Финляндия - 18, 9 | Румыния - 18, 3 | Латвия - 34, 8 |
| Жаң а Зеландия - 11, 9 | Швеция - 19, 9 | Венгрия - 28, 4 | Литва - 24, 2 |
| Норвегия - 12, 6 | Бельгия - 22, 5 | Хорватия - 28, 5 | Белоруссия - 19, 1 |
| Ұ лыбритания - 13, 0 | Испания - 23, 1 | Болгария - 32, 7 | Қ азақ стан - 21, 3 |
| Нидерланды - 13, 5 | Португалия - 23, 1 | ||
| Австралия - 14, 0 | Италия - 27, 3 | ||
| Германия - 14, 9 | Греция - 29, 0 | ||
| Франция - 14, 9 |
Кө зi: Еуростаттың ақ параты
Сарапшылардың бағ алауы бойынша ЖIӨ -дегі кө лең келi экономика ү лесі дамығ ан елдерде орта есеппен 12%-ды, дамушы елдерде 39, 6%-ды, ал ө тпелi экономикалы елдерде 23%-ды қ ұ райды.
Кө лең келi экономиканың 50-ден 70%-ғ a дейiнгі неғ ұ рлым жоғ ары дең гейi Африка мен Латын Америкасының дамушы елдерiнде орын алып отыр.
Шетелдiк ақ парат қ ызметтерiнiң деректерi бойынша халық тың кө лең келі экономикада жұ мыспен қ амтылуы жыл сайын ө суде. Еуропалық одақ елдерінде бұ л цифр кемiнде 10 млн. адам, ал тұ тастай Экономикалық ынтымақ тастық жә не даму ұ йымы (ЭЫДҰ) бойынша шамамен 17 млн. адам деп бағ аланып отыр.
Сатып алу қ абiлетiнiң шамасы бойынша есептелген жалпы ә лемдiк ресми ЖIӨ 1999 жылы 39 трлн. АҚ Ш долларын қ ұ рады. Бұ л ретте қ адағ аланбайтын экономикада ө ндірілген кiрiстің ү лесi 8 трлн. АҚ Ш долларына немесе ЖIӨ -нiң 20%-ына бағ аланып отыр. Ө зiнiң кө лемi жағ ынан жаhандық кө лең келi экономика ә лемдегi ең кө лемдi ЖIӨ -сi бар AҚ Ш экономикасымен салыстырылады.
Ә лемнiң тү рлі елдерiндегi кө лең келі экономиканы азайту
жө ніндегі бiрқ атар шаралар мен қ ұ ралдар
| Шаралар | Елдер | Қ ұ ралдар |
| Жұ мыссыздық ты жә не экономиканың формальды емес секторын қ ысқ арту | АҚ Ш Жапония | Шағ ын жә не орта бизнеске (бұ дан ә рi - ШОБ) қ аржылық, техникалық жә не консультативтiк кө мек кө рсету, кадрлар даярлау мен білiктілiк беру ү шiн орталық жә не жергілiктi дең гейлерде арнайы қ ұ рылымдар қ ұ ру; бизнестi тіркеу жә не лицензиялау жү йесін оң айлату (Телефон байланысын, почтаны немесе Интернеттi пайдалана отырып, қ ысқ а мерзiм iшiнде жергілiктi билiктен тiркеудi жә не лицензияларды aлу); барлық елдi мекендерде бизнес қ ауымдастық тарын қ ұ руды ынталандыру. |
| Ә кiмшілiк рә сiмдердi жетілдіру | Канада | Ө зара қ атынастар жә не бизнес пен ә рiптестiктi жақ сарту ү шін бірың ғ ай органды қ амтамасыз ету ү шiн Бизнес Терезесін (Business Window) қ ұ ру; тіркеу нө мiрiн алу ү шін кә сiпкерлер Интернеттегi сайтта арнайы нысанды толтыруы не толтырылғ ан нысанды почта арқ ылы жiберуi немесе телефонғ а хабарласа отырып, тіркеу нө мiрiн алуы тиiс; лицензиялау процесiн штаттар мен қ алалардың уә кілетті органдары жү зеге асырады. Қ ару-жарақ сату, алкоголь ө нiмдерi мен дә рілік заттарды ө ндiру сияқ ты жекелеген қ ызмет тү рлерi бойынша ғ ана федералдық ү кiметтің лицензиясы талап етіледi. |
| Кiрiстi мемлекет пен қ алғ ан экономика арасында бө лу тетiктерін жетілдіру | АҚ Ш Жапония Канада Ұ лыбритания Франция Германия | Салыстырмалы тү рде жоғ ары емес салық салу ставкаларын белгілеу (Жапонияда - 37 %, АҚ Ш-та - 41 %, бұ л ретте ШОБ салық салу ставкалары iрi фирмаларғ а қ арағ анда айтарлық тай тө мен); экспорттық қ ызмет, жаң а ө неркә сiптiк қ уаттарғ а инвестициялар ү шiн салық тық жең ілдiктер бepу, жаң а жұ мыс орындарын қ ұ ру, неғ ұ рлым нашар дамығ ан аудандарда ө ндiрiстер ашу жә не т.б.; алшақ тық тарды анық тау жә не тү зетулер енгiзу ү шiн салық тық тү сiмдердi бақ ылау жү йесiн пайдалану; Салық салудан жалтарғ аны, деректердi толық табыс етпегенi, салық есептілiгiн бұ рмалағ аны ү шiн жауапкершілiктi қ атаң дату. (Бұ л қ ылмыстар ү шiн жауапкершілiк - iрi кө лемдегi айыппұ л немесе 5 жылғ а дейiнгi мерзiмге бас бостандығ ынан айыру); компаниялардың шетелде алғ ан кiрiстерi елге қ айтарылғ анғ а дейiн, оларғ а салық салу мерзiмiн ұ зартуды ұ сыну. Мұ ндай ұ зартудың мерзiмсiз сипаты болуы мү мкiн; сыртқ ы рыноктарда ә рекет ететiн компаниялар ү шiн қ осарланғ ан салық салуды болдырмау туралы халық аралық келiсiмдерде кө зделген шаралар. |
| Материалдық базаны нығ айту жә не экономикалық қ ұ қ ық бұ зушылық тар мен сыбайлас жемқ орлық қ а қ арсы кү рес ә дiстерiн жетілдіру | АҚ Ш Жапония Франция | 1989 жылы ақ шаны жылыстатуғ а қ арсы кү рес жө нiндегi арнайы халық аралық қ ұ рылымның (FATF) қ ұ ру; қ аржы жә не кредит институттарының iрi қ аржы операцияларын жә не мұ ндай операцияларды жү зеге асырғ ан тұ лғ аларды есепке алу; кү мә ндi мә мілелер мен салымдарды бақ ылап отыру ү шiн қ аржылық арнайы қ ызметтердi қ ұ ру; банктердiң арнайы қ ызметтердi кү мә ндi мә мілелер туралы хабардар ету мiндетi жә не мұ ндай қ ызметтердiң клиенттер шотына қ ол жеткiзуiн қ амтамасыз ету; ә кімшілендiрудi орталық сыздандыру процесi; ауқ ымы министрлiкке жә не секторғ а байланысты ө згерiп тұ рғ ан, жергілiктi билiк органдарының ә кiмшiлiк мү мкiндiктерiн кең ейту мақ сатына бағ ытталғ ан жауапкершiлiктi беру; жұ мысқ а қ абылдау білiм дең гейi арқ ылы айқ ындалады; неғ ұ рлым жоғ ары қ ызмет дең гейiне тү су бiлiм даярлығ ына тә уелдi жә не кө бiнесе емтихандарды тапсырумен байланысты. |