Кiмшiлiк кедергілер және олардың экономиканың көлеңкеге кетуiне әсерi

Қ азақ стан Республикасы Экономика жә не бюджеттік жоспарлау министрлiгі мемлекеттiк органдармен ө зара iс-ә рекет жасағ ан кезде мемлекеттік қ ызметтердi тұ тынушыларда туындайтын ә кiмшiлiк кедергi проблемаларын зерделеу жө нiнде зерттеулер жү ргіздi.
Жасанды тү рде жасалатын кедергілердiң пайда болуы, бiрiншi кезекте, мемлекеттiк қ ызметтердi кө рсету процесiн регламенттейтiн қ олданыстағ ы нормативтiк-қ ұ қ ық тық базаның жетiлмеуiмен негiзделген. Заң дар мен заң и кесiмдердiң едә уiр бө лiгі ведомстволық ө згешелiгiмен, кү рделiлiгiмен ерекшеленедi жә не нормативтiк-қ ұ қ ық тық кесiмдердiң авторларына ғ ана қ олайлы қ осымша тү сiндiрулердi талап етедi. Бұ л, ә сiресе лицензиялау, сертификаттау жә не стандарттау, салық салу жә не т.б. процестерде кә сiпкерлердiң мемлекеттiк органдармен ө зара ә рекет етуi кезiнде кө рiнедi.
Жылумен, сумен жә не энергиямен жабдық тау саласында коммуналдық қ ызметтер кө рсететiн табиғ и монополиялармен келiспеушiлiктер туындағ ан жағ дайда ө здерiнiң заң ды қ ұ қ ық тарын қ орғ ау кезiнде кә сiпкерлер мен ө ң iрлердiң халқ ы айтарлық тай қ иындық шегедi.
Қ ызметтер кө рсеткен кезде қ ызметтiк жағ дайын бопсалау нысанында терiс пайдалану кө птеген органдардың қ ызметкерлерiне тә н. Тұ тынушылардың пiкiрi бойынша, бұ л ә сiресе, фискалдық органдарда (салық жә не кеден қ ызметтерi), ә кiмдiктер мен ө рттен қ орғ ау қ ызметкерлерi арасында кө п кездеседi. Ә кiмдiктердiң қ ызметкерлерi ү шiн ә сiресе, кә сiпорындарды қ айырымдылық, сондай-ақ бизнеске тә н емес басқ а да тө лемақ ылар жасауғ а мә жбү рлеу тә н.
Қ ажет болғ ан жағ дайда мемлекеттiк қ ызметшiлердiң iс-ә рекетiмен дауласу мү мкiндiгінiң болмауына байланысты халық пен кә сiпкерлер жойылуы қ иын кедергiлерге тап болады. Сұ ралғ андар санының тек 4%-ы ғ ана қ ызметтердi алмағ аны ү шiн жә не тек 1, 5%-ы ғ ана шенеунiктер тарапынан ө здерiне дұ рыс кө ң iл бө лiнбегенi ү шiн шағ ым берген фактiсi бұ л туралы жанама айғ ақ тайды. Iстiң жай-кү йiн жақ сартуғ а бағ ытталғ ан Ә кiмшiлiк қ ұ қ ық бұ зушылық тар туралы кодекстiң қ абылдануы ә зiрге тиiстi нә тиже берген жоқ. Қ ызметтердi тұ тынушылардың мемлекеттiк органдармен ө зара iс-ә рекет жасағ ан кездегі негізгi қ иындық тары 1-суретте кө рсетiлген.
Кә сiпкерлер мен халық тың пiкiрi бойынша мемлекеттiк қ ызмет ө кiлдерiнiң талаптары кө бiнесе субъективтi сипатта болады. Бұ л олардың маң ызын айқ ындауы тиiс нұ сқ аулық тар мен нормативтердiң жетiлмегендiгінен болады. Бұ л ретте тұ тынушының жоғ арыда аталғ ан органдардың қ ызметiн, олардың ө кiлеттiгі мен жауапкершілігін, мемлекеттiк органдардың да, тұ тынушылардың да қ ұ қ ық тары мен мiндеттерiн регламенттейтiн тиiстi ережелермен, нормативтермен, нұ сқ аулық тармен жә не басқ а да қ ұ жаттармен танысуғ а мү мкiндiгi жоқ.

1-сурет

Атқ арушы органдармен ө зара іс-ә рекет жасағ ан кездегі негізгі
қ иындық тар

(Диаграмманы қ ағ аз мә тінінен қ араң ыз)

Кө зi: " Экономикалық зерттеулер институты" РМК-ның сауалнамалық зерттеу материалдары

Бұ л проблема Мемлекет басшысы мен Қ азақ стан Республикасы Yкiметiнiң тұ рақ ты ә рi қ атаң қ адағ алауында екенiн атап ө ткен жө н. Оны шешу ү шiн қ азiргі уақ ытта микродең гейдегi нақ ты жағ дайларғ а бейiмделуi тиiс белгiлi бiр институционалдық -қ ұ қ ық тық негіз қ ұ рылғ ан. Ә кiмшiлiк кедергiлердi, соның iшiнде жасанды тү рде жасалатын кедергiлердi жоюғ а ерекше назар аударылады.