Параграф 1. Экономиканың даму деңгейiн және халықтың әл-ауқатын арттыру

Экономиканың дамуы дең гейі мен халық тың ә л-ауқ атын арттыруғ а бағ ытталғ ан ұ зақ мерзiмдi кешендi экономикалық жә не ә леуметтiк саясат Қ азақ станның 2030 жылғ а дейiнгі даму стратегиясы, Қ азақ стан Республикасы Президентiнiң 2001 жылғ ы 4 желтоқ сандағ ы N 735 Жарлығ ымен бекiтiлген Қ азақ стан Республикасының 2010 жылғ а дейiнгі стратегиялық жоспары, Қ азақ стан Республикасы Президентінiң 2003 жылғ ы 17 мамырдағ ы N 1096 Жарлығ ымен бекітілген Қ азақ стан Республикасының Индустриялық -инновациялық дамуының 2003-2015 жылдарғ а арналғ ан стратегиясы, Қ азақ стан Республикасы Президентiнiң 2003 жылғ ы 16 мамырдағ ы N 1095 Жарлығ ымен бекітiлген Каспий тең iзiнiң қ азақ стандық секторын игерудің мемлекеттiк бағ дарламасы, Қ азақ стан Республикасы Президентiнiң 2004 жылғ ы 13 қ ыркү йектегi N 1438 Жарлығ ымен бекiтілген Қ азақ стан Республикасының денсаулық сақ тау ісін реформалау мен дамытудың 2005-2010 жылдарғ а арналғ ан мемлекеттiк бағ дарламасы, Қ азақ стан Республикасы Yкiметінiң 2004 жылғ ы 30 қ арашадағ ы N 1241 қ аулысымен бекітілген Қ азақ стан Республикасында ә леуметтiк реформаларды одан ә рі терең детудің 2005-2007 жылдарғ а арналғ ан бағ дарламасы сияқ ты елдiң басты бағ дарламалық қ ұ жаттарында айқ ындалғ ан.
Бұ л қ ұ жаттарды орындау Ә леуметтік-экономикалық дамудың жә не Фискалдық саясаттың орта мерзiмдi жоспарларын іске асыру шең берiнде жү зеге асырылатын болады.
Ә леуметтiк-экономикалық дамудың орта мерзiмдi жоспарларының 2010 жылғ а дейiнгі кезең ге арналғ ан негiзгi мiндеттері:
1) макроэкономикалық саясат саласында:
2004-2010 жылдары экономиканың кемінде 8% орташа жылдық даму қ арқ ынын қ амтамасыз ету;
халық кiрiстерiнiң жылына кемiнде 6% нақ ты ө суiн қ амтамасыз ету;
орташа жылдық инфляция дең гейiн 10%-дан аспайтын дең гейде қ амтамасыз ету;
тең генің бә секеге қ абілетті нақ ты айырбас бағ амын қ амтамасыз ету;
елдің тө лем тең герімінің тұ рақ тылығ ын қ амтамасыз ету;
негiзгi капиталдың жалпы жинақ тау нормасын 30%-дан аспайтын дең гейде қ амтамасыз ету.
2) экономиканың бә секеге қ абiлеттілiгiн арттыру саласында:
ең бек ө нiмдiлігін ө сiру жә не материалдар мен энергияның ү лес шығ ыстарын азайту есебiнен тауарлар мен қ ызметтер ө ндiрiсiнiң кө лемiн ұ лғ айту ү шiн ынталандырушы жағ дайлар жасау;
экономиканың ө ндiрiстiк қ ұ рылымын ә ртараптандыру ү шiн ынталандырушы жағ дайлар жасау;
инновацияларды дамыту есебiнен қ азақ стандық экономиканың бә секелiк артық шылық тарын қ амтамасыз ету;
жалақ ының ө суiмен салыстырғ анда ең бек ө нiмдiлігінiң басып озуын қ амтамасыз ету;
ауылдық кредиттік серiктестiктердi одан ә рi дамыту жө нiндегi жұ мысты жалғ астыру;
ауылдық жерлердегi ө ндiрiстiк жә не ә леуметтiк инфрақ ұ рылымды, сондай-ақ ауыл шаруашылығ ы ө ндiрiсiн ұ йымдастыру нысандарын дамыту;
аутсорсингтi кең iнен енгiзу немесе ө ндiрiстік кооперацияны дамыту ү шiн жағ дайлар мен ынталандырулар жасау;
микрокредит беру жү йесiн дамыту болуғ а тиiс.
3) халық тың ә л-ауқ атын арттыру жә не ә леуметтiк саланы дамыту саласында:
кедейшiлiк коэффициентiн 16, 1%-дан 2010 жылы 12%-ғ а дейiн қ ысқ арту ү шiн жағ дайлар жасау;
2004 жылмен салыстырғ анда зейнетақ ылар мен ә леуметтiк жә рдемақ ылардың орташа жылдық мө лшерiнің жылына кемiнде 4 % нақ ты ө суiн қ амтамасыз ету;
ең тө менгi жалақ ы мен базалық ә леуметтiк тө лемдердiң мө лшерiн ең тө менгi кү нкө рiс дең гейiнiң негізiнде айқ ындау;
ең бекке қ абiлеттi халық тың ү й шаруашылығ ы қ ызметi саласынан ө ндiрiстi ұ йымдастырудың неғ ұ рлым жоғ арғ ы нысанына кө шуi ү шiн ынталандырушы жағ дайлар жасау;
халық ты ө ндiрiстiк кооперативтерге, серiктестiктерге, шаруа қ ожалық тарына, қ ызметтер кө рсету жө нiндегi бюроғ а жә не т.б. бiрiктiру мақ сатында оларғ а топтық микрокредиттер берудi қ олдану саласын кең ейту;
кә сiби жұ мысшы кадрларды экономиканың ө скелең қ ажеттiлiктерiн қ амтамасыз ететiн мө лшерде даярлау мен қ айта даярлауды қ амтамасыз ету, жұ мыссыздарды бос жұ мыс орындары туралы ақ паратпен қ амтамасыз ету жә не оларғ а психологиялық қ олдау кө рсету ү шiн жұ мыспен қ амту мә селелерi жө нiндегi уә кiлетті органдардың жанынан кә сiптiк бағ дар беру жә не қ айта даярлау жө нiндегі жұ мысты жандандыру.
Қ азақ стан Республикасының стратегиялық қ ұ жаттарында айқ ындалғ ан міндеттерді шешу экономикалық ө су қ арқ ынын сақ тауғ а жә не ұ лғ айтуғ а, халық тың кiрiсiн жә не жұ мыспен қ амтылуын арттыруғ а, экономиканың бә секеге қ абiлеттiлiгiн кө терудi қ амтамасыз етуге мү мкiндiк бередi, бұ л елдегi кө лең келi экономиканың мө лшерiн азайтуғ а оң ә серiн тигізедi.
Қ ұ рылыстағ ы кө лең келi экономиканың мө лшерiн қ ысқ арту жө нiндегi негізгi бағ ыттар мыналар:
1) қ ұ рылыс стандарттарын жә не жол салу мен жол жабындыларын жө ндеу жө ніндегі стандарттарды (қ ұ рылыс жұ мыстарының немесе оғ ан жұ мсалғ ан шығ ындардың кө лемiн шамадан тыс кө бейту, негізсiз алшақ тық тарғ а жол беру) сақ тамағ аны ү шiн қ ұ рылысшыларғ а жә не бақ ылаушы органдарғ а қ атысты бақ ылау мен тә ртiптi кү шейту (материалдық жә не қ ылмыстық жауапкершiлiк жазалары тү рiнде);
2) ө ң iрлер (қ ұ рылыс жү ретiн жер) ү шiн белгiленген тү зету коэффициенттерiн ескере отырып, қ ұ рылыстың, ең бектi қ ажетсiнудiң, негізгi қ ұ рылыс материалдары шығ ысының сметалық қ ұ нының нормативтiк ү лес кө рсеткiштерiне сә йкес келетiн негiзгі техникалық -экономикалық кө рсеткiштерi бар жобалар бойынша қ уаты (сыйымдылығ ы, ө ткiзу қ абiлетi) аз мемлекеттiк ә леуметтiк тұ рғ ын ү й, мемлекеттiк жалпы білiм беру, денсаулық сақ тау жә не халық тың бұ қ аралық дене тә рбиесi объектілерiн салуды жү зеге асыру;
3) ө неркә сiптік жә не азаматтық қ ұ рылыс объектiлерiнiң қ ауiпсiздiгi бойынша мемлекеттiк қ адағ алауды кү шейту.
Сауда саласы статистикалық қ адағ алаудан жә не салық тық ә кiмшiлендiруден жасырылғ ан ө нiмдер мен кiрiстердi қ олма-қ ол ақ шағ а айналдыру кө зi болып табылады.
Еркiн бә секелестiк жағ дайларында елде сауданың ә ртү рлi нысандары бар: кө шедегi; базардағ ы; ұ сақ сауда орындары; мамандандырылғ ан орташа дү кендер, супер- жә не гипермаркеттер. Кө бiнесе, жасырылғ ан экономика кө шедегi ұ сақ жә не бө лшек сауда жү йелерiнде кө рiнiс бередi, ө йткенi бұ л қ ұ рылымдарды кiрiстердi " жасыру" ү шiн пайдалану оң ай.
" Қ апшық тық сауда" жү йесi сауда саласындағ ы кө лең келi экономика қ ұ рамының маң ызды бө лiгін қ ұ райды, ол жалғ ан жә не контрафактiлiк ө нiм ө ндiрудiң дә стү рлi тү рде дамығ ан жү йесi бар елдерден сапасы кү мә н туғ ызатын тауарларды ә келу мен сатуды, сондай-ақ отандық осығ ан ұ қ сас ө нiм ө ндiрушiлердiң ө нiмдерiн сатуды қ амтиды.
Сауда саласындағ ы кө лең келi экономиканы азайту жө нiндегi негiзгi бағ ыттар мыналар:
Қ азақ стан Республикасында арнайы бажсыз сауда аймағ ын қ ұ ру, ол ө ндiрiлуi мен сапасы кү мә н туғ ызатын тауарлар ү шiн шетелдiк сапарлар жасауды орынсыз еткен болар едi;
қ оғ амда танымал сауда белгiсi бар тауарларды сатудың бә секеге қ абiлетті отандық жү йесiн дамытуды ынталандыру;
тұ тынушылар қ ұ қ ығ ын қ орғ ау жө нiндегi институтты нығ айту.