Клиникалық көріністері.

Ауру 4 топқ а бө лінеді:

1. ү шкү ндік безгек – malaria tertiana (P.vivax),

2. овале – безгек – ovale – malaria (P.ovale),

3. тө рткү ндік безгек – malaria guartana (P.malaria),

4. тропикалық безгек – malaria tropica (P.falciparum).

Интоксикациялық кө ріністерінің, қ ызбаның, мү шелердің зақ ымдану жә не паразитемияның дең гейлері байланысты ауыр, орташа ауыр, жең іл тү рлерін ажыратады. Тропикалық безгекке ауыр ағ ым тә н.

Безгек – циклдік ауру. Безгектің барлық тү рлерінде инкубациялық кезең преэритроцитарлық (тіндік) шизогонияғ а қ арағ анда ұ зағ ырақ болады.

Жасырын кезең нің ұ зақ тығ ы:

• тропикалық безгекте – 8-16 кү н,

• қ ысқ а жасырын кезең імен ө тетін ү шкү ндік безгекте – 10-20 кү н, ұ зақ жасырын кезең імен ө тетін ү шкү ндік безгекте – 8-14 ай,

• ovale – безгек – 11-16 кү н, ұ зақ жасырын кезең і – 8 -14 ай

• тө рткү ндік безгек – 21-42 кү н.

Ауру жедел басталады: қ ысқ а мерзім ішінде температура 41°С дейін жетеді, бас ауру, жү рек айну, қ ұ су байқ алады. Басында қ ызба атипті тү рде (инициальді) болады. Одан кейін қ ызба безгекке тә н дұ рыс ұ стама тә різді ағ ынымен, кестеде – дұ рыс интермиттерлеуші қ исық пен кө рінеді.

Безгектің біріншілік шабуылында қ ызбаның ұ зақ тығ ы 1-1, 5 айда 10-15 пароксизмаларымен ө теді. Екі-ү ш пароксизмалардан кейін науқ аста анемия, спленомегалия, гепатомегалия, сонымен қ атар терінің жә не склераның сарғ аюы байқ алады. Қ ызбаның ұ стамасы 3 фазадан тұ рады: «қ алтырау» - (2сағ), «жоғ ары температура» - (5-8сағ), «тершең дік» - (1-2сағ). Жалпы ұ стаманың ұ зақ тығ ы 5сағ -тан – 14сағ дейін. Пароксизмалар, кө бінесе тә уліктің екінші жартысында (vivax), кешкі уақ ытта (ovale – malaria) байқ алады.

Қ ызба жалпы токсикалық белгілерімен кө рінеді: бас ауруы, жү рек айну, қ ұ су, бұ л кө ріністер ә сіресе тропикалық безгекте байқ алады, науқ астың беті қ ызарып тұ рады, склераның инъекциясы, теріде уртикальды бө ртпелер байқ алады, науқ астар миалгияғ а шағ ымданады, бел аймағ ында ауру сезімі болады, сонымен тропикалық безгекте диспепсиялық белгілер – іш ауруы, диарея кө рінеді.

Ұ стама кезінде ө кпеде – бронхоспазм, ал қ ан тамыр жү йесінде – тахикардия, гипотония дамиды.

Бір неше пароксизмдерден кейін анемия дамиды, эритроциттердің гемолизіне байланысты терінің сарғ аюы байқ алады. Паренхиматозды гепатит дамуы мү мкін. Бұ л кезде ә лсіздік, бас ауру, миалгия жә не артралгия жоғ арлайды, осы нышандар апирексия кезең інде сақ талады.

№20 кесте.

Ауыр тү рлі тропикалық безгектің патогенезі (1977 A.Hall бойынша)

Паразит

Эритроцит

Деформация Жабысу Гипоксия Нә зіктік Токсин Қ арсытек

Аноксия Гемолиз Қ арсыдене

Қ антамырлық бө лік Анемия Комплимент дең гейінің

тө мендеуі

Гемоглобинурия

Бауырдың зақ ымдануы ДВС ЦИК

Вазодилятация

Сарғ аю Гипоальбуминемия Иммунокомпоненттік нефрит

Жедел тубулярлы некроз

Ісіну Жедел бү йрек жетіспеушілігі

Жедел бү йрек мида ө кпеде Спецификалық препараттардың токсинділігі

жетіспеушілігі

Кө п мө лшерде сұ йық тық ты енгізу Гемморрагиялық синдром

ЛІМ

№21 кесте.

Безгек. Жасырын кезең і (И.П. = Т.Ш. + П.Т.)

(1999 жыл А.Б.Сейдулаева)

Гемограммада лейкопения, нейтропения, тромбоцитопения, эритроциттер санының жә не гемоглобин дең гейінің азаюы байқ алады, бұ л ұ стаманың мө лшеріне байланысты жиілейді. Сонымен қ атар анизоцитоз жә не пойкилоцитоз, ЭТЖ жылдамдайды.