Оқытуда мамандарды даярлауға арналған компьютерлік жүйелер

Кө птеген елдердің ғ ылыми орталық тары мен оқ у орындарында нақ осы білім қ ажеттілігі ү шін мамандандырылғ ан компьютерлік жү йелер саны дайындалды, олар оқ у-тә рбие ү рдісінде ә р тү рлі жағ ынан қ олдауғ а бағ ытталды. Бұ л – жү йелердің негізгі тү рлері болып табылады.

· Компьютерлік бағ дарламаланғ ан оқ ыту – бұ л сә йкесінше, компьютерлік бағ дарламалардың кө мегімен бағ дарламалық оқ ыту механизмдерін жү зеге асыратын технология;

· Материалды компьютердің кө мегімен оқ у – оқ ушының жаң а материалды ә р тү рлі қ ұ ралдардың, оның ішінде компьютердің кө мегімен ө з бетінше оқ уын болжайды. Бұ л жерде оқ у іс-ә рекетінің сипаты айтылмайды, оқ у нұ сқ ауларының жиынымен іске асырылуы мү мкін. Мұ ның ө зі бағ дарламалық оқ ыту ә дісінің мә нін ашады;

· Материалды компьютер қ оры негізінде оқ у – алдың ғ ы технологиялар, технологиялық қ ұ ралдардың алуан тү рін (оның ішінде дә стү рлі оқ улық тар, аудио жә не видеожазбалар жә не т.б.) қ олданумен айрық шаланатын болса, мұ нда бағ дарлама қ ұ ралдарын, оқ ушылардың ө з бетінше тиімді оқ уын арттыратын бағ дарламаларды басымырақ қ олдану жү ргізіледі;

· Компьютер қ орымен оқ ыту – білім берудің барлық мү мкін боларлық формаларын қ олдану (мұ ғ алімнің қ атысуымен), шын мә нінде, жоғ арыда айтылғ андармен сә йкес келеді;

· Компьютердің кө мегімен бағ алау – ө з бетінше оқ ыту технологиясы деп қ арастырылады, дегенмен ол практикада басқ аларғ а қ ұ рамдас элемент болып кіріп жү р. Мұ ндай жү йе оқ ылатын пә ннің мазмұ ны мен дә стү рлі оқ ытуда қ олданылатын немесе оқ ыту бағ дарламаларында жү зеге асырылатын ә дістерге тә уелсіз;

· Компьютерлік коммуникация – білім беру жә не оны жеткізумен қ амтамасыз ете отырып, жоғ арыда аталғ ан технологиялардың барлығ ының ажырамас қ ұ рамы болып табылады. Жергілікті, аймақ тық жә не басқ а компьютерлік желілерді қ олдану ү шін жұ мсалады. Компьютерлік коммуникация жекелеген оқ у орындарының, қ аланың, аймақ тың, елдің ақ параттық білім жү йесінің мү мкіндіктерін кө рсетеді. [11]

Оқ ытудың ақ параттық технологиялары осы ақ параттық білім жү йесінің шегінде жү зеге асырылатын болғ андық тан, осы білім технологиясына ақ параттық жә не бағ дарламалық қ олдаумен кө рсететін қ ұ ралдар бір ғ ана компьютермен, оғ ан енгізілген бағ дарламамен шектеліп қ алмауы керек. Шын мә нінде бә рі керісінше, оқ ытудың ақ параттық технологияларының бағ дарламалық қ ұ ралдары жә не білім технологияларының ө здері ақ параттық білім ортасына – ақ параттық білім жү йесінен бө лінген жү йешелер тү рінде қ осылады.

· Оқ ытудың ақ параттық технологиясында қ олданылатын бағ дарламаны қ амтамасыз етуді бірнеше категорияғ а бө луге болады:

· Оқ ытатын, бақ ылайтын жә не ү йрететін жү йелер;

· Ақ парат іздеу жү йесі;

· Модельдеу бағ дарламалары, микромирлер;

· Танымдық сипаттағ ы инструменттік қ ұ ралдар;

· Ә мбебап сипаттағ ы инструменттік қ ұ ралдар;

· Коммуникацияны қ амтамасыз етуге арналғ ан инструменттік қ ұ ралдар.

Модельдеу бағ дарламалары мен микромирлер – бұ л ерекше аз мамандандырылғ ан бағ дарламалар, оларды компьютерде арнайы қ олдану жә не оның кейбір мә селелерін зерттеуге тура келеді.

Инструменттік қ ұ ралдар деп – жаң а электрондық ресурстар жасауды қ амтамасыз ететін бағ дарламаларды атайды:

· ә р тү рлі форматты файлдар;

· мә ліметтер қ оры;

· бағ дарламалық модульдер;

· жекелеген бағ дарламалар мен бағ дарламалар жиыны.

Мұ ндай қ ұ ралдар пә ндік-бағ ытта болуы мү мкін, сол секілді нақ ты міндеттер ерекшелігі мен қ олдану саласына тә уелді болмауы да мү мкін. Білім ү рдісінде қ олдануғ а негізделетін бағ дарламалық қ ұ ралдарда сақ талатын негізгі талаптар – бұ л жең ілдік пен табиғ илық, оқ ушының оқ у материалымен жең іл танысуына мү мкіндік жасау. Бағ дарламаларғ а сай келетін талаптар мен сипаттамаларды HCI (ағ ылшын тілінде “Human – Computer Interface” – «Интерфейс-адам-компьютер») аббревиатурасымен белгілеу қ абылданғ ан. Бұ л сө збе-сө з аударуды «адаммен сұ хбаттасуғ а арналғ ан компьютерлік бағ дарламалар» деп тү сінуге болады.[12]

Ақ параттық -коммуникациялық технологияларды қ олдана отырып оқ ушылардың қ ұ зыреттілігін арттыру арқ ылы шығ армашылық тарын дамыту

Қ азіргі заман мұ ғ алімінен тек ө з пә нінің терең білгірі болу емес, тарихи танымдық, педагогикалық -психологиялық сауаттылық, саяси экономикалық білімділік жә не ақ параттық сауаттылық талап етілуде. Ол заман талабына сай білім беруде жаң алық қ а жаны қ ұ мар, шығ армашылық пен жұ мыс істеп, оқ у мен тә рбие ісіне еніп, оқ ытудың жаң а технологиясын шебер мең герген жан болғ анда ғ ана білігі мен білімі жоғ ары жетекші тұ лғ а ретінде ұ лағ атты саналады.
Білім беруде ақ параттандыру процесі мұ ғ алімнің дайындық дең гейі мен мамандық сапасына ү лкен талап қ ояды. Ол мұ ғ алімнің ө зін-ө зі дамуына, ө зіндік білім алуына жә не шығ армашылық пен жұ мыс жасауғ а мү мкіндік туғ ызады. Оқ ушының шектеусіз қ абілетін дамыта алатындай білім берудің ә лемдік кең істігін қ ұ руғ а қ абілетті бола білуі шарт.

Қ азақ стан Республикасының «Білім туралы» Заң ының 11 – бабының 9 тармағ ында оқ ытудың жаң а технологияларын, оның ішінде кә сіптік білім беру бағ дарламаларының қ оғ ам мен ең бек нарығ ының ө згеріп отыратын қ ажеттеріне тез бейімделуіне ық пал ететін кредиттік, қ ашық тан оқ ыту, ақ параттық -коммуникациялық технологияларды енгізу жә не тиімді пайдалану міндеті қ ойылғ ан.

Білім – болашақ бағ дары, кез-келген маман даярлайтын оқ у орынның басты міндеттерінің бірі – жеке тұ лғ аның қ ұ зіреттілігін дамыту. Қ ұ зірет – оқ ушының жеке жә не қ оғ ам талаптарын қ анағ аттандыру мақ сатындағ ы табысты іс-ә рекетіне қ ажетті білім дайындығ ына ә леуметтік тапсырыс. Қ ұ зыреттілік – оқ ушының ә рекет тә сілдерін жан-жақ ты игеруінен кө рінетін білім нә тижесі. Ақ параттық қ ұ зыреттілік – бұ л жеке тұ лғ аның ә ртү рлі ақ паратты қ абылдау, табу, сақ тау, оны жү зеге асыру жә не ақ параттық – коммуникациялық технологияның мү мкіндіктерін жан-жақ ты қ олдану қ абілеті. Қ ұ зіреттілікті оқ ушының пә н бойынша игерген білім, білігінің жинағ ы деп қ абылдауғ а келмейді. Ол – оқ у нә тижесінде ө згермелі жағ дайда мең герген білім, білік, дағ дыны тә жірибеде қ олдана алу қ абілеті болып табылатын жаң а сапа.[13]

Ақ параттық -коммуникациялық технологияны мең геру қ ұ зіреттілігін қ алыптастырудың басты мақ саты – оқ ушыларды ақ паратты беру, тү рлендіру жә не оны қ олдану білімдерімен қ аруландыру, олардың компьютерлік технологияны ө з қ ызметтеріне еркін, тиімді пайдалана алу қ абілеттерін қ алыптастыру.

Ақ параттық –коммуникациялық технология электрондық есептеуіш техникасымен жұ мыс істеуге, оқ у барысында компьютерді пайдалануғ а, модельдеуге, электрондық оқ улық тарды, интерактивті қ ұ ралдарды қ олдануғ а, интернетте жұ мыс істеуге, компьютерлік оқ ыту бағ дарламаларына негізделеді. Ақ параттық ә дістемелік материалдар коммуникациялық байланыс қ ұ ралдарын пайдалану арқ ылы білім беруді жетілдіруді кө здейді.

Қ азіргі заман талабына сай адамдардың мә лімет алмасуына, қ арым-қ атынасына ақ параттық -коммуникациялық технологиялардың кең інен қ олданысқ а еніп, жылдам дамып келе жатқ ан кезең інде ақ параттық қ оғ амды қ алыптастыру қ ажетті шартқ а айналып отыр. Ақ параттық қ оғ амның негізгі талабы – оқ ушыларғ а ақ параттық білім негіздерін беру, логикалық ойлау-қ ұ рылымдық ойлау қ абілеттерін дамыту, ақ параттық технологияны пайдалану дағ дыларын қ алыптастыру жә не оқ ушы ә леуметінің ақ параттық сауатты болып ө суі мен ғ асыр ағ ымына бейімделе білуге тә рбиелеу, яғ ни ақ параттық қ оғ амғ а бейімдеу.

Ақ параттық -коммуникативтік технология жағ дайындағ ы жалпы оқ ыту ү рдісінің функциялары: оқ ыту, тә рбиелеу, дамыту, ақ параттық болжамдау жә не шығ армашылық қ абілеттерін дамытумен анық талады. Оқ ытудың ақ параттық -коммуникативтік жә не интерактивтік технологиялары бағ ыттары:

а) электронды оқ улық тар;

ә) телекоммуникациялық технологиялар;

б) мультимедиалық жә не гипермә тіндік технологиялар;

в) қ ашық тық тан оқ ыту (басқ ару) Интернет.

Ақ параттық технологияларды пайдаланудың артық шылық тары мынадай:

Олар оқ ытудағ ы тақ ырып шең беріндегі немесе белгілі бір уақ ыт аралығ ында айтылуғ а тиіс мә ліметтер кө лемін ұ лғ айтады.[14]

1. Білімге бір – бірінен ү лкен ара қ ашық тық та орналасқ ан ә р тү рлі оқ у орнында отырып қ ол жеткізуге болады: Жоғ ары сынып оқ ушыларын емтихандар мен Ұ БТ даярлауғ а арналғ ан жаттық тыру бағ дарламаларын пайдалану;

2. Оқ ытудың жү йесінің кө п денгейлі жетілдіруі олардың таралымдалуы мен оқ у сапасын арттырады.

3. Оқ ушы ө з бетінше немесе ө зге оқ ушылармен топтасып бірге жұ мыс істеуге мү мкіндік алады.

4. Оқ ушының танымдық іс-ә рекеттері кү шейіп, ө зіндік жұ мыстарды тез орындау мү мкіндіктері артады.

АКТ-ны қ олдану сабақ тарында, басқ а сабақ тардағ ы сияқ ты, мұ ғ алімге келесі мә селелерді шешуге тура келеді:

• дидактикалық (сабақ тың оқ у материалын дайындау, компьютерлік бағ дарламаны талдау);

• ә дістемелік (тақ ырыпты беруде АКТ-ны қ олдану ә дістерін анық тау, сабақ тың нә тижесін талдау, келесі оқ у мақ сатын қ ою);

• ұ йымдастырушылық (оқ ушының шамадан тыс жү ктелуін жә не уақ ытты тиімсіз ө ткізуді болдырмайтындай етіп жұ мысты ұ йымдастыру);

• оқ ыту (қ арастырылғ ан тақ ырып бойынша оқ ушылардың білімдерін жә не ұ сынылғ ан бағ дарлама бойынша біліктері мен дағ дыларын нығ айту жә не бекіту).

Ақ параттық технологиялар мен инновациялық педагогикалық ә дістерді біріктіру білім беру сапасы мен тиімділігін арттырады, білім саласындағ ы мемлекеттік саясаттың негізгі қ ағ идаларының бірі болып саналатын білім беру жү йесінің білім алушылардың дең гейі мен даму ерекшеліктеріне сә йкестігін кү шейтуге мү мкіндік береді.

Ұ стаз ү шін нә тижеге жету шә кіртінің білімді болуы ғ ана емес, білімді ө здігінен алуы жә не алғ ан білімдерін қ ажетіне қ олдануы болып табылады. Бү гінгі бала - ертенгі жаң а ә лем. Бү гінгі кү ні ақ параттар ағ ымы ө те кө п. Ақ параттық ортада жұ мыс жасау ү шін кез келген педагог ө з ойын жү йелі тү рде жеткізе алатындай, коммуникативті жә не ақ параттық мә дениеті дамығ ан, интерактивтік тақ таны пайдалана алатын, онлайн режимінде жұ мыс жасау ә дістерін мең герген мұ ғ алім болуы тиіс. Заман талабына сай жаң а технология ә дістерін ү йрету, бағ ат-бағ дар беруші – біз. Оқ ушылардың жаң а тұ рмысқ а, жаң а оқ уғ а, жаң а қ атынастарғ а бейімделуі тиіс. Осы ү рдіспен бә секеге сай дамығ ан елдердің қ атарына ену ұ стаздар қ ауымына зор міндеттер жү ктелетінін ұ мытпауымыз керек.[15]