Автомобильді қандай параметрлері бойынша жіктейді

Қ озғ алмалы қ ұ рылымның жіктелуі. Автомобил кө лігінің қ озғ алмалы қ ұ рылымы ә р-тү рлі болады, сондай-ақ тіркемелермен жартылай тіркемелер автопоезді қ ұ райды.

Отандық автомобил-кө лік қ ұ ралдары келесі белгілері бойынша жіктеледі: авто кө лік қ ұ ралдарының тү рлері; негізгі техникалық параметрі (масса, қ уаты немесе габаритті ө лшемі); кузов тү рі; қ ызметі; доң ғ алақ тық формула; қ озғ алтқ ыш тү рі.

Автомобил қ озғ алмалы қ ұ рылымын жолаушылық, жү ктік жә не арнайығ а бө леді. Жолаушылық қ а жең іл автомобилдер, автобустар, жолаушылық тіркемелермен жартылай тіркемелер жатады; жү ктікке – жү к автомобилдері, атомобил-тартқ ыш, жү ктік тіркемелер жә не жартылай тіркемелер немесе жү кке арнайылатылғ ан қ ұ рылғ ылар жатады; арнайығ а-арнайы жабдық тары бар технологиялық жә не т.б. мақ саттарда ә ртү рлі кө ліктік емес жұ мыстарды атқ аратын автомобилдер, тіркемелер жә не жартылай тіркемелер жатады. Жолаушылық автомобилдерге жү ргізшімен қ осқ анда сегіз адамнан асуы керек, ал кем болса жең іл автомобилдерге жатады.

Жең іл автомобилдер қ озғ алтқ ыштардың жұ мыстық кө леміне қ арай келесі кластарғ а жіктеледі: ө те кіші (1, 099 л дейін); кіші (1, 1—1, 799 л дейін); орташа (1, 8—3, 499 л дейін); ү лкен (3, 5 л жә не жоғ ары); жоарғ ы (жарияланбайды).

Жең іл автомобилдердің базасында жү ктік жә не жү ктік-жолаушы автомобилдерін (комби жә не жү ктік комби), олардың аудандарының ө лшемдері кең ейтілген, кузовқ а жү кті орнату ү шін артқ ы орындық тарын жиналатын етіп жә не арт жағ ын ү лкен кө лемде жасайды. Автобустар габаритті ө лшемдері бойынша (ұ зындығ ы) келесі класстарғ а бө лінеді: ө те кіші (5 м дейін); кіші (6—7, 5 м); орташа (8, 5—10 м); ү лкен (11—12 м); ө те ү лкен (16, 5—24 м).

Жү ктік автомобилдер, тіркемелер жә не жартылай тіркемелер толық салмағ ына байланысты келесі негізгі кластарғ а (атаусыз) бө лінеді: 1, 2; 1, 2—2; 2—8; 8—14; 14—20; 20—40, кем; 40 т жоғ ары.

Жү ктік платформасы бар жү к автомобилдері ү к кө тергіштігіне байланысты келесі кластарғ а бө лінеді: ө те кіші (1 т кіші); кіші (1—3 т); орташа (3—8 т); ү лкен (8—15 т); ө те ү лкен (15—26 т); ө те ерекше ү лкен (26 т жоғ ары).

Арнайы автомобилдер кө ліктік емес жұ мыстарды белсенді атқ арады. Оларғ а ө рт сө ндіуші, авто-дү ң гіршектер, қ ысымдаушысы бар автомобилдер, бұ рғ ылау қ ондырғ ысы бар, автокрандар, тазалаушы, жедел жә рдем автомобилдері жатады. Арнайылатылғ ан автомобилдер жү ктің спецификасын ескереді (ұ нтақ, сұ йық, габариті кү рделі жә не т.б.). Оларғ а: самосвалдар, фургондар, цистерналар, панел тасмалдағ ыштар, контейнер тасмалдағ ыштар жә не т.б. Тіркемелермен жартылай тіркемелерді тартқ ыштар автомобиль-тартқ ыштар деп аталады. Автомобиль-тартқ ыш немесе стандартты жү ктік автомобиль бір немесе бірнеше тіркемелермен автопоезді қ ұ райды. Жол жағ дайларына бейімделуіне байланысты автомобильдерді, қ арапайым жә не жоғ ары ө ткіштіктегі автомобилдер деп бө леміз.

51.Дизельді двигательдердің қ оректендіру жү йесінің ерешеліктерне, мұ нда дайын жану қ оспасының орнына сырттан цилиндрге таза ауа сорылады, ал жану қ оспасы цилиндрдың ішінде жасалады. Ол ү шін цилиндр ішіне, дер кезінде жанар май бү ркіп шашылады да ондағ ы ауамен араласып жану қ оспасын қ ұ райды.

Олай болса, цилиндр ішінде жасалатын жану қ оспасының сапасы оғ ан шашылып берілетін жанар май мө лшеріне байланысты болады. Сондық танда дизельді двигательдерде жұ мыс жағ дайларына байланысты жану қ оспасының ә ртү рлі жасалады, яғ ни қ алыпты байытылғ ан немесе кедейлетілген тү рлері.

Дизельді двигателдердің тағ ы да бір ерекшелігі, жану қ оспасы цилиндр ішінде ө здігінен, қ осылғ ан ауа температурасының кө мегімен тұ танады. Сондық таң да жанар майды цилиндр ішіне қ ысу процесінің соның да бү ркіп береді. Себебі қ ысу процесінің соның да, оының температурасы жану қ оспасын тұ тандыра алатын дең гейге жетеді. Бұ л кезде цилиндр ішіндегі ауаның тек температурасы ғ ана кө теріліп қ оймайды, осығ ан қ осымша оның қ ысымы да ү лкенболады. Ал осындай қ ысымы ү лкен ортада, жанар май ауаны араластырып жану қ оспасын жасау ү шін, бү ркіп берілетін жанар май қ ысымы, сол цилиндр ішіндегі қ ысымнан едә уір жоғ ары болуы қ ажет. Сонда ғ ана ол ауамен араласып, жану қ оспасын тү зетеді.

Дизельді двигательдердің осындай ерешеліктерінің салдарынан, оның қ оректендіру жұ йесі ө те кү рделі қ ұ ралдарды қ ажет етеді. Олардың негізгілері жанар майды ү лкен қ ысыммен цилиндр ішіне беретін қ ұ ралмен қ оса, оны сол ү лкен қ ысыммен бү ркіп беретін қ ұ рал болып табылады.