Матаның қиюға мықтылығы, сырғыштығы, тарқатылғыштығы

Жайып қ ойып пішкенде маталардың қ июғ а мық тылығ ының маң ызы зор. Талшық тың қ ұ рамына, тығ ыздығ ына жә не ө ң деуіне қ арай маталар кескенге ә ртү рлі қ арсылық кө рсетеді.

Матаның тығ ыздығ ын арттыру, аппреттеп-ө ң деу, сужұ қ тырмайтын жұ қ а ү лпек қ абат енгізу матаның қ ию кезінде қ арсыласуын арттырады.

Синтетикалық маталар мен синтетикалық талшық тары басым маталардың қ июғ а қ арсылығ ы кү шті, сонан соң зығ ыр маталардікі, ал жү н маталар қ июғ а кө нгіш.

Синтетикалық маталарды пішкенде олардың қ атты қ арсыласуының салдарынан электр пішумашинасының пышағ ы қ ызып кетеді, мата біршама балқ иды да пышақ қ а жабысады. Кескенге қ арсылық ты азайту жә не пышақ қ ызып кетпеу ү шін электр пішумашинасының пышағ ы ә рқ ашан ө ткір болуын ұ қ ыпты тү рде бақ ылап отыру керек.

Матаның сырғ ымалылығ ы пішкен жә не тіккен кездерде болады. Сырғ ымалық мата бетінің сипатына байланысты, яғ ни пайдаланғ ан жіптердің тегістігі мен олардың тоқ ылуына байланысты. Беті тегіс, жылтыр маталар жайғ анда жылжып, пішкенде детальдардың қ исық болып шығ уы мү мкін, мұ ндай маталарды пішкенде олардың тө семдегі санын азайтады, араларына қ ағ аз салады, тө секке бекіту ү шін арнайы қ ысқ ыштар пайдаланады. Жылтыр маталарды тіккенде детальдары сусып, тігістерінің қ исық болып кетпеуін қ атты қ адағ алау керек.

Матаның тарқ атылғ ыштығ ы кесілген шетінен жіптердің тө гіліп шашақ тану қ абілеті.

Матаның тарқ атылғ ыштығ ы жіптің тү ріне, тоқ ылуына, қ алың дығ ына, ө ң делуіне байланысты. Жылтыр жіптер мен ұ зын жапқ ышты айқ аспаларды пайдалану матаның тө гілгіштігін арттырады. Атластық жә не сә тендік айқ аспалар полотнолық айқ аспағ а қ арағ анда тез тарқ атылғ ыш, себебі олардың жапқ ышы ұ зын, демек негіз бен арқ аудың байланысы аз. Тығ ыз емес маталар да тез тарқ атылғ ыш жә не серпімді ширатылғ ыш жіптерден тоқ ылып, салыстырмалы тығ ыздығ ы жоғ ары маталар да (габардин, креп) тарқ атылғ ыш.

Отқ а шарпу, кү зеу сияқ ты ө ң деу операциялары тарқ атылғ ыштық ты арттырады, ал аппреттеп-ө ң деу, престеу, илеу сияқ ты операциялар тарқ атылғ ыштығ ын азайтады.

Тарқ атылғ ыштығ ын органолептикалық тә сілмен анық тағ анда зерттелетін матадан 3Х3 см ү лгі кесіп алады, инемен бір жібін суырады, сонан соң екі жіпті қ атарынан, ү ш жіпті қ атарынан т. с. с. Егер бес жіп қ атарынан оң ай алынатын болса мата оң ай тарқ атылғ ыш деп есептелінеді. Егер 3-4 жіп оң ай суырылса орташа тарқ атылғ аш мата, егер бір жіптің ө зі қ иындық пен суырылса – еш тарқ атылмайтын мата. Қ атты иленген жә не қ атты аппреттеліп-ө ң делген маталар, резең ке аралас маталар, жұ қ а ү лпекпен жабылғ ан маталар, жасанды былғ ары мен кү дері (замша) іс жү зінде еш тарқ атылмайды.

Химиялық қ ұ рама жіптерден, ә сіресе синтетикалық жә не таза жібектен жасалғ ан тығ ыз емес маталар, жылтыр жіптерден тоқ ылғ ан атлас жә не сә тен маталар, ширатпа жіптен тоқ ылғ ан тарақ тық костюмдік жә не пальтолық маталар оң ай тарқ атылады.

Оң ай тарқ атылатын маталармен жұ мыс істегенде жіктелінуге тігуге молырақ жібереді жә не қ иылғ ан жиекті торлайды.