Пиллингтердің пайда болуы және жоғалуы

Модель таң дау, конструкциялар жасау, қ ыртыстың кө зге байқ алуы, кө лемі, мө лшері, киімнің пропорциясы матаның оптикалық қ асиетіне байланысты, яғ ни тү скен жарық шоғ ының сан жағ ынан да, сапа жағ ынан да ө згерте алатын қ абілетінен болып табылады.

Тү скен жарық шоғ ының шағ ылысуына, сің уіне, шашырауына, ө туіне байланысты материалдардың тү сі, жылтыры, мө лдірлігі, шаң қ аң ақ тү стілігі (белизна) сияқ ты қ асиеттері кө рінеді. Егер материал тү скен жарық ты толығ ымен шағ ылыстырса немесе жұ тып қ ойса ахроматикалық тү сті сеземіз (ақ тү стен қ арағ а дейін): толық шағ ылытырса – ақ тү с, толық жұ тып қ ойса – қ ара, біркелкі жартылай жұ тқ ан жағ дайда – рең і ә ртү рлі сұ р тү с.

Егер материал тү скен жрық ты таң дап, ішінара шағ ылыстырса онда хроматикалық тү сті сеземіз (ахроматикалық тү стен басқ а барлық тү стерді). Хроматикалық тү стер жылы жә не суық болып бө лінеді. Суық тү ске кө гілдір-жасыл, кө к, кү лгін кө к тү стер жатады, олар мұ здың, ө сімдіктің, металдың тү сін елестетеді. Жылы ү ске сары, қ ызғ ылт сары, қ ызыл тү стер жатады, олар кү ннің сә улесін, оттың жылуын елестетеді.

Хроматикалық тү стер ү ндестігімен, қ анық тығ ымен, ашық тығ ымен сипатталады. Ахроматикалық тү стер тек ашық тығ ымен сипатталады.

Матаның жылтыры оның тү скен жарық ты тіке шағ ылыстыру дә режесіне, яғ ни бетінің ерекшелігіне, жіптердің қ ұ рылымына, айқ аспаның тү ріне жә не т.б. байланысты. Ұ зын жапқ ышты айқ аспаны (атластық, сә тендік, саржалы) пайдалану, престеу, каландрлеу, жалтыратып, кү містеп ө ң деу матаның жылтырауын арттырады. Талшық тардың кү ң гірттігі, бедерлі жә не тү кті айқ аспаларды пайдалану, тарау, ратиндеу, ақ ырғ ы ө ң деу жылтырды азайтады. Тоқ ыма материлдардың айнадай жылтырауын ө лшеу ү шін глянцемер деген арнаулы аспап пайдаланылады.

Матаның мө лдірлігі ол арқ ылы ө тетін жарық ты сезінуімізде, жә не ол талшық тың қ ұ рамы мен матаның қ ұ рылымына байланысты. Синтетикалық талшық тар мен таза жібектен жасалғ ан жұ қ а, селдір маталардың мө лдірлігі жоғ ары.

Колорит – матаның ә шекейіндегі барлық тү стің ара қ атынасы. Ү ндестігі, қ анық тығ ы, ашық тығ ы ә ртү рлі тү стер қ осындысы матағ а не кө ң ілді немесе кү ң гірт колорит береді. Ө рнегі бір, бірақ колориттік безендірілуі ә ртү рлі маталрды жиі шығ арады.

Жең іл ө неркә сібі бұ йымдарының ассортименті жә не киім мә дениеті бү кілодақ тық институты (ВИАЛегпром) тігін материалдарының ассортиментін дамытудың негізгі бағ ыттарын жасағ анда олардың колориттік безендірілуіне ү лкен кө ң іл бө леді, сә нді ө рнектер мен тү стерді ұ сынады.

Матадағ ы суреттердің мазмұ нына қ арай сюжетті, тақ ырыпты жә не тақ ырыпсыз болып бө лінеді.

Сюжетті дегеніміз – ол жайында ә ң гіме етуге болатын суреттер (адамның бейнесі, кө ріністер, т.б.). Мерекелік орамалдарда, гобелендерде, жапқ ыштарда, кейбір маталарда сюжетті суреттер болуы мү мкін.

Тақ ырыпты ө рнек – белгілі бір тү сінікпен сипаттауғ а болатын сурет (бұ ршақ, жолақ, торкө з, т.б.).

Тақ ырыпсыз дегеніміз абстрактілі суреттер. Анық кескіні жоқ матадағ ы ә ртү рлі дақ тар.

Маталардағ ы суреттердің негізгі топтары: бұ ршақ – ақ тү сті, біртү сті немесе кө птү сті дө ң гелектер; жолақ тар – ұ зыннан немесе кө лденең, біртү сті немесе кө птү сті жолақ тар немесе жолақ тардан қ ұ рылғ ан ою-ө рнек; торкө з – матағ а торкө з жасайтын кө лденең жә не ұ зына бойы жолақ тардың қ иылысуы, гү лді сурет – гү лдер мен шоқ гү лдер; кө лемі 2 см-ге дейінгі майдафигуралы, 2 см-ден артық іріфигуралы суреттер; купондар – қ иық тү стеріндегі юбканың ә шекейі, жиегіне салынғ ан ө рнек жә не т.б.

Пішкен кезде суреттің сипаты мен оның бағ ытын ескеру керек. Пішуге қ иын суреттер – торкө з, іріфигуралар мен жолақ тар. Олардың ө рнегін сә йкестендіру ү шін біраз мата шығ ын болады.

Мата бояуына қ арай жатық боялғ ан, бедерлі, ала тоқ ылғ ан, меланжды, мулинирленген болып бө лінеді. Тү сті маталардан басқ а ағ артылғ ан, ақ шыл жә не ө ң делмеген маталар да бар.

Ө ң делмеген мата – ағ арту поцесін ө тпеген, шикі талшық тү стес мата. Таза ө ң делмеген маталар талшық тың табиғ и тү сіне ұ қ сас. Мысалы. ө ң делмеген зығ ыр маталардың тү сі сұ рғ ылдау, мақ та, жү н, таза жібек маталар ақ сары тү сті болады.

Ағ артылғ ан мата - ағ арту процесін ө ткен мата. Процестің қ арқ ынына, ұ зақ тығ ына жә не ағ артқ ыштар тү ріне қ арай жұ мыс проценті ә ртү рлі болады.

Ақ шыл дегеніміз жартылай ағ артылғ ан зығ ыр мата. Жартылай ақ зығ ыр матасын алу ү шін қ айнату мен ағ арту процестерін бірінің артынан бірін жү ргізіп, екі рет қ айталайды.

Жатық боялғ ан мата дегеніміз блір тү ске бір тегіс боялғ ан мата.

Баспа суретті маталар – ақ бетті (сурет ақ бетке салынады), ө рнекті (жатық боялғ ан матағ а ө рнек тү сіру), алғ ашқ ы жағ ынды (мата ауданының 60%-тейін сурет алады), негізгі тү сті (беті тү гел боялғ ан) болып келеді.

Пиллинг деп - тоқ ыма бұ йымның бетінде талшық тардың ұ йысқ ан тү йіршіктердің пайда болуын, яғ ни пилли қ ұ ралуын айтады.

Пиллинг қ атты жә не кө п ү йкелетін ә серде пайда болады жә не де киімнің сыртқ ы кө рінісін бұ зады.