Студопедия

Главная страница Случайная страница

КАТЕГОРИИ:

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






Сын есімнің шырайлары






Екі заттың сын-сипатының бір-бірінен артық немесе кем екенін кө рсету ү шін, шырай жұ рнақ тары қ олданылады.

Салыстырмалы шырай -бір заттың сындық белгісін екінші затпен салыстырып, кем не артық екенің білдіреді.

-ырақ, -ірек, -рақ, -рек. Мыс: кішірек.

-лау, -леу, -дау, -деу, -тау, -теу. Мыс: ақ тау, биіктеу.

-қ ыл, -ғ ыл, -қ ылт, -ғ ылт, -ғ ылтым, -аң, шыл, -шіл, -қ ай, -ғ ыш, -шілтім, -ілдір, -ша, -ше. Мыс.ақ шыл, бозаң.

Кү шейтпелі шырай -белгілі бір сындық белгінің екіншісінен ө те артық не ө те кем екенің білдіреді.

1.Сын есімнің кү шейткіш ү стеумен (тым, ө те, ең, аса, нақ, ә бден т.б) тіркесуі арқ ылы жасалады.Мыс: тым ауыр, ең ә демі.

2.Сын есімнің алдынан кү шейткіш буынның қ осарлануы арқ ылы жасалады.Мыс: сап-сары, қ ып-қ ызыл.

Сан есім

Заттың саның, ретін жә не қ имылдың мө лшерін білдіреді.(қ анша? неше? нешінші? нешеу? нешеден?)

Рамына қ арай 2 бө лінеді.

1. Дара сан есім -бір тү бірден тұ рады.

Негізгі сан есім.Мыс: бес, жү з, екі мың.

Туынды санесім.Мыс: ондағ ан, жетеу.

2. Кү рделі сан есім - кемінде екі сө зден тұ рады.

Тіркескен сан есім Мыс: он бес, отыз бір

Қ осарланғ ан сан есім Мыс: бес-он, он-оннан.

Сан есімнің мағ ыналық тү рлері;

Есептік -нақ ты санды білдіреді.Мыс: бес, он.

Реттік –заттың реттік қ атарын білдіреді.Сан+(-ыншы, -інші-ншы, -нші).Мыс; екінші, оныншы.

Жинақ тық - жинақ талғ ан санды білдіреді. Сан+(-ау, -еу) (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 сандарына жалғ анады) Мыс: біреу, екеу.

Топтау -заттың санын топтап кө рсетеді.Сан +шығ ыс септігі жалғ ауы. Мыс: ү штен, он- оннан.

Болжалдық –заттың санын болжап кө рсетеді.

1.Сан +(-дағ ан, -деген, -тағ ан, -теген, -дай, -дей, -тай, - тей,) Мыс: жү здеген, қ ырық тай.

2.Сан +кө птік жалғ ау +септік жалғ ау.Мыс: отыздарда, елулерге.

3.Сан мен жуық, шақ ты, тарта т.б шылаудың тіркесуі. Мыс: оншақ ты, онғ а жуық.

4. Екі тү рлі санның қ осарлануы. Мыс: екі-.ү ш.

Бө лшектік –заттың бө лшектік санын білдіреді.Мыс: екіден бір, екі жарым, бір бү тін оннан екі.

Есімдік

Зат есім, сын есім жә не сан есімнің орнына қ олданылатын сө з табы.

Қ ұ рамына қ арай екіге бө лінеді:

1. Дара есімдік-бір ғ ана тү бірден тұ рады. Мыс: мен, олар, біреу, барлық.

2.Кү рделі есімдік- кемінде екі сө зднг тұ рады.

Қ осарланғ ан есімдік. Мыс: кімде-кім, ө з-ө зіне.

Біріккен есімдік. Мыс: ә лдеқ ашан, ешбір.

Есімдіктің мағ ыналық тү рлері:

1.Жіктеу есімдігі -белгілі бір жақ тү рінде қ олданылады.Мыс: жекеше: мен сен, ол. Кө пше біз, сендер.

2. Сілтеу есімдігі-нұ сқ ау жә не кө рсету мағ ыналарын білдіреді. Мыс: ол, сол, бұ л, анау, мынау.

3.Сұ рау есімдігі-жауап алу мақ сатында қ ойылғ ан сұ рақ тар.Мыс: кім? не? неше? қ алай?

4.Ө здік есімдігі-ә р-тү рлі тұ лғ адағ ы ө з деген бір ғ ана сө з.Мыс: ө з, ө зіміздің, ө з-ө зіне.

5.Жалпылау есімдігі-жалпылау, жинақ тау мағ ынасын білдіреді.Мыс: барлық, бә рі, бү кіл.

6.Белгісіздік есімдігі-заттты, сың дық белгіні, санмө лшерді, жорамалдап кө рсетеді.Мыс: кейбіреу, ә лдекім, бірнеше.

7.Болымсыздық есімдігі-болымсыздық мағ ынаны білдіреді.Мыс: еш +(кім, бір, қ айда, қ ашан, т.б)дә нене, ештене.


Поделиться с друзьями:

mylektsii.su - Мои Лекции - 2015-2024 год. (0.009 сек.)Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав Пожаловаться на материал