Главная страница Случайная страница КАТЕГОРИИ: АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника |
Сын есімнің шырайлары
Екі заттың сын-сипатының бір-бірінен артық немесе кем екенін кө рсету ү шін, шырай жұ рнақ тары қ олданылады. Салыстырмалы шырай -бір заттың сындық белгісін екінші затпен салыстырып, кем не артық екенің білдіреді. -ырақ, -ірек, -рақ, -рек. Мыс: кішірек. -лау, -леу, -дау, -деу, -тау, -теу. Мыс: ақ тау, биіктеу. -қ ыл, -ғ ыл, -қ ылт, -ғ ылт, -ғ ылтым, -аң, шыл, -шіл, -қ ай, -ғ ыш, -шілтім, -ілдір, -ша, -ше. Мыс.ақ шыл, бозаң. Кү шейтпелі шырай -белгілі бір сындық белгінің екіншісінен ө те артық не ө те кем екенің білдіреді. 1.Сын есімнің кү шейткіш ү стеумен (тым, ө те, ең, аса, нақ, ә бден т.б) тіркесуі арқ ылы жасалады.Мыс: тым ауыр, ең ә демі. 2.Сын есімнің алдынан кү шейткіш буынның қ осарлануы арқ ылы жасалады.Мыс: сап-сары, қ ып-қ ызыл. Сан есім Заттың саның, ретін жә не қ имылдың мө лшерін білдіреді.(қ анша? неше? нешінші? нешеу? нешеден?) Рамына қ арай 2 бө лінеді. 1. Дара сан есім -бір тү бірден тұ рады. Негізгі сан есім.Мыс: бес, жү з, екі мың. Туынды санесім.Мыс: ондағ ан, жетеу. 2. Кү рделі сан есім - кемінде екі сө зден тұ рады. Тіркескен сан есім Мыс: он бес, отыз бір Қ осарланғ ан сан есім Мыс: бес-он, он-оннан. Сан есімнің мағ ыналық тү рлері; Есептік -нақ ты санды білдіреді.Мыс: бес, он. Реттік –заттың реттік қ атарын білдіреді.Сан+(-ыншы, -інші-ншы, -нші).Мыс; екінші, оныншы. Жинақ тық - жинақ талғ ан санды білдіреді. Сан+(-ау, -еу) (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 сандарына жалғ анады) Мыс: біреу, екеу. Топтау -заттың санын топтап кө рсетеді.Сан +шығ ыс септігі жалғ ауы. Мыс: ү штен, он- оннан. Болжалдық –заттың санын болжап кө рсетеді. 1.Сан +(-дағ ан, -деген, -тағ ан, -теген, -дай, -дей, -тай, - тей,) Мыс: жү здеген, қ ырық тай. 2.Сан +кө птік жалғ ау +септік жалғ ау.Мыс: отыздарда, елулерге. 3.Сан мен жуық, шақ ты, тарта т.б шылаудың тіркесуі. Мыс: оншақ ты, онғ а жуық. 4. Екі тү рлі санның қ осарлануы. Мыс: екі-.ү ш. Бө лшектік –заттың бө лшектік санын білдіреді.Мыс: екіден бір, екі жарым, бір бү тін оннан екі. Есімдік Зат есім, сын есім жә не сан есімнің орнына қ олданылатын сө з табы. Қ ұ рамына қ арай екіге бө лінеді: 1. Дара есімдік-бір ғ ана тү бірден тұ рады. Мыс: мен, олар, біреу, барлық. 2.Кү рделі есімдік- кемінде екі сө зднг тұ рады. Қ осарланғ ан есімдік. Мыс: кімде-кім, ө з-ө зіне. Біріккен есімдік. Мыс: ә лдеқ ашан, ешбір. Есімдіктің мағ ыналық тү рлері: 1.Жіктеу есімдігі -белгілі бір жақ тү рінде қ олданылады.Мыс: жекеше: мен сен, ол. Кө пше біз, сендер. 2. Сілтеу есімдігі-нұ сқ ау жә не кө рсету мағ ыналарын білдіреді. Мыс: ол, сол, бұ л, анау, мынау. 3.Сұ рау есімдігі-жауап алу мақ сатында қ ойылғ ан сұ рақ тар.Мыс: кім? не? неше? қ алай? 4.Ө здік есімдігі-ә р-тү рлі тұ лғ адағ ы ө з деген бір ғ ана сө з.Мыс: ө з, ө зіміздің, ө з-ө зіне. 5.Жалпылау есімдігі-жалпылау, жинақ тау мағ ынасын білдіреді.Мыс: барлық, бә рі, бү кіл. 6.Белгісіздік есімдігі-заттты, сың дық белгіні, санмө лшерді, жорамалдап кө рсетеді.Мыс: кейбіреу, ә лдекім, бірнеше. 7.Болымсыздық есімдігі-болымсыздық мағ ынаны білдіреді.Мыс: еш +(кім, бір, қ айда, қ ашан, т.б)дә нене, ештене.
|