Етістік

Заттың іс-ә рекетің қ имылын білдіреді.(не істеді? не қ ылды? қ айтті?)

Тұ лғ асына қ арай екіге бө лінеді.

1.Негізгі тү бір етістік-қ имылды білдіретін тө л етістік.Мыс: кел, кет, кө рген.

2.Туынды тү бір етістік-Жұ рнақ пен жасалғ ан етістік.Мыс: ойла, ақ ылдас, сана.

Қ ұ рамына қ арай екіге бө лінеді.

1.Дара етістік-бір ғ ана тү бірден тұ рады. Мыс: кес, тара, аяқ та.

2.Кү рделі етістік-кемінде екі сө зден тұ рады.Мыс: ала кел.

Мағ ынасына қ арай екіге бө лінеді.

1.Салт етістік-табыс септігінен басқ а септіктегі сө збен тіркеседі.Мыс: алады, жазар.

2.Сабақ ты етістік-табыс септігіндегі сө збен тіркесетін етістік.Мыс: хатты оқ ы, ақ шаны сана.

Болу-болмауына қ арай екіге бө лінеді.

1.Болымды етістік –істің жү зеге асуын білдіреді.Мыс: айт, айтады.

2.Болымсыз етістік-істің жү зеге аспауын білдіреді. Мыс: кетпе, барғ ан жоқ.

Есімше

Есімше- есім сө здің де, етістіктің де қ ызметін атқ аратын етістіктін ерекше тү рі. Есімше септеліп, тә уелденіп, кө птеліп есім сө здің қ ызметін атқ арады жә не жіктеліп етістіктін қ ызметін атқ арады.

-ғ ан, -ген, -қ ан, -кен. Мыс: алғ ан.

- ар, -ер, -р, -с. Мыс: барар.

-атын, -етін, -йтын, -йтін. Мыс: алатын.

- мақ, -мек, пақ, -пек, -бақ, -бек. Мыс: жү збек.

Кө семше

Кө семше- пысық тауыш пен баяндауыштың қ ызметін атқ аратын етістіктін ерекше тү рі.Кө семше іс-ә рекеттің жай-кү йін білдіріп, пысық тауыш болады жә не жіктеліп немесе кө мекші етістікпен тіркесіп, баяндауыш болады.

-а, -е, -й. Мыс: барады.

-ып, -іп, -п. Мыс: шығ ып.

-ғ алы, -гелі, -қ алы, -келі. Мыс: бергелі.

Стеу

Ү стеу -қ имылдың тү рлі белгісін (мезгілін, мекенің, себебін, мақ сатын, мө лшерін, амалын)білдіретін сө з табы.

Тұ лғ асына қ арай екіге бө лінеді.

1 .Негізгі ү стеу -бө лшектеуге келмейтің тө л ү стеу.Мыс: ертен.

2. Туынды ү стеу -жұ рнақ пен жасалғ ан ү стеу.Мыс: бірге, зорғ а.

Қ ұ рамына қ арай екіге бө лінеді.

1. Дара ү стеу -бір ғ ана тү бірден тұ рады.Мыс: ілгері, былтыр.

2. Кү рделі ү стеу -кемінде екі сө зден тұ рады.Мыс: бү гін, қ ыс бойы.

-ша, -ше. Мыс: бұ лбұ лша, сә бише.

- лай, -лей, -дай, дей, -тай, -тей. Мыс: шикілей, қ ыстай.

- дайын, -дейін, -тайын, -тейін. Мыс: тотыдайын, жорғ адайын.

- ншама, -ншалық. Мыс: осыншама, соншалық.

-майынша, -мейінше, -байынша, -бейінше, -пайынша, - пейінше. Мыс: алмайынша, жемейінше.

Стеудің мағ ыналық тү рлері

Мекен ү стеу. Қ имылдың болу орны мен бағ ытын білдіреді.(қ айда? қ айдан? қ алай қ арай?).Мыс: ілгері, осында.

Мезгіл ү стеу. Қ имылдың мезгілін білдіреді.(қ ашан? қ ашаннан бері?).Мыс: бү гін, тү нде.

Сын қ имыл ү стеу. Қ имылдың жү зеге асу амалын білдіреді.(қ алай? қ айтіп? қ алайша?).Мыс: ә рең

Мақ сат ү стеу. Қ имылдың болу мақ сатын білдіреді.(қ алай? не мақ сатпен?).Мыс: ә дейі, қ асақ ана.

Себеп ү стеу. Қ имылдың болу себебін, салдарын білдіреді.(неге? неліктен? не себепті?).Мыс: амалсыздан, босқ а.

Мө лшер ү стеу. Қ имылдың мө лшерін, кө лемін білдіреді.(қ анша? қ аншама? қ аншалық? қ аншалап?).Мыс: неғ ұ рлым, біршама.

Кү шейткіш ү стеу. Қ имылдың тым кү шейтіп не солғ ындатып корсетеді.(қ алай? қ андай?).Мыс: ең, тым, аса.