О н ү ш і н ш і т а р а у

«ЖЕР! ЖЕР!»

Диктің ү міті жү зеге асатын сияқ ты.

Наурыздың жиырма жетісі кү ні барометрдің сынап бағ анасы жоғ ары ө рледі, бірақ бұ л ө рлеу жарытымсыз, небә рі бірнеше сызық қ а ғ ана жеткен еді. Атмосфера қ ысымының жоғ арылауы болымсыз, дегенмен оның тұ рақ ты болатын тү рі бар. Тең із беті алай-тү лей болғ анымен, сірә, дауыл басылуғ а бет алса керек, жел де бә сең си бастап, батысқ а қ арай бұ рылды. Ә йтсе де, желкен кө теруге болмайтынын Дик жақ сы білді.

Жел тіптен алақ андай кенеп кө терсе де жұ лып ә кетер еді. Сонда да болса жиырма тө рт сағ аттың ішінде ең болмаса стаксельдердің бірін кө теруге мү мкіндік болар деп сенді жас капитан.

Шынында да солай болды: дауыл тү н ішінде бә сең си бастады, кеменің шайқ алуы да бұ рынғ ыдай емес. Желдің кешегі екпіні кемені быт-шыт қ ылып қ иратып тастарлық тай ү рейлі еді.

Жолаушылар ертең гісін палубағ а шығ а бастады. Кенет соқ қ ан толқ ын кеме бортынан ө здерін жұ лып ә кетер деп енді қ орық пады. Дауылдың алғ ашқ ы кү нінен бастап кү ні бү гінге дейін қ амауда отырғ ан миссис Уэлдон бү гін жұ рттан бұ рын каютасынан шығ ып, палубағ а кө терілді де, Диктің қ асына келді.

Жас жігіттің адам айтқ ысыз жігері қ ұ лақ естіп, кө з кө рмеген киындық тарғ а тө теп беріп, бә рін де жең іп шық ты. Оның беті жел қ ағ ып тотық қ ан, рең і бозарып жү деген. Ол буыны ә бден бекіп, бұ ғ анасы қ атып болмағ ан жас еді, оғ ан бә рінен гө рі тү нгі ұ йқ ы ауырлау тисе керек. Диктің басынан кешірген осы қ иыншылық тар бір кезде денсаулығ ына зиянын да тигізетін болар. Бірақ қ азір бұ л сияқ ты жағ дайлармен санасатын уақ ыт емес. Оның бү гін де бұ рынғ ысындай жігерлі екенін миссис Уэлдон байқ ап қ алды. Бала жігіттің ерлікке лайық жігері қ иыншылық тың бә ріне де шыдады. Мұ ның ү стіне ө з ә рекетіне берік сенді, ал сенім деген нә рсе кү шке кү ш қ осады.

– Шырағ ым, қ ымбатты капитаным менің! – деді миссис Уэлдон жас капитанғ а қ олын созып:

– Аһ, миссис Уэлдон, – деді кү лімсіреп, – менің ө тінішімді орындамай палубағ а шығ ыпсыз ғ ой.

– Иә, сенің бұ йрығ ың ды орындамадым, – деп мойындады миссис Уэлдон, – бірақ мағ ан дауыл басылғ ан сияқ ты кө рінді.

– Шынында да, миссис Уэлдон, ауа райы тү зеліп келеді,

– деп жауап қ атты жасө спірім. – Сіз қ ателескен жоқ сыз. Кешеден бері барометрдің сынабы жоғ арылап барады. Жел де басылайын деді, ал енді жағ дайдың ең қ иын жерін артқ а салдық деп шамалаймын.

– Олай болса жақ сы-ақ болар еді-ау! Бірақ, байғ ұ с бала, кө рмеген азабың қ алмады ғ ой! Сен ө зің ді-ө зің қ алай ұ стағ аның ды білемісің...

– Мен тек қ ана ө з міндетімді атқ ардым ғ ой, миссис Уэлдон.

– Енді сағ ан дем алу керек.

– Дем алу?! – деді жасө спірім бұ л ұ сынысқ а қ арсы болып.

– Мен дем алуғ а мұ қ таж емеспін, миссис Уэлдон. Мен ө зімді ө те тың деп білемін жә не бұ л сапардың ақ ырына дейін шыдаймын деген сенімім мол. Сіз мені «Пилигримнің» капитаны етіп белгіледің із, мен бұ л даң қ ты «Пилигрим» жолаушылары қ ашан қ ауіпсіз жағ дайғ а жеткенше сақ тауғ а міндеттімін!

– Дик, – деді миссие Уэлдон, – сенің істеген қ ызметің ді мен де, менің кү йеуім де – екеуміз де ұ мытпаймыз!

– Ол не дегенің із... миссис Уэлдон! – деп кү бірледі бала жігіт.

– Балам, қ айталап айтамын, сен ө зің ді-ө зің кә дімгі ересек адамша ұ стай білдің. Сен білімді кеме командиріне лайық екенің ді кө рсеттің. Оқ уың ды бітірген соң, ұ замай Джемс Уэлдонның кемелерінің біріне капитан боласың.

– Мен... мен... – дей беріп еді, Диктің кө зі жасаурап қ оя берді.

– Дик, – деп миссис Уэлдон сө зін жалғ астыра берді, – сен мағ ан бала болдың! Сен менің, ө зің нің інің Джектің де қ ұ тқ арушысысың! Қ ымбатты Дик, бері келші, бетің нен сү йейін! Жас ә йел ө зінің толқ ығ ан кө ң ілін тоқ татып тұ ра алмады.

Жасө спірімді қ ұ шақ тап бетінен сү йгенде, жү регі аузына тығ ылып, кө зіне жас іркілді. Ал Дикті толқ ытқ ан сезімнің қ аншалық ты кү шті болғ анын айтпаса да белгілі.

Бұ л ә ң гімеден кейін Дикке жаң адан кү ш қ осылғ андай болды. Кемені қ ауіпсіз портқ а жеткізіп, жолаушыларды

қ атерден қ ұ тқ арып қ ала алатынына кү мә нданбады. Тек қ ана соғ ып тұ рғ ан дауылдың кү ші ең болмаса желкен кө теруге боларлық тай бә сең десе екен!

29 наурыз кү ні жел бә сең деген ү стіне бә сең си тү сті. Дик грот пен фокты кө теруге ұ йғ арды.

– Достарым, – деді ол матростарғ а қ арап, сол кү ні таң ертең палубағ а шығ ып, – мағ ан сіздердің жә рдемің із керек.

– Қ ызметің ізге ә зірміз, капитан Сэнд, – деді Том қ арт бә рі ү шін жауап кайырып.

– Бізге сенің із, – деп Геркулес те ү степ қ ойды, – дауыл соқ қ ан кезде істейтін жұ мыс болмай, қ олымызды қ усырып қ арап отырдық қ ой, мен тотығ а бастадым.

– Сен ү лкен аузың ды керіп, желкенді ү рлесең болар еді,

– деді кішкентай Джек. – Сенің ү рлегенің соқ қ ан желден кем болмас деймін.

– Джек, мұ ның табылғ ан ақ ыл, қ андай тамаша! – деп кү лді Дик Сэнд. – Штиль бола қ алса, желкенді желге кернете гө р деп Геркулеске жалынармыз.

– Тек қ ана бұ йырып кө рің із, – деді алып, екі ұ ртын Борейше1желге толтырып.

– Достарым, – деді Дик Сэнд, – біз жұ мысты жел жұ лып ә кеткен гроттың орнына жаң а грот орнатудан бастаймыз. Бұ л оң ай жұ мыс емес, бірақ істеу керек.

– Істейміз, – деп жауап қ атты Актеон.

– Ал мен ше, мен сіздерге жә рдемдесе алмаймын ба? – деп сұ рады қ ашан да болса ең бекке дайын тұ ратын кішкентай Джек.

– Ә рине, жә рдемдесе аласың, Джек, – деді жас капитан.

– Сен біздің Бат доспен бірге штурвал дө ң гелегін айналдырып жә рдемдесесің.

Ә рине, кішкентай Джек ө зінің рульшіге орынбасарлық жаң а қ ызметін мақ танышпен қ абыл алды.

1 Борей – ескі грек мифологиясында айтылатын солтү стік желдің қ анатты қ ұ дайы.

– Ал, қ ане, іске кірісейік! – Дик Сэнд сө зін жалғ астырды.

– Естерің де болсын, достарым, аса қ ажетті болмаса, қ ауіпті іске орынсыз тә уекел ете кө рмең дер!

Матростар жас капитанның басшылығ ымен іске жігерлене кірісті. Шиыршық тап бү ктелген желкендерді мачтағ а кө теріп, рейге байлау керек. Дик Сэнд аса тапқ ырлық пен жұ мысқ а басшылық етті, ал матростар оның істе дегенін тапжылдырмай шын ық ыластарымен орындап, бір сағ ат уақ ыттың ішінде желкендер кө теріліп, оларды екі риф жиырып та қ ойды.

Команда желдің кү штілігіне қ арамастан, дауыл соғ ардың алдында тү сіріп қ ойылғ ан желкендерді оншалық ты қ иналмай- ақ мачтағ а кө теріп қ ойды, сө йтіп, ертең гі сағ ат ондардың кезінде «Пилигрим» фоктың, кө лбеу гроттың жә не бір кливердің итермелеуімен алғ а қ арай заулап бара жатты.

Дик Сэнд сақ тық жағ ын ескеріп, басқ а желкендерді кө термеді. Кеменің тә уліктік жү ріс тездігін артығ ымен екі жү з мильге жеткізу ү шін осы кө терілген желкендердің ө зі- ақ қ амтамасыз ете алатын болды, он кү нге жетпей-ақ Америка жеріне жету ү шін осы кө терілген желкендердің ө зі-ақ жетіп жатыр.

Дик Сэнд жел мен толқ ыннан келетін кесірден

«Пилигримді» ада-жү дә қ ұ тылды деп шамалады. Кеме қ анағ аттанарлық тездікпен дұ рыс бағ ытқ а қ арай бет алып заулап бара жатыр.

Жас капитан штурвалғ а қ айта келіп, рульшінің жә рдемшісі кішкентай Джекке алғ ыс айтты да, ө з орнына тұ рды.

Оның кемесі енді толқ ынның ойыншығ ы емес, ө зінің дұ рыс бағ ытымен келе жатыр. Диктің бұ л уақ ыттағ ы қ уанышына тек тең із ісімен таныс адам ғ ана тү сіне алады.

Келесі кү ні кенет бұ лт шығ ып кө к жү зін тағ ы торлап алды, бірақ бұ лттың ара-арасындағ ы кең алаң қ ыдан тү скен кү н кө зі мұ хит бетін алтынғ а малғ андай жарқ ыратып тұ р.

«Пилигрим» ауық -ауық тең із бетінің кү н сә улесі тү скен

жерлеріне кездесіп, сол жерлерді бойлай жү зіп келе жатты. Жанды-жансызғ а дә рмен беретін бұ л жарық – не деген бақ ыт! Кейде ұ шпа бұ лт кездесіп кө легейлей береді, бірақ жел оны шығ ысқ а қ арай айдап ә кетті де, кү н кө зі қ айта кө рініп, жарқ ырағ ан нұ рын тағ ы тө кті. Ауа райы тү зелді.

Кеме бө лмелерін жел қ ақ тыру ү шін люк біткенді тегіс аштырып тастады. Трюмге, кеменің астың ғ ы қ абатындағ ы команда бө лмесіне жә не кают-компанияғ а тең іздің тұ зды таза ауасы толды. Су болғ ан желкендерді кептіру ү шін ростр1ү стіне жайып тастады. Палубаны мұ қ ият тазалау жұ мысы басталды. Жас капитан «Пилигримді» ә бден тазаламай, лас кү йінде портқ а кіргізгісі келмеген-ді. Кемені кө рнекті тә ртіпке келтіру ү шін экипажды шаршатпай-ақ, кү н сайын бірнеше сағ ат жұ мыс істеудің ө зі-ақ жеткілікті болды.

Дик Сэнд кеменің жү ріс тездігін артта қ алып бара жатқ ан ізінен ғ ана ө лшеп шамалады. Бұ л ә діс дә л емес еді, сонда да болса кеменің жеті кү ннен ә рі кетпей жер қ арасын кө ретініне кү мә нданбады. Ол «Пилигримнің» қ азіргі келе жатқ ан жерін картадан кө рсетіп, сол сенімімен миссис Уэлдонды да сендіре алады.

1 Р остр – мачтаның қ осалқ ы бө лшектерін сақ тауғ а арналғ ан палуба ү стіндегі сырғ ауыл.

– Жақ сы, Дик, – деді миссис Уэлдон. – Сен енді мағ ан мынаны айтшы, біз Америка жағ алауының қ ай жеріне ілінеміз?

– Міне, мына арағ а, – деп жауап қ атты Дик Сэнд, Перуден Чилиге дейін созылып жатқ ан ұ зын жағ алауды картадан сұ қ қ олымен шұ қ ып кө рсетіп. – Бірақ дә л осы ара деп айта алмаймын. Қ араң ызшы, мынау – Пасхи аралы. Соң ғ ы кү ндердің ішінде жел ың ғ айы ауысқ ан жоқ, ендеше, біз жерді осы маң нан, шығ ыстан кө руіміз керек. Осы жағ алауды бойлай салынғ ан порт аз емес, қ ай порттың жақ ын екенін, «Пилигримнің» жерге қ ашан жететінін сенімді тү рде айта алмаймын.

– Мейлі, қ айсысы болса онысы болсын,.. қ айткен кү нде де бірер портқ а жетсек болғ аны!

– Ә бден жетеміз, миссис Уэлдон. Біз қ айда тоқ тасақ та, сіз Сан-Францискоғ а жете аласыз. «Тынық мұ хиттың тең із компаниясы» бұ л жағ алауда жақ сы қ ызмет атқ арады. Оның пароходтары батыс порттардың бә ріне де тоқ тайды, ол арадан Калифорнияғ а жету оң ай.

– «Пилигримді» Сан-Францискоғ а апарғ ың келмей ме?

– деп сұ рады миссис Уэлдон.

– Ә рине, апарамын, миссис Уэлдон! Алайда сізді жолаушылар таситын кемелердің біріне мінгізсем деп ем, сосын «Пилигримді» Сан-Францискоғ а ө зім апарар едім. Егер капитан мен команда алуымызғ а мү мкіндік болса, кит майын ө ткізу ү шін Вальпарайсоғ а жө нелеміз, – капитан Гульдің ө зі болса да сө зсіз осылай етер еді. Біз Вальпарайсодан Сан-Францискоғ а барамыз. Бірақ бұ л жү ріс сізді ұ зақ кідіртіп, уақ ытың ызды алар еді. Сізден бө лініп кету мағ ан қ аншалық ты қ иын болса да...

– Жақ сы, Дик, – деп миссис Уэлдон оның сө зін бө лді.

– Бұ л туралы біз тағ ы бір сө йлесерміз. Бірақ мағ ан мынаны айтшы, сен бұ рын жат жағ алауғ а жақ ын баруғ а қ орқ атын сияқ ты едің ғ ой?

– Мен қ азір де қ орқ амын, – деп мойындады жасө спірім.

– Бірақ мен жағ алау маң ынан бірер кеме кездесер деп сенемін. Расын айтқ анда, менің ө те таң қ алатыным, ә лі кү нге дейін бірде-бір кеме кездеспеуі... О, ең болмаса бірер кеме кездессе екен! Біз «Пилигримнің» дә л қ ай жерде екенін білер едік те, сосын ешқ андай қ ауіптенбей-ақ жағ ағ а тоқ тауымызғ а болар еді.

– Бұ л жерлерде кемені гаваньғ а бастап апаратын лоцман болмай ма? – деп сұ рады миссис Уэлдон.

– Болатын шығ ар, – деді Дик Сэнд. – Бірақ олар жағ алаудың ө зінде ғ ана жү реді. Сондық тан да біз мү мкіндігі болғ анша жерге жақ ынырақ баруғ а тырысуымыз керек.

– Ал егер лоцман таппасақ қ айтеміз? – деп сұ рады миссис Уэлдон.

Жас капитанның ә р тү рлі кездейсоқ жағ дайларғ а дайындығ ы бар ма немесе алаң сыз ба, жас келіншек осы жағ ын анық тағ ысы келіп ежелей сұ рағ ан еді.

– Миссис Уэлдон, бұ л сияқ ты жағ дай кездесіп... егер ауа райы жақ сы, жел бә сең болса, қ ауіптенбей-ақ, тоқ тайтын орын қ ашан табылғ анша кемені жағ алау бойлай ерсілі-қ арсылы жү ргізе берер едім. Егер жел тағ ы кү шейіп кетсе...

– Онда қ айтер едің?

– Егер жел «Пилигримді» жерге соқ тыратын болса...

– Онда ше? – деп сұ рады миссис Уэлдон.

– Онда кемені амалсыздан жағ ағ а шығ арып тастаймын ғ ой, – деп тұ нжырады жасө спірім. – Бірақ бұ л шарасыздың кү нінде ғ ана істеледі. Бұ л сияқ ты ақ ырғ ы шарағ а бара қ оймаспыз. Сіз босқ а ә бігерленбең із, миссис Уэлдон, сірә, ауа райы тү зелетін болар. Жағ алау маң ынан бірде-бір кеме немесе лоцман катерлерінің кездеспеуі мү мкін емес,

«Пилигримнің» ө зі де тұ п-тура жерге қ арай келе жатыр, сарсыла кү ткен жерді кө п кешікпей-ақ кө рерміз деп сенуге болады.

Кемені жағ ағ а шығ арып тастаймын дейді! Мұ ндай ақ ырғ ы шарағ а тіптен ең батыл тең ізші болса да қ орық пай тә уекел ете алмас еді. Диктің де бұ л ақ ырғ ы шарағ а барғ ысы келмейтіні таң қ аларлық іс емес, ө йткені оның жақ сылық тан ә лі ү міті бар.

Келесі кү ні ауа райы қ ұ была бастады, бұ л жағ дай жас капитанды ә бігерге салды. Жел бә сең демеді, барометрдің сынап бағ анасы тө мендеп, жаң а дауылдың нышанын кө рсетті. Дик Сэнд желкен біткенді қ айта тү сіріп, тағ ы дауылдың қ уғ ынына тү сетін боламыз ба деп қ ауіптене бастады. Ең болмаса бір желкенді қ алдыра тұ ру жас капитанғ а соншалық ты қ ажет, сондық тан ә зірше фокты тү сірмей

орнында қ алдырды.

Дик Сэнд мачтаны бекіту ү шін фордунды тартуғ а бұ йырды, бұ л іс сақ танудың ең басты шарасы болатын: Егер «Пилигрим» рангоуттан1айрылса, аса қ ауіпті жағ дайғ а ұ шырар еді.

Соң ғ ы кү ндердің ішінде барометр бір-екі рет жоғ ары секіріп, жел ың ғ айының кенет ө згеру қ аупін туғ ызды. Егер жел кеменің қ арсы алдынан соқ са, не істеу керек? Ерсілі- қ арсылы жү зе бере ме? Жағ дай оны ерсілі-қ арсылы жү зуге итермелесе, бұ л тә уекелдің ақ ыры тағ ы ашық тең ізге шығ ып қ алып, қ аншама кедіргіге соқ тырады.

Бір жақ сы жері, жас капитанның бұ л қ ауіптенуі негізсіз болды. Жел бірнеше кү нге дейін солтү стіктен оң тү стікке қ арай ауысумен болды, бірақ ақ ырында батысқ а бұ рылып алды.

Сә уірдің бесі. «Пилигримнің» Жаң а Зеландиядан шық қ анына екі жарым айдан асып барады. Алғ ашқ ы жиырма кү ннің ішінде қ арсы соқ қ ан желмен тең із штилі кеме жү рісіне кедергі жасағ ан-ды. Одан соң жел ың ғ айдан тұ рып,

«Пилигрим» қ ұ рғ ақ жерге тез-ақ жақ ындап қ алғ ан. Ә сіресе желдің қ ұ йындатып соқ қ ан шақ тарында кеме орасан қ атты

1 Рангоут – кеменің желкен кө теретін тетіктері (мачталар, рейлер, стенгалар, тағ ы басқ алар).

жү зіп, орташа есеппен тә уліктік жү рісі екі жү з мильден кем емес деп есептеді Дик Сэнд. Олай болса, бү гінге дейін жағ алауғ а неғ ып қ ана жете алмады? Бұ л арасы – тү сініксіз жұ мбақ мә селе!

Матростардың біреуі бом-брам-рейге1шығ ып қ ұ рлық ты бақ ылап тұ рғ ан. Диктің ө зі де жиі-жиі мачтағ а шығ ып қ араумен болды. Қ айдан да болса бірер таудың шең бері бұ лт арасынан қ арауытпас па екен деп дү рбімен ұ зақ қ арады. Анд2тауының тізбектелген биік шоқ ыларын ө те алыстан, кө кжиектегі бұ лт арасынан іздеу керек еді.

Том да, оның жолдастары да алыстан кө рінген кейбір ө зге тү сті бұ лтты қ ұ рғ ақ жер деп шамалап, талай рет алданып қ алғ ан. Олар жер кө рдік деп ө ршеленіп, кө рдік деген жері бұ лт арасына кіріп жоғ алғ анда ғ ана ө здерінің қ ателескендерін мойындағ ан уақ ыттары болды.

Бірақ сә уірдің алтысы кү ні кү дікке орын қ алмады.

Ертең гі сағ ат сегіздің кезі еді, Диктің рейге шық қ аны сол ғ ана. Алғ ашқ ы тү скен кү н нұ ры мұ хит бетіндегі тұ манды ыдыратып, кө кжиек кә дімгідей анық кө рінді.

Кө птен бері зарығ а кү ткен сө з Диктің аузынан бү гін шық ты.

– Жер! Алдымызда жер! – деп айқ айлады ол.

Бұ л сө зді естіген бойда жолаушылар палубағ а жү гіре шық ты. Не болса соғ ан ә уестене қ алатын бала біткеннің ә деті ғ ой, кішкентай Джек те, кө рген азабының бә рін қ ұ рлық арылтады деп ү міттенген миссис Уэлдон да, ө з жеріне аяқ басуды аң сай кү ткен Том мен оның жолдастары да, тіптен жаң а жә ндіктермен коллекциясын байытуды кө здеген Бенедикт ағ ай да палубағ а шық ты.

Палубағ а шық пай қ алғ ан – жалғ ыз-ақ Негоро.

Жерді бә рі кө рді: олардың арасындағ ы кө з жанары ө ткір біреулері жерді анық тап ажыратып, ал жер сағ ынғ ан біреулер мү лдем басқ а жақ тан жер кө рген сияқ танды.

1 Бом-брам-рей – тө меннен тө ртінші рей.

2 Анд – Оң тү стік Америкадағ ы тау тізбегі.

Жасө спірім тә жірибелі тең ізші еді, ол қ ателеспеді. Бұ л жолғ ы ү міттің алдамағ андығ ы бір сағ ат болмай-ақ бә ріне де мә лім болды.

Шығ ыс жақ тан жағ алау ойпатының бейнесі кө рінді, шынында да бұ л кө рінген жағ алау – жер еді. Тең із жағ асына таяу кө сіліп жатқ ан Анд тауының тізбегін тө менгі бұ лт қ алқ алап, анық тап кө руге мү мкіндік бермеді.

Жер минут сайын молая кө рініп, бірден-бірге жақ ындай берді, «Пилигрим» қ ұ рғ ақ жерге қ арай тіке тартып келеді. Екі сағ аттан соң кеме мен қ ұ рлық жердің арасы ү ш миль шамасы жақ ындады. Жағ алау солтү стік жақ тағ ы биік мү йіске барып айқ асқ ан, оның негізі бейнебір ашық рейд1сияқ танып кө рінді. Шығ ыс жақ тағ ы жер ойпаттау, сү йірлене келіп

мұ хитқ а енген.

Жағ алаудың ү стің гі жағ ы қ атпарланғ ан тұ мсық тұ мсық тың беткейіне аласалау ағ аш ө скен, жер ың ғ айына қ арағ анда бұ л тұ мсық тарды Анд тауының биік шоқ ыларының тө менгі қ абаттары ғ ана деуге болады.

Не порт, не адам мекені, тіптен ө зен қ ұ йылысы да жоқ мұ ндай жерде кеме тоқ тату ү шін қ ауіпсіз орынды қ айдан іздеп таппақ?

Ың ғ ай соқ қ ан жел «Пилигримді» тіп-тіке жерге қ арай айдап келе жатыр. Кеменің кө терулі желкені аз, оның ү стіне жел де кү шті, сондық тан ашық тең іздің ортасында тұ рып Дик Сэнд қ орғ ана алмайтын болды.

Кеменің маң дай алдынан, тең із жиегіне жуық жағ алауды бойлай жатқ ан су асты қ ұ здарының қ алпы кө рінді. Тас ү стіндегі су бұ рқ ылдап аспанғ а шапшып кө піршіп жатыр. Тең із толқ ынының соқ қ ан екпіні аса кү шті болса керек. Кереметтей алып толқ ындар жарқ абақ қ а шапшып, кейін қ айтып жатқ аны кө рініп тұ р.

1 Рейд – кеменің зә кір тастап тоқ тап тұ ратын тең із жағ алауының қ олайлы жері.

Жас капитан жағ алауғ а тесіле қ арап, бірсыпыра уақ ыт кеме тұ мсығ ында тұ рды. Сосын ү н қ атпастан кормоғ а келді де, штурвалғ а барды.

Жел барғ ан сайын кү шейе берді. Сә лден соң кеме мен жағ алаудың арасы жақ ындай тү сті, енді не бары бір мильдей- ақ.

Кө п ұ замай Диктің кө зі бір кішкене қ ойнауғ а тү сті. Бірақ оғ ан кіре беріс жолда кө лденең жатқ ан су астының қ ұ з тастары кемені жіберер емес, кемені ол қ ұ здардың ара-арасымен жү ргізу ө те қ иын. Жағ алаудың ұ зына бойғ а тайыз екендігі судың кө біктенгенінен-ақ мә лім еді. Осы минутта палубада ә рлі-берлі жү ріп жү рген Динго кеме тұ мсығ ына барды да шоң қ ая отырып, адамның сай сү йегін сырқ ырата ұ лып қ оя берді. Ит бұ л жағ алауды танығ ан, мұ ның кө рінісі иттің ішінде жатқ ан ө ткен кү ндердегі бірер қ айғ ылы уақ иғ аны оятқ ан сияқ ты.

Иттің ұ лығ ан даусымен Негоро каютасынан шығ ып палубағ а кө терілді, ө зін сездіріп алғ анын итпен кө рші болғ аннан-ақ біліп еді ол, сонда да болса бортқ а барып сү йенді, бірақ Динго кеме аспазына қ арағ ан да жоқ, шағ ынғ ан ү німен ұ ли берді.

Негоро су асты қ ұ здарына соғ ылып зіркілдеп жатқ ан кө бікті толқ ынғ а қ арап тұ р, оның бетінен қ орқ ыныш дегеннің кө лең кесі де білінбейді. Алайда аспаздың сыртынан қ арап тұ рғ ан миссис Уэлдонғ а Негороның рең і бір сә тте ө згеріп кеткен сияқ ты кө рінді.

Ә лде «Пилигримді» жел ә келген бұ л жағ алауды Негоро танитын болар?

Дик Сэнд штурвалды Том қ артқ а беріп, ө зі қ ойнауғ а кіретін жолды ақ ырғ ы рет барлау ү шін кормоғ а келді. Бірнеше минуттан соң қ атты айқ айлап:

– Миссис Уэлдон, – деді ол, – «Пилигрим» тоқ тар- лық тай қ ауіпсіз орын табамын деген ү мітім енді ү зілді. Отыз

минуттан аспай кеме су асты қ ұ здарының ү стінде болады... Кемені жағ ағ а шығ арып тастауғ а тура келеді. Мен

«Пилигримді» портқ а жеткізе алмайтын болдым. Сіздің ө мірің ізді сақ тап қ алу ү шін кемені садақ а қ ылу керек. Одан басқ а лаж жоқ...

– Сен қ олыннан келетін шаралардың бә рін істеп болдың ба? – деп сұ рады миссис Уэлдон.

– Бә рін де! – жас капитан жауапты қ ысқ а қ айырды. Сө йдеді де, алдағ ы қ атерлі маневрдің дайындығ ына кірісті. Бә рінен бұ рын миссис Уэлдонғ а, кішкентай Джекке, Бенедикт ағ ай мен Нанғ а суғ а батырмайтын дө ң гелек киің дер деп бұ йырды, кигілері келмеп еді, Дик зорлап кигізді. Матрос негрлер мен Диктің ө зі асқ ан жү згіштер еді, сонда да болса

жазатайым суғ а қ ұ лап кетпеу ү шін шара істеді.

Миссис Уэлдонды Геркулеске тапсырып, Джекті жас капитан ө з қ амқ орлығ ына алды. Бенедикт ағ ай аспай-саспай сабырмен палубағ а шық ты, жә ндіктер толтырылғ ан каң ылтыр қ албырын қ айыс таспамен иығ ына асып алғ ан. Дик оны Бат пен Актеонғ а тапсырды. Ал Негороның суық та сұ сты тү рі ешкімнің жә рдеміне мұ қ таж еместігін аң датып тұ р.

Ә лдеқ алай кедергі боп қ алар деген оймен Дик Сэнд оншақ ты кеспек кит майын палубағ а шығ артып қ ойды.

«Пилигрим» кө біктеніп жатқ ан иірім толқ ынның дә л ү стінен ө те берген кезде, майды суғ а тө гіп жіберсе, толқ ын сә л уақ ытқ а басыла қ алады. Бұ л жағ дай кеменің су асты қ ұ здарының арасынан ө туіне жең ілдік жасайды. Дик Сэнд жолаушыларды аман сақ тап қ алу ү шін бар мү мкіндікті қ олдануғ а бел байлады.

Жас капитан кү ллі дайындық тың бә рін істеп болды да, кормоғ а барып штурвалғ а тұ рды.

«Пилигрим» мен жағ алаудың арасы небары екі-ақ кабельтов, басқ аша айтканда, су асты қ ұ зының ө зіне жетіп

қ алды. Кеменің оң жақ борты иірімді толқ ынның ақ кө бігіне кө міліп те қ алғ ан еді. «Пилигримнің» табаны су асты қ ұ здарының біріне килігеді деп жас капитанда ү рей жоқ.

Су асты қ ұ здарының аралығ ына кеменің келіп қ алғ анын Дик Сэнд судың тү сінен біле қ ойды. Мү мкіндігі болғ анынша жағ ағ а жақ ынырақ барып қ айырлау ү шін, қ уысқ а кіруге тә уекел ету керек болды.

Жас капитан мү лдем қ обалжығ ан жоқ. Штурвал дө ң гелегін кілт бұ рып жібергенде, кеме ирек-ирек қ ысаң ө ткелге барып кірді.

Тең іздің осы жері ө те-мө те долдана тулап жатқ ан. Толқ ын палубаны жауып кетті.

Матрос негрлер капитанның бұ йрығ ын кү тіп, кеме тұ мсығ ындағ ы май толтырылғ ан кеспектер жанында тұ рғ ан.

– Тө гің дер, майды! – деп айқ айлады Дик Сэнд. – Тез тө к!

Кит майын тө гіп жіберген кезде, зіркілдеп жатқ ан кө бікті толқ ын май қ абатының астына тү сіп ү ні ө ше қ алды, ол ә лде ішін тартып, бір минуттан соң қ айта зіркілдейін деген болар. Бірақ «Пилигримнің» су асты қ ұ здарының арасынан ө тіп кетуіне осы минуттың ө зі-ақ жетіп жатты. Енді кемені дауыл

жағ ағ а қ арай айдап ә кетті.

Бір кезде сұ рапыл екпін сап ете тү сті. Таудай толқ ын кемені кө теріп апарып тасқ а бір-ақ ұ рды. Мачталар омырылып суғ а тү сті.

Тасқ а соғ ылғ ан кезде кеменің бү йірі ойылып, трюмге су қ аптады. Бірақ қ ұ рлық жақ ын, небары бірнеше қ адам ғ ана. Судан шығ ып тұ рғ ан қ ара тастарғ а басып қ ұ рлық қ а шығ у қ иын емес.

Апаттан соң он минуттан кейін, «Пилигримнің» командасы мен жолаушылары қ ұ рғ ақ жерге аяқ басты.