О н а л т ы н ш ы т а р а у

ЖОЛДА

Кішкене отряд ө зен жағ алап ү ш жү з қ адамдай жер жү рген соң, алдағ ы кү ндерде ө здерінің ұ дайы он кү н шарлап сапар шегетін тү нек орманының кө лең кесі бү ркеп, жыланша ирелең деген жалғ ыз аяқ жолғ а тү сті.

Диктің кү діктенер ешқ андай дә лелі болмаса да, ну орманғ а шә ктене қ арады.

Қ анша айтқ анмен, ә йелдің аты ә йел ғ ой, мұ ндай жағ дайда миссис Уэлдон ү рейленуге тиіс еді, бірақ ол сабыр сақ тады. Пампастар ө лкесін мекендеуші жергілікті халық тар мен жабайы аң дардың ешқ андай қ ауіпсіз екенін жақ сы білетін, оның абыржымауының бірінші себебі осыдан еді. Екіншіден, Гэррис сияқ ты сенімді басшысы болғ андық тан, орман арасында ө здерін адаспастай кө рді.

Кішкене отрядтың ең алдында Дик Сэнд пен Гэррис келе жатыр, біреуі карабинмен, екіншісі ұ зын ұ ң ғ ылы мылтық пен қ аруланғ ан.

Бұ лардың артында Бат пен Остин, екеуі де иық тарына карабин асып, белбеулеріне пышақ қ ыстырғ ан.

Ү шінші қ атарда ат ү стінде миссис Уэлдон мен кішкентай Джек бара жатыр. Оның артында Том мен кә рі Нан.

Ең соң ында тө ртінші карабинмен қ аруланғ ан Актеон, белбеуіне балта қ ыстырып алғ ан Геркулес келе жатыр.

Мү мкіндігі болғ анынша олар ө не бойы осы тә ртіппен жү рулері керек.

Динго біресе артта қ алып, біресе ілгері озып, отряд маң ында айналды да жү рді. Дик Сэнд иттің ізге тү скендей боп, ө не бойы тіміскілей бергеніне кө ң іл бө лді. «Пилигрим» апатынан кейін қ ұ рлық қ а шық қ алы Дингоның мінезі ғ ажап ө згерді. Ит ү немі аласұ рып ызаланумен болды. Жиі-жиі даусын баяу шығ арып ырылдайтынды шығ арды, бірақ оның бұ л ырылы біреуге айбат шеккендік ырыл емес, шағ ынғ ан сияқ ты еді.

Иттің бұ л тосын қ ылығ ын жолаушылардың бә рі байқ ады, бірақ оның мә нісіне ешкім тү сінген жоқ.

Бенедикт ағ айды қ атарда жү ргізудің ешқ андай лажы болмады, Динго сияқ ты, о да қ аң ғ ып ө з бетімен кете берді. Оны қ атарда жү ргізу ү шін жіппен жетектеп жү ру керек. Ғ алым бір жақ жамбасында қ аң ылтыр қ албыры салақ тап, қ олында шыбын-шіркей қ ағ ып алатын қ ауғ аша торы, ү лкен лупасы (ү лкейтіп кө рсететін ә йнек) омырауында салбырап, тік қ анатты, тор қ анатты, тағ ы басқ а тү рлі «қ анатты» жә ндіктерді іздеп, қ ай-қ айдағ ы қ алың шө птерді тінтіп, жыныс ағ аштарғ а кіріп шаң датты да жү рді.

Сапардың алғ ашқ ы сағ атында-ақ ғ алымның қ ылығ ына жиен қ арындасының дә ті шыдамай, оны жиырма шақ ты рет қ айтара шақ ырып алғ ан. Бірақ ғ алымды жө нге салудың мү мкіндігі жоқ сияқ ты.

– Бенедикт ағ ай, – деді оғ ан ақ ырында жиен қ арындасы,

– менің шыдамымды тауыспаң ыз. Ақ ырғ ы рет айтам, бұ дан былай біздің жанымыздан ешқ айда ұ зап шық пайтын болың ыз!

– Ол қ алай, жиен қ арындас, – деп энтомолог қ арсылық білдірді, – ал мен бірер жә ндік кө ре қ алсам ше...

– Егер сіз жә ндік кө ре қ ойсаң ыз, – деп миссис Уэлдон ғ алымның сө зін аяқ татпай кесіп тастады, – сіз оны ө з жайына

қ алдырың ыз, ә йтпесе ішіндегі коллекцияң ызбен қ оса мойның ызғ а асып жү рген қ аң ылтыр қ албырың ызды тартып алуғ а мә жбү рмін.

– Қ алай дедің із, менің жинағ ымды тартып алам дедің із бе?! – деп айқ айлады Бенедикт ағ ай, миссис Уэлдон ө зінің кө зін шұ қ ып алғ алы тұ рғ андай боп.

– Ие! Ол ол ма, оғ ан қ оса торың ызды да алып қ оям! – миссис Уэлдон кесіп айтты.

– Торды да алады екенсіз?! Мү мкін, кө зілдірігімді де алатын боларсыз! Ала алмассыз!

– Ие, кө зілдірігің ізді де аламын! Бенедикт ағ ай, сізге зор рақ мет, ө зің ізді соқ ыр етіп жө нге салатын амалды есіме жақ сы салдың ыз!

Ү ш жақ тан тө нген қ ауіп тұ рлаусыз ағ айды бір сағ аттай жуасытып тастады. Аздаң соң ол жан-жақ қ а тағ ы жү гіре бастады. Тіптен оның қ албыры, торы мен кө зілдірігі болмаса да, жә ндік аулауын қ оймайтыны мә лім болды, сондық тан қ олды бір-ақ сілтеп, ғ алымды еркіне жіберуге тура келді.

Бенедикт ағ айды бақ ылап жү руге Геркулес міндеттенді. Энтомологтың сирек кездесетін шыбын-шіркейге істейтінін оның ө зіне істе деп миссис Уэлдон алып негрге ерік берді. Басқ а сө збен айтқ анда, егер керек болса, энтомологтың ө зі сирек кездесетін қ абыршақ қ анаттыларды ұ стап алып қ аң ылтыр қ албырына қ амай салатыны сияқ ты, Геркулес те оны сыпайы ғ ана ұ стап ә келіп топқ а қ осуы керек.

Бұ л ә ң гімеден кейін Бенедикт ағ аймен сыпайы айналысудың қ ажеттігі болмады.

Тек қ ана кө шпелі ү нділер болмаса, бұ л тоғ айда кездесе қ оятын ешқ андай қ ауіп-қ атер жоқ деп Гэррис сендіре айтып еді, ә йтсе де, кішкене отряд аяқ астынан жау тап бола қ алса, қ арсы тұ рып, тойтарыс бере аларлық тай боп жақ сы қ аруланғ анын жоғ арыда айтып ө ттік. Дегенмен алдын ала жасалғ ан сақ тық шаралары кездейсоқ бә лені жақ ындатпай, алыстан тоқ татуғ а жарарлық еді.

Қ алың орманның арасын аралағ ан жалғ ыз аяқ жолмен жү ру қ иынның қ иыны болды.

Отряд кү ніне он екі сағ ат жол жү рсе, орта есеппен бес- алты миль жер алады деп Гэррис қ ате айтпағ ан екен.

Ауа райы жақ сы. Бұ лтсыз аспанды ө рлей тас тө беге келіп шақ ырая қ алғ ан ө ткір кү ннің нұ ры жерге шаншыла қ ұ йылып тұ р. Ашық даланың аң ызақ ыстығ ы жан тө згісіз, бірақ басы бірігіп кеткен биік ағ аштардың жап-жасыл қ алың жапырағ ы қ алқ алап ағ аш тү біне кү н тү сірмейді, сондық тан кө лең кедегі адамдарғ а аң ызақ оншалық ты ә сер ете қ оймады. Гэррис бұ л жағ дайларғ а жолдастарының кө ң ілін аударуды ұ мытқ ан жоқ.

Мұ ндағ ы ағ аштардың кө бісін миссис Уэлдонның ө зі де жә не оның жолдастары да білмейтін-ді.

Мұ нда баугин (molompi) басқ аша айтқ анда, «темір ағ аш» та бар екен, Индиядағ ы кино ағ ашы сияқ ты жең іл де берік болғ андық тан ү нділер одан қ айық есетін ескек жасайды. Оның хош иісті шайыры сыртына шығ ып тамшылап тұ р. Кей жерлерде сумахи немесе «бояулы ө сімдік» дегендер де кездеседі. Мұ ның бояуғ а жарайтын заты ө те мол болады екен. Мұ нда жуандығ ы он екі фут келетін бакаут ағ ашы да бар, бірақ ол кә дімгі гваяк ағ ашынан бағ алы емес.

Дик Сэнд бұ л ағ аштардың атын Гэрристен сұ рады.

– Сіз бұ рын-соң ды Оң тү стік Америкада болып кө рмеп пе едің із? – деді ол жас досының сұ рағ ына жауап қ айырудан бұ рын.

– Жоқ, ешқ ашан, – деді Дик Сэнд. – Мен кө п жерлерге бардым, бірақ бұ л арағ а келіп кө рген емеспін. Шынын айтқ анда, тіптен Боливияны жақ сы білетін адамдармен де кездесіп кө ргенім жоқ.

– Ал Коломбияда, Чилиде немесе Патагонияда болып кө рдің із бе? – Гэррис ежелей сұ рады.

– Жоқ, ешуақ ытта да...

– Материктің ол бө легінде миссис Уэлдон да болып кө рмеген бе? – деп америка ә ң гімесін соза берді. – Америка ә йелдері саяхатшыл келеді ғ ой...

– Жоқ, мистер Гэррис, – деді жас ә йел. – Менін кү йеуім ө з жұ мысымен ғ ана Жаң а Зеландияғ а барып жү реді, сондық тан да менің басқ а жерлерге баруыма тура келмеді. Біздің арамызда Боливияны білетін ешкім жоқ.

– Несі бар, миссис Уэлдон, сіз де жә не сіздің жолдастарың ыз да адам таң қ аларлық жерлермен танысатын болдың ыздар, бұ л жердің табиғ аты Перу, Бразилия жә не Аргентина табиғ атынан ерекше. Боливияның хайуандар дү ниесі мен ө сімдігі жаратылыс зерттеуші ғ алымның есін тандырады. Сіздің кемең із бұ л сияқ ты тамаша жерде апат болғ анына тек қ ана қ уануың ыз керек!

Сө йтіп, бұ л жерді жолаушылардың бірде-бірі білмейтін болды. Гэррис бұ ларғ а жергілікті ө сімдіктердің неше тү рін мадақ тай кө рсетіп келе жатты.

Бұ л – Бенедикт ағ айдың тек қ ана энтомологиямен айналысқ анына ө кінерлік жер. Шіркін, ол кісі ботаник болар ма еді. Егер ол ботаник болса, осы орманнан ағ аштардың неше тү рлі жаң алық тарын ашып, қ аншама олжағ а кенеліп қ алар еді. Мұ нда Жаң а дү ниенің тропиктік ормандарында ө сіп, ө мір сү ретін ғ ылым жү зінде ә лі кү нге мә лім емес қ аншама ө сімдіктер бар! Егер мұ нымен айналысса, Бенедикт ағ ай ө з атын мә ң гілік даң қ қ а бө лер еді-ау! Бірақ сорына қ арай, ол кісі ботаниктерді жек кө ретін жә не ботаниканың тү гіне де тү сінбейтін. Асырып айтсақ, ол гү лді де жек кө ретін, гү лдің кейбір тү рі ө зіне жә ндіктерді жабыстырып алып, ө лтіріп тастайды дейтін-ді.

Барғ ан сайын батпақ ты жерлер жиі кездесе берді. Аяқ астынан су атып шығ а келеді. Сулар біріне-бірі қ осылып жү лге болып, ол жү лгелер жолаушылардың ө здері білетін ө зеннің тарауына қ ұ йып жатыр. Кейбір тараулар жалпақ, суы да мол, кей жерлерде ондай тараулардан ө ту ү шін ө ткел іздеуге тура келді.

Ө зеннің ұ йық ты аласа жағ алауына қ алың боп қ амыс ө скен. Гэррис бұ л ө сімдікті папирус деп атады, басқ аларының да аттарын жаң ылмай айтып берді.

Жолаушылар ұ йық тан ө тіп, ү лкен ағ аштардың кө лең кесіне қ айта енді, жалғ ыз аяқ жің ішке жол жыланша ирелең деп алғ а қ арай тарта берді.

Гэррис миссис Уэлдон мен Дикке кә дімгі қ ара ағ аштардың ең жақ сы да қ атты тү рлерін кө рсетіп келе жатты.

Отряд тең із жағ алауынан недә уір ұ зап кетті, сонда да болса тоғ ай ішінің сай-жыраларында манго ағ аштары сың сып тұ рғ ан. Ол ағ аштардың тамырынан бастап бұ тағ ына дейін қ ына басқ ан, тү ріне қ арасаң плащ жамылып тұ рғ ан сияқ ты. Манго ағ аштарының қ ою кө лең кесі тү біне кү н тү сірмейді, оның ауыздан айырғ ысыз тә тті жемістері болады, бірақ қ аншама тә тті болғ анымен дейді Гэррис, ағ ашын егіп ө сіруге жергілікті халық тың бірде-бірі тә уекел ете алмайды. «Кімде- кім манго ағ ашын ексе, ө леді» деген жергілікті халық та ескіден келе жатқ ан ұ ғ ым бар.

Тү стеніп, шамалы уақ ыт кідіріп дем алғ ан соң, кішкене отряд жағ алауды жарыса созылғ ан биік таудың етегіндегі қ атпарғ а кіре бастады.

Орман енді сұ йыла тү сті. Ағ аштар да тығ ыз емес. Жол ә лі жаман: биік те қ алың шө птен жер беті кө рінбейді. Отряд шығ ыс Индияның батпақ ты қ алың орманында келе жатқ ан сияқ танды. Ондағ ы ө сімдіктер ө зеннің мұ хитқ а қ ұ йғ ан жеріндегідей мол емес, дегенмен, Ескі дү ние мен Жаң а дү ниенің жылы белдеуіндегі ө сімдіктен анағ ұ рлым қ ою. Ә р жерден индигоноскалар1кө ріне бастады. Бұ л – орасан тө зімді ө сімдік. Гэрристің сө зіне қ арағ анда, шаруалар жалқ аулық етіп егістік жерді кү тусіз қ алдырса болғ аны, жерді дереу индигоноскалар басып кетеді екен, еуропалық тар қ алақ ай мен шоғ айнаны қ андай жек кө рсе, сол жақ тың халқ ы индигоносканы да сондай жек кө реді екен.

Бірақ бұ л орманда каучук ағ ашы мү лдем жоқ. Дегенмен

ficus prinoides, ctstilloa elasica, ciropia petate, Collophora utalis,

1 Индигоноска – ө сімдік, бұ рын бұ л ө сімдіктен бояу жасап шығ арады екен.

Cameranialtitolia ағ аштары Оң тү стік Америкада жиі кездеседі. Жолаушылардың бір таң қ алғ ан жері, жол бойынан бірде- бір каучук ағ ашы кө рінбеді.

Ал Дик Сэнд ө зінің кішкентай досы Джекке каучук ағ ашын кө рсетемін деп бұ рыннан еткен уә десі бар-ды. Ә рине, баланың тауы қ айтып қ алды. Ол, резинка доп, резинка ойыншық тар, резинкадан жасалғ ан шық ылдауық торғ айлар каучук ағ ашының бұ тақ тарында ө сіп тұ рады деп ойлайтын-ды.

Енді кішкентай Джек анасына қ ың қ ылдай бастады.

– Сабыр ет, достым, – деді Гэррис. – Сен гациенд тө ң ірегінен ондай ағ аштардың талайын кө рерсің.

– Нағ ыз резинка ағ аштар ма? – деп сұ рады кішкентай Джек.

– Нағ ыз резинка ағ ашының ө зі! Ал сен мына алмұ ртты татып кө ргің келе ме?

Гэррис сө йдеді де, ағ ашқ а ө сіп тұ рғ ан, тү сі шабдалы тә різдес, шырыны тамшылағ ан бірнеше жеміс ү зіп алды.

– Мұ ның ыз улы жеміс емес пе? – деп сұ рады миссис Уэлдон.

– Кепілдік ете аламын, миссис Уэлдон, – деп жауап қ атты Гэррис, – мұ ның жеуге жарамды екенін дә лелдеу ү шін алдымен ө зім татып кө рсетейін. Бұ л манго ағ ашының жемісі ғ ой.

Гэррис сө йдеді де, тә тті жемісті аузына тастап жіберді. Кішкентай Джек те жалынтып тұ рмай, Гэрристің істегенін істеді. Бұ л уақ ытта басқ а жемістер ә лі пісе қ оймағ ан-ды, сондық тан «алмұ рт» жемісінің ө зі ә лдеқ андай жаң алық еді.

– Ө те дә мді екен, ө те дә мді, – деді бала аузын жеміске толтырып алып. – Бірақ мен тә ртіп бұ збай, жақ сы болам, Дик мағ ан резинка ағ ашын кө рсетемін деп уә де еткен. Мен резинка ағ ашын кө рсем деймін!

– Азырақ сабыр ете тұ р, бө бегім! – деді миссис Уэлдон баланы тыншытқ ысы келіп. – Мистер Гэррис уә де етті ғ ой сағ ан.

– Ол ғ ана емес, – деді бала қ асарып. – Дик мағ ан одан бұ рын уә де еткен...

– Дик сағ ан не деп уә де етті? – деді мистер Гэррис кү ле сө йлеп.

– Шыбын-торғ ай кө рсетемін деп!

– Шыбын-торғ айды да кө рерсің, достым! Бірақ кейінірек кө ресің... кейінірек, – деді Гэррис.

Джектің таң ғ ажайып шыбын-торғ айды кө рсет деп қ ың қ ылдауы орынды еді, ө йткені бұ лар шыбын-торғ айлардың кө п ө сіп-ө нетін жерінде жү р. Ү нділер қ ұ стар дү ниесінің бұ л тү ріне аса сү йкімді аттар қ ояды. Олар бұ л қ ұ старды «кү н нұ ры», «гү л патшасы», «аспан гү лі», «гү л кү лтесі»... деп те атайтын.

Мұ ндай қ ұ стардың бір жү з елу тү рі бар, бұ лардың ә рқ айсысына арнап қ ойғ ан ү ндістердің тамаша аттары да бар деседі.

Дегенмен Боливия ормандарында осы титімдей қ ұ стар кө п болады деп жолаушылардың бә рі сендіре айтқ анымен, ә зірше кішкентай Джекке Гэрристің уә десімен ғ ана қ анағ аттана тұ руғ а тура келді. Америкалық тың айтуына қ арағ анда, отряд ә лі мұ хит жағ алауынан оншалық ты ұ замағ ан, ал мына таң ғ ажайып қ ұ стар тең із ауасын сү ймейтін сияқ ты. Гэррис Джекке бұ л қ ұ стардың адамнан онша қ ашпайтынын айта келіп, «шыр-шыр» етіп сайрағ аны мен ұ ршық ша зырылдап қ анат қ ақ қ анын тек Сан-Феличедегі гациендте ғ ана естуге болады деді.

– Шіркін, сол жерге тезірек жетсек екен! – деп айқ айлады кішкентай Джек.

Сан-Феличедегі гациендке тезірек жету ү шін жолдағ ы кідірісті азайту керек болды. Сондық тан миссис Уэлдон мен оның жолдастары жолда кідіріп демалу уақ ытын қ ысқ артуғ а ұ йғ арысты.

Орман тү рі ө згере бастады. Ағ аштардың ара-арасынан бірте-бірте кең алаң дар кө рінді. Жайып тастағ ан кілем сияқ ты

тұ тасып жатқ ан кө кпең бек шө птің арасынан қ ызылды- жасылды тастар кө рінеді. Кейбір дө ң ес жерлерге сасса-парель ө скен. Оның ит мұ рны ө ткісіз жынысын аралап жү ру жолаушыларғ а ө те қ иынғ а соқ ты. Бұ лар енді тоғ ай арасындағ ы жалғ ызаяқ жолды кө ксей бастады, ө йткені ол нашар да болса жол аты бар, жү руге ың ғ айлы еді.

Шамамен айтқ анда, кішкене отряд кү н батқ анша сегіз миль жол жү рді. Ол кү н ешқ андай уақ иғ асыз ө тті жә не жолаушылар да шаршап қ ажығ ан жоқ. Дұ рысын айтқ анда, сапардың бұ л бірінші кү ні ғ ана, жолдың ең қ иынын кейінгі кү ндерден кү туге болады. Кү н кеш болғ ан соң, жолаушылар ө зара кең есіп, қ онуғ а ұ йғ арысты. Бір тү нге бола шатыр тігіп лагерь қ ұ рудың қ ажеттігі жоқ деп, жолаушылар ол тү нді тақ ыр жерде жатып ө ткізді. Олар жергілікті халық пен жабайы аң дардың шабуылынан да қ ауіптенбеді, ө йткені тү нгі кү зет ә рбір екі сағ ат сайын ауысып, тыныштық қ амтамасыз етіліп еді.

Ол тү ні жолаушылар зә улім биік манго ағ ашының тү біне қ онғ ан, ағ аштың жан-жақ қ а жайылып кеткен бұ тақ тары мен қ алың жапырағ ы жолаушыларғ а табиғ и қ алқ а болды.

Кішкене отряд манго ағ ашының тү біне енді ғ ана жайласа бергенде, ағ аш басынан қ ұ лақ тұ ндырарлық концерт басталды. Бұ л ағ аш тынбастан шық ылық тай беретін ө ң шең ғ ана мылжың бір топ сұ р тотының қ онақ тайтын мекені екен. Еуропаның зоологиялық бағ ындағ ы торда тұ ратын тотылардың қ ылығ ымен мына тотылардың қ ылығ ын

салыстыруғ а болмайды.

Тотылар у-шу боп жолаушылардың мазасын алды, бұ ғ ан ызасы келген Дик Сэнд мылтық атып, тотыларды ү ркітіп жіберуге ың ғ айланды. Бірақ Гэррис оны дыбыс шығ арып тоғ айда адам барлығ ын білдіру жақ сы болмас деп ү гіттеді.

– Неғ ұ рлым дыбыс аз болса, соғ ұ рлым қ ауіп-қ атер де аз болады, – деді ол.

Бірнеше минуттан соң кешкі ас дайын болды, басқ а тү рлі ыстық ас пісіруге уақ ыт кеш боп қ алғ ан еді. Асқ а консерві

мен кептірілген нан берілді. Жолаушылар тұ щы суғ а да тарық пады, ө йткені ағ аш іргесінен қ айнап шығ ып жатқ ан бұ лақ бар-ды. Манго ағ ашының бұ тағ ында уылжып тұ рғ ан тә тті жемістер бар, тотылар азығ ын қ ызғ анып шырылдай берді, бірақ адамдар оғ ан қ арамастан ә лгі жемістерді ү зіп жатыр.

Жолаушылар ө здерінің оң ай да қ арапайым тамағ ын жеп болмай-ақ ымырт жабылды. Жерден баяу кө терілген кө лең ке ағ аш басына қ арай тырмысты, жоғ арыдағ ы жапырақ тардың нә зік иректері ә лі кө рініп тұ р. Ә лем жү зінен жұ лдыздар быжынап жымың дай бастады. Қ араң ғ ы тү сісімен жел де тынды, тыныш ауада желп еткен бірде-бір жапырақ жоқ. Тіптен тотылар да ү ндерін ө шірді. Табиғ ат тыныш ұ йқ ығ а шомумен қ атар жанды-жансыздың бә рін тыныштық қ а шақ ырды.

Тө сек жайып орын даярлау оп-оң ай.

– От жақ сақ қ айтер екен? – деді Дик Сэнд америкалық қ а қ арап.

– Керегі жоқ, – деді Гэррис. – Бұ дан былай тү н жылы болады, ал мына алып ағ аш бу тұ тады, сө йтіп, бізге суық та тимейді, сыз да ө тпейді. Достым, мен бұ рынғ ы айтқ анымды қ айталап айтамын: білінбей жү руге тырысайық. От жағ ып, мылтық атуды тоқ татайық.

– Егер, мистер Гэррис, – деп миссис Уэлдон сө зге араласты, – сіз айтқ ан тоғ ай қ аң ғ ыбастарын есепке алмағ анда, ү ндістерден қ ауіптенбесе де болатынын жақ сы білемін... Бірақ орманның басқ а тұ рғ ындары – тө рт аяқ тылар бар ғ ой. Соларды от жарығ ымен ү ркіткен жө н емес пе?

– Миссис Уэлдон, жергілікті тө рт аяқ тылар ү шін бұ л сияқ ты ең бек сің ірудің қ ажеттігі жоқ. Олар адаммен кездесуден қ орқ уғ а тиіс, кездескенен гө рі кездеспегенін артық кө реді.

– Біз ормандамыз ғ ой, – деді кішкентай Джек, – ал орман ішінде ә рқ ашан аң болады.

– Аң дар тү рліше болады ғ ой, сондай-ақ орман да тү рліше болады, достым, – Гэррис кү ле жауап қ атты. – Сен ө зің ді- ө зің бір кең байтақ паркте жү ргендей кө рші. «Еs сoma el paradiso»1деп ү ндістер ө з жерін бекерге мақ тамағ ан болар.

– Ал мұ нда жылан жоқ па? – деп сұ рады Джек.

– Жоқ, бө бегім, – деді миссис Уэлдон. – Бұ л жерде ешқ андай қ орық пай тыныш жатып ұ йық тай бер. – Ал арыстан ше?

– Ешқ андай арыстан да жоқ, балам, – деп жауап қ атты Гэррис.

– Жолбарыс ше?

– Анаң нан сұ рашы, балам, Оң тү стік Америкада жолбарыс бар дегенді естіді ме екен?

– Еш уақ ытта да естігенім жоқ, – деді миссис Уэлдон. Бұ л ә ң гімеге ойламағ ан жерде Бенедикт ағ ай қ атыса кетті.

– Бұ л – дұ рыс айтылғ ан сө з. Жаң а дү ниеде жолбарыс та, арыстан да болмайды. Бірақ оның есесіне мұ нда ягуар мен кугуар бар, – деді ол.

Олар жаман бола ма? – деп сұ рады кішкентай Джек.

– Ба! – деді Гэррис. – Жергілікті халық тар олармен жекпе-жек алысады, ал біз кө ппіз жә не жақ сы қ аруланғ анбыз. Біздің Геркулес қ арусыз қ ұ р қ ол-ақ екі ягуарды екі қ олымен біріне-бірін соғ ып жайрата салады.

– Байқ а, Геркулес, ұ йық тап қ алып жү рме! – деді кішкентай Джек. – Егер жабайы аң келіп мені жеймін десе...

– Онда мен оның ө зін жеп қ оямын! – Геркулес екі қ атар аппақ тістерін ақ ситты.

– Геркулес, кү зетте сіз тұ ра тұ рың ыз, – деді Дик Сэнд,

– сізді мен ауыстырармын.

– Жоқ, капитан Дик, – деді Актеон, – бү гінгі кү зетте Геркулес, Бат пен Остин тұ рады, мен де тұ рамын, кү зетте тұ руғ а басқ аларымыз да жетіп жатырмыз. Сіз бү гінгі тү н демалуғ а тиіссіз.

– Рақ мет, Актеон, – деп жауап қ атты Дик, – бірақ мен де кү зетте тұ руғ а міндеттімін ғ ой...

1 Нағ ыз жер жаннаты сияқ ты.

– Дик, сен ешқ андай міндетті емессің! – деді миссис Уэлдон. – Бұ л мейірбан адамдарғ а алғ ыс айт та, ұ сынысын қ абылда!

– Мен де кү зетте тұ рам, – деп кү лімдеді кө зі ілініп бара жатқ ан кішкентай Джек.

– Ие, ө зінен-ө зі тү сінікті ғ ой, қ алқ ам, – дей салды кө п сө йлескісі келмеген анасы.

– Бірақ бұ л орманда жолбарыс пен арыстан болмаса да, қ асқ ыр болатын шығ ар, – деп бала сө зін жалғ ады.

– Болғ анымен нағ ыз қ асқ ырдың ө зі емес, – деп жауап қ атты америкалық, – орман иті. Оларды гугуар деп атайды.

– Ал гугуарлар кісі қ аба ма? – деп сұ рады Джек.

– Сіздің Динго ең ірі гугуарды бір-ақ қ ылғ ып жұ та салады.

– Ә йтсе де, – деп Джек аузын кере есінеді, – бұ л гугуар дегендерің із қ асқ ыр ғ ой, болмаса оларды қ асқ ыр деп неге атағ ан?!

Бала осы сө зді айтты да, арқ асын ағ ашқ а тіреп отырғ ан кә рі Нанның қ ұ шағ ында жатып ұ йқ ығ а кетті. Миссис Уэлдон ұ йық тап жатқ ан бө бегінің бетінен бір сү йді де, қ атарына жатып, кешікпей-ақ оның да кө зі ұ йқ ығ а кетті.

Бұ дан соң бірнеше минуттан кейін Геркулес Бенедикт ағ айды қ осқ а ә келді, ол жалтырауық қ оң ыз аулауғ а тағ ы кеткелі жү р екен, осы қ оң ызбен ү ндістердің кербез ә йелдері шаштарын безейді. Бұ л жә ндіктің арқ асындағ ы екі дақ тан кө гілдір сә уле шашырайды, мұ ндай қ оң ыздар Оң тү стік Америкада ө те кө п болады. Бенедикт ағ ай осы қ оң ыздардың талайын ұ стаймын деп ү міттенген болатын, бірақ оның бұ л ү мітіне Геркулес кедергі жасап, ғ алымның наразылығ ына қ арамастан қ осқ а еріксіз ә келді. Геркулес тә ртіпті адам еді, ө зіне тапсырылғ ан істі ә скери тә ртіппен дә л орындады. Сө йтіп, алып-негр энтомолог ғ алымның қ аң ылтыр қ албырына қ амалудан қ оң ыздардың талайын қ ұ тқ арды.

Кө п кешікпей, кү зетте тұ рғ ан Геркулестен басқ а отряд адамдары тегіс ұ йқ ығ а кетті.