СУЫҚ СӨЗ

Межелі жерге жететін уақ ыт болды. Миссис Уэлдон ә бден шаршап, бұ дан ары жү ре алмастай халге жетті. Баласының да тү рі кө рген адамның жаны ашырлық тай. Безгегі ұ стағ ан кезде Джектің беті жалындай албырап, басылғ ан соң бордай бозарып қ алатын-ды. Анасының мазасы кетті, тіптен кә рі Нанғ а да сенбей, баланы қ олынан тү сірмей ө зі бақ ты.

Ие, бұ лар мегзеген жерге ә лдеқ ашан жетулері керек еді! Егер америкалық тың сө зі рас болса, сол кү ні кештен қ алмай он сегізінші сә уірде кішкене отряд Сан-Феличедегі гациендтің қ орасына кіреді...

1 Осы кү нгі мә ліметке қ арағ анда цеце деген шыбын адам ү шін де қ ауіпті: ол аса жаман ұ йқ ы ауруын қ оздыратын, трипаназомды тарататын шыбын, бұ л ауру хайуан ү шін де, адам ү шін де аса зиянды. Бұ л шыбын Оң тү стік жә не Шығ ыс Африканың кө п жерлерінде мал ө сіруші шаруаларды кү ні бү гінге дейін зияндатуда.

Миссис Уэлдон қ ажырлы ә йел еді, сонда да болса тропиктік орманды кезіп сандалғ ан он екі кү н, ашық далада қ онып ө ткізген он екі тү н оны аса қ ажытты. Мұ ның ү стіне кішкентай Джектің ауырғ ан қ айғ ысы мен оны емдейтін дә рінің табылмауы қ иын болды. Бұ л халде қ аншама қ ажырлы ана болса да кү йзелер еді.

Дик Сэнд, Том жә не басқ а негрлер жол азабына шыдамдылық пен тө зді. Азық қ оры таусылуғ а айналғ ан еді, бірақ отряд соң ғ ы кү нге дейін ешнә рседен мұ қ таждық кө рген жоқ. Соның нә тижесінде еркектердің денсаулығ ы барынша жақ сы болды.

Гэррис ит мұ рны ө ткісіз ормандарды ұ зақ кезуге ә дейі жаралғ ан, шаршап-қ ажу дегенді білмейтін адам сияқ ты.

Бірақ Дик Сэнд гациендке жақ ындағ ан сайын Гэрристің бұ рынғ ыдай емес, аз сө йлесіп, ө з-ө зінен қ амдана бастағ анын сезді. Америкалық тың пиғ ылы жақ сылық қ а емес, керісінше болуғ а тиіс деп ойлап, оның Гэрриске деген сенімі кү ннен- кү нге кеми беріп еді. Дик бір ғ ана жағ дайғ а тү сіне алмай жү р: Гэрристің жолаушыларды алдағ анда кө здеген мақ саты не? Бұ л сауалғ а бала жігіт жауап таппағ ан-ды. Бірақ ол америкалық тың ізін қ ырағ ы бақ ылауғ а ұ йғ арғ ан.

Шамасы, Диктің ө зінен кү діктенгенін Гэррис те сезсе керек.

«Жас досының» сезіктенуіне америкалық тың ө зінен-ө зі қ уыстануы мен кө ң ілсіздене тү суі себеп болғ ан шығ ар.

Сә уірдің он сегізі кү ні кү н кө терілісімен отряд тағ ы жолғ а шық ты. Орман сирей бастады. Ит мұ рны ө ткісіз қ алың ну ара-арасында кең алаң қ ы ашығ ы бар ү йірім-ү йірім тоғ айғ а айналды. Бұ л ә лде Гэррис айтқ ан нағ ыз пампастың кіреберіс есігі болар ма?

Сапардың бастапқ ы кезінде Диктің мазасыздануына тізгін боларлық тай ешнә рсе байқ алмағ ан. Бірақ ол екі жағ дайғ а таң қ алды. Бұ л екі жағ дайдың ө з алдына ерек-маң ызы жоқ - ты. Жолаушылар мұ ндай ауыр халде тұ рғ анда, тіптен болмашы нә рселерді де елемей қ алдыруғ а болмайтын еді.

Дик Сэнд Дингоның ерекше қ ылығ ына да кө ң іл бө лді. Ит соң ғ ы кү ндері тұ мсығ ын тө мен салып, бұ та біткенді, шө п-шө ң гені иіскелеп, ө не бойы жү гірумен болды. Кейде ө з- ө зінен тү неріп, аянышты ү нмен жер жаң ғ ырта ұ литын болды, оның ұ луы бір жері ауырғ ан немесе бір нә рсеге кү йінгеннен ұ лығ анғ а ұ қ самайды. Бірақ иттің бү гінгі ұ луы, кенет ызаланғ ан ұ лу, тіптен ауық -ауық ө ршелене абалайды. Динго бұ рын, каютадан шығ ып «Пилигрим» палубасына кө терілген Негороны кө ргендегі абалағ анындай абалайды.

Диктің кө ң іліне кү ң гірт кү дік елестеді. Бұ л кү дікті Том қ арттың мына сө здері шынғ а айналдырды.

– Дик, мына ғ ажапты қ ара! Динго соң ғ ы кү ндердегісіндей шө п біткенді иіскелемейді. Кө ріп тұ рсыз ба, тұ мсығ ын жел жақ қ а кө тереді, жү ні тікірейіп кеткен, ө зі аса ә бігерленулі, бірдең ені сезген деуге болады.

– Негороны сезген болар, солай ма? – деді Дик бірден.

Бала жігіт қ арт негрдің қ олынан ұ стай алып, ақ ырын сө йле дегендей белгі білдірді.

– Ие, Негоро. Менің ойымша, ол біздің ізімізбен келе жатыр...

– Ө зім де солай шамалаймын, Том. Ол, мү мкін, бізге таяу келе жатқ ан шығ ар.

– Ол неге бү йтеді? – деп сұ рады Том.

– Мү мкін, Негоро бұ л жерді білмейтін шығ ар, – деп жауап қ атты Дик Сэнд. – Олай болса оның бізді ө кшелеп келе жатуы ә бден тү сінікті. Немесе...

– Немесе? – деп Том қ обалжығ ан пішінмен Дикке қ арады.

– Немесе ол керісінше, жергілікті жерге жақ сы таныс болғ аны, олай болса...

– Бірақ Негоро бұ л елді бұ рын-соң ды кө рген емес қ ой!

Бұ л жақ ты қ алай біле алады?

– Оны бұ л елде болып кө рген емес деймісің?.. – деп кү бірледі Дик. – Ай, білмеймін. Дегенмен Дингоның қ ылығ ынан бір ғ ана даусыз нә рсе, тө беттің жек кө ретін адамы

осы маң да, бізбен қ атар келе жатқ ан сияқ ты. Ол кенет сө зін ү зді де, итті шақ ырды.

Динго сү йретіле басып жас жігіттің қ асына келді.

– Айтақ! Айт! – деді Дик. – Негоро, Негоро, Динго!

Айт, айт!

Ит ө ршелене абалады. Кеме аспазының аты итке кә дімгідей ә сер етті, ол Негороны жақ ын маң дағ ы бұ талардың біріне жасырынып жатқ анын сезген тә різденіп ілгері қ арай жү гіре жө нелді.

Гэррис бұ л кө ріністі алыстан байқ ап тұ рғ ан. Ол жасө спірімге таяу келіп:

– Сіз Дингоғ а не айттың ыз? – деп сұ рады тістене сө йлеп.

– Жай, елеулі тү к те жоқ, – деді Том қ арт қ алжың дағ ан пішінмен. – Кемеде бірге болғ ан бір жолдасымыз жоғ алып кеткен еді, Дингодан соның хабарын сұ радық.

– Ә, – деді америкалық, – ол ә лгі ө зің із айтқ ан кеме аспазы болар?

– Ие, – деп жауап қ атты Том қ арт. – Дингоның қ ылығ ына қ арағ анда, ол алыста емес, осы маң да болуғ а тиіс.

– Ол мұ нда қ алай келе алады? – деп сұ рады Гэррис. – Оны Боливияда бұ рын-соң ды болып кө рген емес дедің із, білем?

–Мү мкін, ол арасын бізден жасырғ ан болар, – деді Том қ арт.

– Жасырып қ айтеді? – деді Гэррис. – Бұ та тү птерін тінтіп қ арауғ а болмайды. Мү мкін, ол бейшарағ а жә рдем керек болар? Ә лде бірер бә леге ұ шырап қ алса!..

– Жоқ, ол кісі жә рдемге мұ қ таж емес, – деді Дик Сэнд. – Егер Негоро бұ л арағ а жалғ ыз келе алғ ан болса, ұ шырасқ ан бә леден де біздің жә рдемімізсіз-ақ қ ұ тыла алады.

– Ық тиярың ыз білсін, – дей салды Гэррис.

– Ө шір ү нің ді, Динго! – деп ақ ырды итке Дик Сэнд, жағ ымсыз ә ң гімені тоқ татқ ысы келіп.

Бала жігіттің тағ ы бір тә жірибе етіп байқ ағ аны, америкалық тың атының қ ылығ ы жайлы еді.

Аттың қ ылығ ына қ арағ анда, жақ ын маң да «атқ ораның иісі» жоқ тә різді. Ат ауаны ішіне тартып, жү рісін жеделдетпейді, оқ ыранбайды да, қ ысқ асы, ұ зақ сапардың шегіне жетіп, дем алатын уақ ыттың таянғ анын сезіп асығ а жү ретін жылқ ығ а тә н мінездердің бірде-бірін білдірмеді, Гэрристін аты гациендте ә лденеше рет болғ ан аттың қ ылығ ына қ арағ анда гациенд ә лі алыста, жү з мильден астам арыда жатқ ан сияқ ты.

«Жоқ, егер аттың қ ылығ ын тә жірибеге алсақ, жолымыздың шегі кө рінер емес» деп ойлады жасө спірім.

Гэррис сол кү ні ертең гісін, енді гациендке небары алты миль қ алды деп сендірген болатын, бұ л алты мильдің тү стен кейін сағ ат беске дейін кем дегенде тө рт милі алынды. Дегенмен ә лі атқ ораның иісін сезген аттың тү рі кө рінбейді жә не айнала тө ң іректегі жер, Сан-Феличедегі сондай плантацияның жақ ын маң ындағ ы жерге ұ қ самайды.

Тіптен ө не бойы бө бегінің қ амын ойлаумен болғ ан миссис Уэлдон да жер жағ дайының тү рі бұ рынғ ы иесіз дала кү йінен ешқ андай ө згермегенін байқ ап таң қ алды. Гациенді қ ашық болмағ анымен, оның қ ызметкерлерінен бірде-бірі ә лі кү нге кездеспеді, ең болмаса жергілікті халық тың да ешқ айсысы кө рінбеді. Гэррис адаспады ма екен? Миссис Уэлдон бұ л ойдан аулақ болғ ысы келді: адасып басқ а жақ қ а кетіп, жол тағ ы ұ зара тү сетін болса, науқ астанып келе жатқ ан кішкентай Джектің ө міріне қ ауіп тө нгені...

Гэррис бұ рынғ ысынша отрядтың алдында келе жатыр еді. Бірақ ол ө зіне-ө зі сенбеген кісі сияқ танып, біресе орманның алыстағ ы қ араң ғ ы тү кпіріне, біресе оң жағ ына, біресе сол жағ ына, біресе ө зі жү ріп келе жатқ ан жолғ а қ араумен болды...

Миссис Уэлдон Гэрристің бұ л ісін кө ргісі келмей кө зін жұ мды.

Енді бір миль келетін тегістіктің аржағ ында тағ ы орман кө рінді, бірақ ол батыс жақ тағ ы орман сияқ ты қ алың емес, отряд биік ағ аштардың саясына қ айта енді.

Жолаушылар кешкі сағ ат алтының кезінде қ алың бұ та ө скен жерге келді, мұ нда бұ таны бойлай жү рген біртү рлі ірі хайуанның ізі жатыр, шамасы, жуырда ғ ана жү ріп ө тсе керек.

Дик Сэнд ә лгі ізге ү ң іле қ арады.

Бұ таның кісі бойынан жоғ арырақ жеріндегі бұ тақ тары қ ирап қ алыпты, шө птер жапырылғ ан, кейбір дымқ ыл жерлерде алып аяқ тың ізі жатыр, бұ л ягуардың да, кугуардың да ізі емес. Ненің ізі болды екен?

Бұ таны жапырып кө сілте жол салып, дымқ ыл жерде бұ л сияқ ты із қ алдыруғ а тек пілдің ғ ана шамасы келеді. Бірақ Оң тү стік Америкада піл жоқ. Демек, бұ л пілдің ізі қ алуғ а тиіс деген ақ ылғ а сыйғ ысыз жорамалдан аулақ болу керек екен.

Дик Сэнд мына жұ мбақ ты ізді кө рген соң, бұ л туралы ө зінің ойына келген пікірін айтып, ешкіммен ақ ылдаспады. Ол тіптен америкалық тан да сұ рағ ан жоқ. Ә рине, керікті тү йеқ ұ с деп тү сіндірген адамнан не ү міт, не қ айыр? Гэррис тағ ы бір қ айдағ ы жоқ ты ойлап табар, бірақ бұ дан отрядқ а келер пайда не?

Қ алай да, Дик Сэнд Гэррис туралы ө зінің белгілі пікірін қ орытты. Ол америкалық ты барып тұ рғ ан опасыздың ө зі деп таныды. Дик оның бетпердесін сыпырар жағ дайды ғ ана кү тті, жолшыбай кездескен жаң алық тар бұ л сырды ұ зақ қ а жібермей ашады деп сенген еді.

Бірақ Гэрристің кө здеген қ андай қ ұ пия мақ саты болуғ а тиіс? Ол ө зіне сенген адамдарды қ андай бә леге ұ шыратқ алы жү р?

Дик Сэнд ө зіне ерген жолдастарының тағ дырына ә лі жауаптымын деп ойлады. «Пилигрим» апатының нә тижесінде осы жағ алауғ а шығ ып қ алғ ан адамдарды аман сақ тап қ алу –

қ ашан да болса Диктің міндеті. Мына жас ананы, оның кішкентай бө бегін, негрлерді, Бенедикт ағ айды – қ ысқ асы, жолдастарының бә рін ажалдан арашалап қ алатын тек қ ана жалғ ыз ө зі. Дик Сэнд ө з алдында орасан зор қ ауіп тұ рғ анын, оны жең уге ө зінің кү ші жететінін алдын ала болжағ ан еді, бірақ бұ л қ атерге қ арсы қ олданарлық жас жігіттің қ андай шарасы бар? Ү рейлі кү дік бірден-бірге анық талып, шындық қ а айнала тү сті, мұ ның алдында Дик Сэнд кө з жұ мып тізе бү гуге тиіс емес. «Пилигримнің» он бес жасар капитаны, қ ауіпті жағ дай тө нген минутта басшылық тың қ иын міндетін ө з мойнына тағ ы алуы керек болды. Бірақ Дик Сэнд кішкентай Джектің бейшара анасын кү ні бұ рын абыржытқ ысы келмеді, уақ иғ а шындық қ а шық қ ан кезде оғ ан бә рін де айтып ү лгерермін деп ойлады. Ол тіптен сай ішінен кішкене отрядтың жолын бө геген орасан ірі бірнеше хайуандар кө ргенін де айтпағ ан.

Ол «Гиппопотам! Гиппопотам»1деп айқ айлағ ысы келген еді. Бірақ ү ндеген жоқ. Дик Сэнд жү з қ адамдай отрядтың алдында келе жатқ ан. Бұ л мыртық аяқ ты, ү лкен басты, аузы орасан ү лкен, ақ сиғ ан тістерінің ұ зындығ ы бір фут келетін дембелше хайуанды бұ л арада Диктен басқ а ешкім кө рмеген- ді.

Америкада гиппопотам болғ аны ма?!

Отряд кешке дейін алғ а басумен болды. Ең тө зімді дегендер де қ алжырайын деді. Мегзеген жерге жететін уақ ыт болды! Немесе тоқ тап қ ону керек.

Барлық ынта-жігері кішкентай Джектің қ амында болып, миссис Уэлдон ө зінің шаршағ анын да сезбесе керек, бірақ ә бден қ алжырап біткен еді. Басқ а жолаушылардың халдері онша мақ тарлық емес. Мойығ андық қ а бойсұ нбағ ан тек жалғ ыз Дик қ ана, бар жігерін, бар қ айратын ө з борышын ө теуге сарық ты.

1 Гиппопотам – бегемот – сү тқ оректі Африка хайуаны.

Тү стен кейін сағ ат алтының кезінде, Том қ арт шө п арасынан біртү рлі ө рескел зат тауып алды. Бұ л жалпақ соғ ылғ ан, тү рі жаман, қ айқ ы жү зді, піл сү йегінен жасалғ ан жуан сабына тұ рпайы ө рнек салынғ ан селебе пышақ еді.

Том қ арт пышақ ты алып, Дикке ә келіп кө рсетті. Бұ л олжаны жасө спірім мұ қ ият кө ріп болды да, сосын америкалық қ а берді.

– Сірә, жергілікті халық тар алыс болмаса керек, – деді ол.

– Шынында да, – деп жауап қ атты Гэррис. – Бірақ...

– Бірақ? – деп Сэнд тіп-тіке Гэрристің кө зіне қ адала қ арап, оның сө зін қ айталады.

– Біз ендігі гациендке жетуіміз керек еді, – деді Гэррис қ ипақ тай сө йлеп. – Бірақ мен жерді жете таның қ ырамай тұ рмын...

– Сіз ә лде адасқ ан боларсыз? – деді Дик жұ лып алғ андай.

– Адасу? Жоқ. Гациенд ү ш мильден ә рі болмауғ а тиіс. Жолды қ ысқ арту ү шін мен орман аралап тө телеп жү рдім ғ ой... Мен жаң ылғ ан екенмін...

– Ық тимал, – деді Дик Сэнд.

– Мен жалғ ыз барып алдың ғ ы жақ ты шолып келсем деймін, ең дұ рысы, осы болар, – деді Гэррис.

– Жоқ, мистер Гэррис, – деп Дик Сэнд кесіп айтты, – бө лінбеуіміз керек.

– Ық тиярың ыз білсін, – деді америкалық. – Бірақ есің ізде болсын, мен тү н ішінде жол таба алмаймын.

– Несі бар! – деді Дик Сэнд. – Бү гінше осы арағ а қ она кетерміз. Бір тү н ашық ауада жатып шығ уғ а миссис Уэлдон да қ арсылық ете қ оймас, ертең кү н шығ ысымен жү ріп кө терміз. Ендігі қ алғ ан екі-ү ш мильді бір сағ атта алуғ а болады.

– Мақ ұ л, – деді Гэррис.

Нақ осы сә тте Динго ө ршелене абалап қ оя берді.

– Кейін, Динго, кейін! – деп айқ айлады Дик Сэнд. – Маң айда ешкім жоғ ын ө зің де жақ сы білесің, біз елсіз жердеміз ғ ой!

Сө йтіп, ақ ырғ ы кешті тоғ ай ішіне тү неп ө ткізуге ұ йғ арылды. Миссис Уэлдон қ ай жерге қ онудың билігін жолдастарына тапсырды да, ө зі тіс жарып ү ндеген жоқ. Безгегі басылғ ан соң ұ йық тап қ алғ ан Джек анасының қ олында жатыр еді. Жолаушылар қ ос тігетін жұ рт іздей бастады.

Дик Сэнд қ олайлы болар деп шоғ ырлана ө скен бірнеше ірі ағ аштарды кө рсетті. Том қ арт соғ ан қ арай жү ре тү сті де, кенет айқ айлап жіберді.

– Мынаны қ ара! Мынаны қ арашы.

– Немене, Том? – деп сұ рады Дик байсалды ү нмен, тө теннен тап бола кеткен нендей жағ дай болса да қ арсы тұ руғ а ә зір кісіше.

– Ана жерде, ана жерде... – деп мің гірледі Том, – қ анның дағ ы бар... кесілген қ ол...

Дик Сэнд Том кө рсеткен ағ ашқ а қ арай тұ ра жү гірді.

Томның кө рген затын кө рді де, қ айтып келіп:

– Ү нің ді шығ ара кө рме, Том! Ешкімге айтушы болма!..

– деді.

Жерде адамның кесіп тастағ ан қ олдары, оның қ асында шынжырдың ү зігі мен сынып қ алғ ан ағ аш бұ ғ ау жатыр екен.

Бір жақ сы жері, мына сұ мдық кө ріністі миссис Уэлдон кө рмей қ алғ ан еді.

Гэррис бір жақ шетте тұ рғ ан. Егер осы сә тте америка- лық тың тү рін кө лденең біреу кө рсе, оның кенет ө згеріп кеткендігіне таң қ алар еді: Гэрристің бетінен мейірімсіз қ аталдық тың жалыны шашырап тұ рғ ан.

Динго қ ан мен сү йек жатқ ан жерге барып ызалана ырылдады.

Итті жасө спірім ә рең қ уып жіберді.

Том қ арт тырп етпестен сілейіп тұ р, оның аяғ ы жерге жабысып қ алғ ан тә різді. Жерде жатқ ан шынжыр мен бұ ғ аудан кө з айырмай, тү сініксіз бірдең елерді айтып мің гірлей береді.

– Мен мұ ны кө ргенмін... білемін... бала шағ ымда... шынжырды кө ргенмін... ағ аш бұ ғ ауды да...

– Ү ндей кө рмең із, Том! – деді Дик Сэнд. – Миссис Уэлдон ү шін ү ндей кө рмең із?..

Бала жігіт қ арт негрді бір жақ шетке ә кетуге асық ты. Отрядты басқ а жерге кө шіріп қ ондырды.

Кә рі Нан ас ә келіп еді, бірақ адамдардың шаршап қ ажығ андығ ы аштық тан басым болып, ешқ айсысы асқ а қ ол созбады. Аяқ астынан тап бола кететін ү рейлі лаң ның жуық тап қ алғ анын сезген тә різді, бә рінің де дегбірі кете бастады.

Ің ір қ араң ғ ысы тез қ оюланып, кө п кешікпей тү н болды. Нө сердің қ алың қ ара бұ лты аспанды торлап, батыс жақ тан, кө кжиектің қ иыр шетіндегі найзағ айдың жарқ ылдағ ан жарығ ы тө бені бү ркеп тұ рғ ан ағ аш бұ тағ ының саң ылауынан жылтылдап кө рінеді. Жел де басылғ ан, ағ аш жапырақ тарының бірде- бірі желп етпейді. Кү ндізгі шаң -шұ ң тыныштық қ а ауысқ ан. Қ ою ауа электрмен суарылып, дыбыс ө ткізбестей зілдене тү скен тә різді.

Дик Сэнд, Бат пен Остин – ү шеуі бірдей кү зетте тұ рды. Олар ешбір сезікті сыбыстарды қ апы жібермеу ү шін қ ұ лақ тарын тү ріп, кө здері талғ анша қ араң ғ ылық қ а тесіле қ арасты. Бірақ тү н тыныштығ ы мен тү н қ араң ғ ылығ ын ешнә рсе бұ зғ ан жоқ.

Том қ арт кү зеттен бос еді, сонда да болса ұ йық тамады. Басын тө мен салып, тырт етпестен қ алың ойғ а шомып, ө ткен кү ндерін есіне тү сіріп отыр. Ойда жоқ та тө беден тиген соқ қ ыдан қ арт негр ә лі айығ а алмағ ан сияқ ты.

Миссис Уэлдонның бар ойы тек қ ана бө бегінде болып, баласын тербетті де отырды.

Бұ лардың ішінде тыныш ұ йық тағ ан – тек қ ана Бенедикт ағ ай. Ешқ андай жамандық деген оның ойына кіріп те шық пайды.

Тү нгі сағ ат он бірдің кезінде, алыстан соза ө кірген бір қ аһ арлы дауыс естілді, іле-шала ұ лығ ан жің ішке дауыс тағ ы шық ты.

Том қ арт ұ шып тұ ра келді де, ө здерінің қ онып жатқ ан жерінен бір мильдей қ ашық тағ ы қ алың жынысқ а қ арай қ олын созды.

Дик Сэнд қ арт негрдің қ олын ұ стай алды, бірақ Томның айқ айлап жіберуіне кедергі жасауғ а ү лгірмеді.

– Арыстан! Арыстан!

Қ арт негр ө зінің жас кезінде арыстанның ақ ырғ анын талай рет естіген болатын, ө зінің бұ рынғ ы естіген даусын қ азір де танып тұ р...

– Арыстан! – деп қ айталады ол.

Диктің шыдамы таусылды. Пышағ ын суырып альш Гэррис жатқ ан жақ қ а қ арай тұ ра жү гірді. Америкалық жатқ ан жерінде жоқ боп шық ты. Ө зімен бірге оның аты да ғ айып болғ ан.

Дик Сэнд ө зінің Гэрриске деген сезікті ойының шынғ а айналғ анын біле қ ойды...

Отряд мү лдем басқ а жерде!

«Пилигрим» Оң тү стік Америка жағ алауында қ ирамағ ан!

«Пилигримнің» мұ хит ортасындағ ы жанай ө ткен арал Пасхи аралы емес! Басқ а арал!

Компас дұ рыс бағ ыт кө рсетпеген, бұ зылғ ан болды.

Кеме дауылдың ық палына беріліп, бет алғ ан бағ ытынан адасып, басқ а жақ қ а лағ ып кеткен...

«Пилигрим» Горн мү йісін айналып ө тіп, Тынық мұ хиттан Атлант мұ хитына келіп тү сіпті.

«Пилигримнің» жү ріс тездігі қ ате есептелген, ө йткені оның жү рісін дауыл екі есеге жеткізген еді.

Диктің кө ргені тү йеқ ұ с емес, керік екенінде кү мә н жоқ! Бұ та арасындағ ы жол пілдер жү ріп ө ткен сү рлеу болатын! Диктің жыра ішінен кө ргені – гиппопотам. Бенедикт ағ айдың ұ стағ ан шыбыны Африкада болатын цеце деген аса қ ауіпті улы шыбын, оның шақ қ анынан бір керуен тү йе тұ тас қ ырылады.

Тү н қ араң ғ ысын жара ақ ырғ ан арыстан болатын!

Ал ағ аш бұ ғ ау, шынжыр, тү рі жаман пышақ – қ ұ л саудагерлерінің қ аруы еді. Кесіліп қ алғ ан қ ол еріксіз қ ара адамдардың қ олы.

Португал Негоро мен америкалық Гэррис – бұ л екеуі сыбайлас адамдар болатын!

Ақ ырында Диктің жорамалдауы шынғ а айналып, оның аузынан жантү ршігерлік сө з шық ты:

– Африка! Экваторлық Африка! Қ ұ л саудасы мен еріксіздер елі!

ЕКІНШІ БӨ ЛІМ