Азақстан Республикасының инфляцияға қарсы 2009-2010 жылдарға арналған іс-қимыл жоспары

2008 жылы 10 қ арашада Премьер- Министр Кә рім Мә сімовтың тө рағ алығ ымен Ү кіметте болып ө ткен селекторлық кең есте қ азіргі кездегі ә леуметтік-экономикалық ахуалының ү ш маң ызды факторына нақ ты да толымды сипаттама берілген болатын.

10 қ арашадағ ы жағ дай бойынша еліміздегі инфляция дең гейі 8, 8% пайызды қ ұ рап отыр. Бұ л ө ткен жылдың сә йкес мерзімімен салыстырғ анда 4, 6% пайызғ а тө мен. Инфляцияның болжамды мө лшері ү стіміздегі жылдың аяғ ына дейін 10 пайыздық межеден аспайды. Бұ л ТМД мемлекеттерінің ішіндегі ең тө менгі кө рсеткіш. Саралап айтар болсақ, ү стіміздегі жылғ ы қ азан айындағ ы мә лімет бойынша, инфляция дең гейі Ресейде 10, 6% пайыз, Қ ырғ ызстанда 15, 6%, Беларусьте 9, 4%, Украинада 16, 1% пайыз болғ ан. Сондық тан еліміздегі бұ л саладағ ы жағ дай басқ алардан ә лдеқ айда тә уір болады деп айтуғ а толық негіз бар.

Ү кімет еліміздегі жанар-жағ армайдың бағ асын едә уір тө мендетуге қ ол жеткізді. 1 қ арашадан бастап 1 литр А-80 маркалы бензиннің бағ асы – 60 тең геге; АИ - 92\93 – 87 тең геге; АИ - 95\97 – 100 тең геге дейін арзандатылды. Қ ысқ ы дизель отынының 1 литрі 94 тең геге дейін тө мендетілетін болады.

Осы мерзім ішінде елімізде азық -тү лік бағ асы 9, 5 пайызғ а кө теріліп, еліміздегі инфляцияның жалпы ө суіне 3, 9 пайыз ә сер еткен. Азық -тү лік емес тауарлар 6, 5 пайызғ а артып, жалпы инфляцияның ө суіне 2, 1 пайыз ә сер еткен. Солай бола тұ рса да 4 қ арашадағ ы мә лімет бойынша бірқ атар тауарлардың бағ асы атап айтқ анда, картоп - 4, 5 пайызғ а (64 тең ге), сиыр еті - 8, 5 (573 тең ге), қ ой еті - 5, 6 (594 тең ге), кү нбағ ыс майы - 3, 9 (318тең ге), қ ант - 2, 6 (113 тең ге), ұ нның бірінші сорты - 1, 2 пайызғ а (80 тең ге) тө мендеген. Ал қ ырық қ абат - 4, 3 пайызғ а, жұ мыртқ а - 4 пайызғ а, «Ақ маржан» 1, 04 пайызғ а қ ымбаттағ ан.

Тұ тыну тауарларының тө мен бағ асы – Маң ғ ыстау, Ақ тө бе, Қ арағ анды облыстарында ең қ ымбат бағ а – Астана, Алматы, Қ останай, Шығ ыс Қ азақ стан, Солтү стік Қ азақ стан жә не Жамбыл облыстарында кө рініс тапқ ан. Елімізде азық -тү лік қ ауіпсіздігін жә не олардың бағ асының тұ рақ тылығ ын қ амтамасыз ету ү шін Ү кімет тұ рақ ты ү немі мониторинг ө ткізіп отырады. Онда ішкі рыноктағ ы жә не шеттен келетін азық -тү лік тауарларының бағ асы сараптаудан ө ткізіледі. Ол ү шін арнаулы жұ мыс тобы қ ұ рылғ ан. Жыл басынан бері бұ л жұ мыс тобының алты жиналысы ө тті. Еліміздің барлық ө ң ірлерінде маң ызды азық -тү лік тауарларының, оның ішінде ө сімдік майы, қ ант, кү ріш жә не ұ нтақ талғ ан сү ттің жеткілікті қ оры жасалғ ан. Биыл ө сімдік майын ө ндіретін дақ ылдардың шығ ымы 160 мың тоннаны қ ұ рады. Бұ л еліміздің ө сімдік майына деген сұ ранысының 80 пайызын ғ ана қ анағ аттандырады. Қ ызылорда облысында 310 мың тонна кү ріш жиналды. оның 130 мың тоннасы азық тү ліктік сорт. Бұ л еліміздің кү ріш дақ ылына деген сұ ранысын толық қ амтамасыз етуге жетеді. Еліміз бойынша 1, 8 миллион кө кө ніс, 1, 9 миллион тонна картоп жиналды. Мал шаруашылығ ы ө німдері бойынша да жағ дай тұ рақ ты. Ү стіміздегі жылы барлық мал тү ліктерінің ө сімі 4 - 5 пайызды қ ұ рады.

Инфляцияғ а қ арсы кү реске барлық ө ң ірлердегі Ә КК-лер белсенді ат салысуда. Олар ө ң ірлерге кө кө ніс тауарларын жеткізу жә не жылыжайлар мен кө кө ніс қ оймаларының қ ұ рылысын салуғ а қ атысатын болады. 2008-2009 жылдары Ә КК-лердің қ атысуымен жалпы сыйымдылығ ы 34, 9 тонна болатын 10 кө кө ніс қ оймалары салынып, пайдалануғ а беріледі. Сонымен бірге Қ азақ станда экспортқ а шығ арылатын шикі мұ найғ а салынатын баж салығ ын 210 АҚ Ш долларынан 139 долларғ а дейін, экспортқ а шығ арылатын мазутқ а салынатын баж салығ ын 130 доллардан 95 долларғ а дейін тө мендету кө зделіп отыр.

2007 жылдың екінші жартысында басталғ ан ә лемдік қ аржы рыноктарындағ ы тұ рақ сыздық Қ азақ станның даму қ ақ ынына ә сер етті. Бұ л отандық банктердің сырттан қ аржылық ресурстарды тарту мү мкіндіктерінің тө мендеуіне, демек, ішкі экономиканы несиелеу кө лемінің қ ысқ аруынан кө рінді. Бұ дан басқ а, ә лемдік азық тү лік тауарлары рыногындағ ы бағ аның шапшаң кө терілуі салдарынан экономикағ а инфляциялық қ ыспақ ты едә уір кү шейтті.

Қ азақ стан Республикасының Ү кіметі, Ұ лттық Банкі мен Каржы нарығ ы мен қ аржы ұ йымдарын реттеу жә не қ адағ алау агенттігі ә лемдік қ аржы жә не тауар рыноктарындағ ы тұ рақ сыздық тың теріс салдарын жұ мсартуғ а бағ ытталғ ан бірінші кезектегі шаралар кешенін жедел қ абылдады жә не іске асырды.

Ө тімділіктің жаһ андық тапшылығ ын тудырғ ан қ аржы дағ дарысының екінші толқ ыны ә лемдік қ аржы жү йесінің шең берінен шығ ып, нақ ты секторғ а едә уір теріс ә сер етті. Содан барып ә лемдік экономиканың ө су қ арқ ынының едә уір жә не соның салдары ретінде тауарлар мен қ ызмет кө рсетулерге жаһ андық сұ раныстың баяулауы байқ алды.

Бұ л отандық экономиканы тұ рақ тандыру жә не оң алту жө нінде қ осымша жаң а шаралар қ абылдауды талап етеді.

Қ азақ стан Республикасының Ү кіметінің, Ұ лттық Банкінің жә не Қ аржы нарығ ы мен қ аржы ұ йымдарын реттеу жә не қ адағ алау агенттігінің Экономиканы жә не қ аржы жү йесін тұ рақ тандыру жө ніндегі 2009-2010 жылдарғ а арналғ ан бірлескен іс қ имыл жоспары Қ азақ стан Республикасы Президентінің тапсырмаларын орындау мақ сатында ә зірленді жә не жаһ андық дағ дарыстың Қ азақ стандағ ы ә леуметтік-экономикалық ахуалғ а теріс салдарын жұ мсартуғ а жә не болашақ тағ ы сапалы экономикалық ө су ү шін қ ажетті негізді қ амтамасыз етуге бағ ытталғ ан шаралар кешенін айқ ындайды.

Жоспардың мақ саты Қ азақ стандағ ы ә леуметтік-экономикалық жағ дайғ а жаһ андық дағ дарыстың теріс салдарын жұ мсарту жә не болашақ та сапалы экономикалық ө су ү шін қ ажетті негіздерді қ амтамасыз ету болып табылады.

Мақ сатқ а жету ү шін Ү кімет, Ұ лттық Банк пен Қ аржылық қ адағ алау агенттігі мынадай бес бағ ытта шоғ ырланатын болады:

1. Қ аржы секторын тұ рақ тандыру.

2. Жылжымайтын мү лік рыногындағ ы проблемаларды шешу.

3. Шағ ын жә не орта бизнесті қ олдау.

4. Агроө неркә сіптік кешенді дамыту.

5. Инновациялық, индустриалдық жә не инфрақ ұ рылымдық жобаларды іске асыру.

Жобаны қ аржылық қ амтамасыз ету ү шін Қ азақ стан Республикасының Ұ лттық қ орының 10 млрд. АҚ Ш доллары (1 200 млрд. тең ге) кө леміндегі қ аражат пайдаланылатын болады.

Ү кімет, Ұ лттық Банк пен Қ аржылық қ адағ алау агенттігі «Самұ рық -Қ азына ә л-ауқ ат қ оры жә не Қ азАгро ұ лттық холдингі осы қ аражаттың мақ сатты жә не тиімді жұ мсалуына тұ рақ ты мониторинг пен бақ ылауды қ амтамасыз етеді.

Жоспарды іске асыру бойынша негізгі оператор болып «Самұ рық -Қ азына» қ оры шығ атын болды. Ол ү шін ү кімет «Самұ рық -Қ азына қ орын 607, 5 млрд. тең геге қ осымша капиталдандыруды жү зеге асырды.

2007-2008 жылы қ абылданғ ан шараларғ а келер болсақ ағ ымдағ ы жылдың 9 айы ішінде ЖІӨ -нің ө суі шамамен 4%- ды, жұ мыссыздық дең гейі 7%-ды қ ұ рады жә не тұ тыну бағ аларының ө суін тұ рақ тандыру мү мкін болды.

Экономикалық ө су қ арқ ынының тө мендеуі жағ дайында Ү кімет контрциклдық бюджет саясатын, ал Ұ лттық Банк – жағ ымды ақ ша–кредит саясатын жү зеге асыратын болады. Алайда экономика мен қ аржы секторын тұ рақ тандыру шамасына қ арай ақ ша-кредит жә не фискалдық саясаттар макроэкономикалық тұ рақ тылық ты қ амтамасыз ету, оның ішінде, инфляцияның тө мен қ арқ ынын ұ стап тұ ру мақ сатында қ аталдандыратын болады. Мысалы, Ү кіметтегі отырыста Ұ лттық Банк басшысы Ә нуар Сә йденов мә лімдегендей, Қ азақ станның тұ тыну рыногындағ ы ахуал инфляцияның бә сең деп келе жатқ анын кө рсетеді. Бас банкирдің айтуына қ арағ анда, осы ү рдіс ағ ымдағ ы жылдың соң ына дейін сақ талып, келер жылы да жалғ аспақ шы. Мұ ндай ахуал Ұ лттық Банкке инфляцияның жылдық кө рсеткішін 10 пайыздан асырмауғ а мү мкіндік туғ ызады. Сонымен қ атар, 2009 жылы инфляцияны 7, 5-9, 5 пайыз дең гейінде, 2010 жылы 7-9 пайыз дең гейінде ұ стап тұ руғ а ә серін тигізеді.

Ағ ымдағ ы жылғ ы 10 айда инфляция дең гейі 8, 8% -ды қ ұ рады, мұ ның ө зі 10%-дан аспайды деген болжамғ а сә йкес келді.

Жалпы алғ анда тұ рақ тандыру шараларын жү зеге асыру арқ ылы еліміздің экономикасы 2 172 млрд. тең ге кө лемінде қ осымша мемлекеттік қ олдауғ а ие болады. 2007-2008 жылдары қ олғ а алынғ ан іс шаралардың жә не экономиканы тұ рақ тандыру жө ніндегі 2009-2011 жылдарғ а арналғ ан жоспарды орындаудың нә тижесінде Қ азақ станда ЖІӨ нің ө сімі 2009-2010 жылдарда 1-3 пайыз дең гейінде тұ рақ тайды деген болжам бар. Сонымен қ атар жоспарғ а сә йкес, 2009-2010 жылдардың соң ына қ арай инфляцияның дең гейі 7-9 пайыздан, жұ мыссыздық тың дең гейі 8 пайыздан кө терілмейді.