Значная, што вызначыць правобраз няпро-

ста. На фоне вячэрняга неба такія сілуэты

выглядалі нібы загадкавыя, груба вычаса-

ныя ідалы на язычніцкім капішчы.

3 пачатку 20 ст. паралельна са здвоенымі

вільчакамі, потым паступова выцясняючы

іх, сталі пашырацца аздобы, выпілаваныя з

адной дошкі і ўмацаваныя на вяршыні фран-

тона. Зааморфныя матывы тут амаль зніка-

юць, на першы план выходзяць геаметры-

чныя і раслінныя: страла, трызубец, моцна

стылізаваная кветка ці проста фігура ад-

вольных абрысаў. Падобныя аздобы хара-

ктэрныя дпя ўкраінскага, польскага, аўст-

рыйскага, паўднёванямецкага жылля.

На думку В.Ганцкай, у польскай архітэ-

ктуры адзінарныя аздобы-шпілі (паздуры)

развіваліся незалежна ад парных вільчакоў

(шпарогаў)25. Я.Бломквіст лічыць, што ва

ўсходніх славян (у тым ліку і ў папякаў) яны

эвапюцыяніравалі з парных вільчакоў26. Па-

Лявыя матэрыялы сведчаць якраз пра гэта,

хоць бытуе і думка, быццам у Беларусі ма-

стацтва шпіляў развівалася пад уплывам

Польшчы27. Апошняе нібыта пацвярджаец-

ца шырокім бытаваннем у заходнебела-

рускіх рэгіёнах адзінарных аздобаў у выгля-

дзе стралы, накіраванай уніз (накшталт

рускіх «полотенец»), аднак паходжанне іх

яўна старажытнае, магічнае, пра што свед-

чыць і назва — грамнічная страла. Такім

Чынам, можна гаварыць пра агульнаславян-

скія вытокі гэтага архітэктурнага элемента.

Такі параўнаўча нешырокі дыяпазон тра-

Дэкор франтона. 1944. Альманы Столін-

скага раёна.

Народнае мастацтва Беларусі

дыцынных канструкцынна-мастацкіх эле-

ментаў прыкметна пашыраецца і дапаўня-

Ецца з другой паповы 19 ст., што было звя-

зана з парэформеннымі зменамі ў вёсцы.

Ужо ў 1860-я гады ў Гродзенскай губерні

курная была толькі палова сялянскага жыл-

ля28, да канца стагоддзя яно амаль знікла.

Архаічныя формы страхі — закотам, на

Стаяках — саступаюць месца стрэхам на

кроквах, што было выклікана пашырэннем

дашчанага франтона. Дошкамі стапі абшы-

Ваць таксама дзверы, вароты. 3 выкары-

станнем пілы і лобзіка пашырыўся дыяпазон

архітэктурнай аздобы. Нескладаная даўба-

ная разьба дапаўняецца прапілоўкай, якая

неўзабаве заняла дамінуючае становішча ў

архітэктурным дэкоры Беларусі, а таксама

Расіі, паўночнай Украіны, Прыбалтыкі.

Звяртаючыся да гэтага віду разьбы па

Дрэве, нельга не сказаць пра яго досыць

Неадназначную ацэнку. Некаторыя даспед-

чыкі наогул выводзяць прапілоўку за межы

Традыцыйнай народнай разьбы па дрэве,

маюць ў гэтым плане спушныя довады.

«Выпільныя ўзоры, — адзначае В.Васіле-

Дэкор франтона. 1929. Жылічы Камянец-

кага раёна.

нка, — кепска звязваюцца з абліччам па-

будоў і робяць уражанне выпадковых на-