Емтихан билеті № 7

1.Ежелгі антикалық комедия " Комедия" сө зі " комос" — Диониске арналғ ан мейрамдағ ы кө шеде қ ыдырып жү рген қ ызу ә рі кө ң ілді халық жә не " одэ" — ө лең, ә н деген ұ ғ ымдардан шығ ып, қ ыдырып жү рген халық тың ә ні деп аударылады. Гректің ақ ындары —Эсхил, Софокл, Еврипид, Аристофанның шығ армалары грек халқ ының қ оғ амдық -саяси жә не рухани ө мірін жан-жакты кө рсетті. Театр ойындары ашық далада ө ткізілді. Театр ғ имараты орхестрен (дө ң гелек алаң), театрыннан (кө рермендер орны) жә не скенадан (алғ ашқ ы актерлердің киініп, сахнағ а шығ уына прпалғ ан жай палатка) кұ ралды. Ежелгі Грекия театрларына кө п кө рермен сыятын.

Мысалы, Дионистің Афиныдағ ы театры 17 мың пдамғ а арналса, Эпидаврдағ ы театрғ а 10 мың дай адам бара алатын. Кө рермендерге — бү кіл Афины азаматтарына театр ойын-сауық тарына бару ү шін мерекелік ақ ша берілетін, ал олар сол ақ шағ а отыратын орындары кө рсетілген арнаулы темір жетондарды сатып алатын. Қ ойылымдар таң ертең басталып ү ш кү нге созылатындық тан, кө рермендер тамағ ы мен сусындарын ө здерімен арқ алап ә келетін.

2. Трагедия – драмалық жанрдың бір тү рі. Трагедия алғ аш ежелгі грек мә дениетінде қ алыптасып, сахна ө нерімен қ атар дамығ ан.Трагедияның жанрлық ерекшелігі – ө мірдегі шиеленіскен тартысты, бір-біріне қ арама-қ арсы кү штердің ымырағ а келмес кү ресін, қ ақ тығ ысын суреттеу. Трагедияда қ оғ амдағ ы тү рлі кө зқ арасты ұ станғ ан кү штердің, кертартпа топтардың арасындағ ы тартыс бейнеленеді. Ө мірдегі ауыр жағ дай мен қ иын-қ ыстау кезең дегі адамзат басына тү скен ауыртпалық баяндалып, шығ арма кө біне негізгі кейіпкердің қ азағ а ұ шырауымен аяқ талады. Бірақ жеке адамның трагедиялық халге ұ шырауы оның ү міті кесіліп, арманы орындалмады деген сө з емес, керісінше, ол ғ ұ мырын арнағ ан арман-мақ саттың биік те зор екендігін танытады. Еврипид шыгармаларынан кө руге болады.

Сатира (лат. Satira)- ө зі суреттеп отырғ ан оқ иғ аны, қ ұ былысты немесе кейіпкерді ө ткір сынғ а алып, ә жуағ а айналдыратын кө ркемдік бейнелеу тә сілі. Сатираның мысал, эпиграмма, памфлет, фельетон, пародия, шарж, карикатура, анекдот сияқ ты жанрлары бар.Драматургияда сатира комедия жанрынан кө рінсе, кө ркем прозада сатиралық ә ң гіме, повесть, романдар жазылады. Сатиралық шығ армаларда ә сірелеу (гротеск), тұ спалдау (аллегория), юмор (достық рә уіштегі кү лкі), ирония (жең іл ә жуа), сарказм (ащы мысқ ыл, кекесін), т.б. бейнелеу тә сілдері кең інен колданылады. Ежелгі Грецияда жанр ретінде туындағ анымен ә дебиеттің дербес тегі ретінде Ежелгі Римде кең қ анат жайды. Петронийдің " Сатирикон", Апулейдің " Алтын баспақ " романдары осы тұ ста дү ниеге келеді. Орыс ә дебиетінде алғ ашқ ы сатиралық шығ армалар 17 ғ асырда дү ниеге келді. Апулей Луций

Апулей Луций (б.д.б. 124 ж. шамасы - ө лген жылы белгісіз). Африка Мадаврада туып ө скен атақ ты рим жазушысы. Дә улетті жанұ ядан шық қ ан. Карфагенде риторикалық білім алғ ан, Афиныда философияны оқ ығ ан. Кө п саяхаттағ ан. Римде адвокат қ ызметін атқ арып, латын тілін ү йренді. Карфагенде тұ рғ ан кезде ү лкен жетістіктерге жетті. Апулейге тірі кезінде ү лкен статуя орнатылды. Философ жә не маг аталғ ан Апулейдің шығ армашылығ ы ә р алуан. Ол латын, грек тілдерінде жазды. Оның философиялық, жаратылыстану тақ ырыптарына жазылғ ан ең бектері, ә р тү рлі жанрда жазылғ ан поэтикалық шығ армалары бар. Апулейдің грек тілінде жазғ ан шығ армалары сақ талғ ан жоқ. Латын тілінде жазылғ ан шығ армалардың кө бі сақ талды: философиялық трактаттар жә не «Метаморфозы» немесе «Алтын есек» атты ү лкен роман (қ олжазбаларда роман «Метаморфозы» деп аталғ ан, IV ғ. ә йгілі христиан жазушысы Августин оны «Алтын есек» деп атайды). Ә лем ә дебиетіне Апулей «Алтын есек» романының авторы болып кірді. Романда ІІ ғ асырдағ ы Рим провинциясы тұ рғ ындарының тұ рмысы, рухани ө мірі бейнеленген. «Алтын есек» Еуропа ә дебиетіндегі бірінші психологиялық роман. Сиқ ыршы қ асиетінің арқ асында жануарғ а айналып, одан қ айта адам кейпіні оралғ ан адам туралы фольклорлық аң ыз антикалық ә дебиетте Апулейге дейін болғ ан. «Метаморфозы» грек шығ армасының ө ң делген тү рі. Апулей грек жазушысы Лукиан шығ армасының сюжетін кө птеген эпизодтармен кең ейтті. Апулейдің финалы да Лукианнан ө згеше. Бас кейіпкер киген есектің маскасы адамдардың мінез-қ ұ лығ ын сатиралық тү рде кө рсету ү шін ү лкен мү мкіндік берді. Апулей шығ армасында провинциялық қ оғ амның таптарын ә р тү рлі жағ дайларда кө рсетеді; ол қ ұ лдарды қ атал пайдалануды жасырмайды, шағ ын жер иелерінің қ иын жағ дайын бейнелейді. Сонымен қ атар, Апулей шығ армасындағ ы дін мен театрғ а байланысты ойларының ү лкен мә дени-тарихи қ ұ ндылығ ы бар. Эпизодтар бай фольклорлық жә не новеллалық материал береді; соның ішінде, романғ а кіргізген ү лкен ә ң гіме (екі кітаптың кө леміндей) - «Амур мен Психея» туралы ертегі. Бұ л халық ауыз ә дебиетінде кең тарағ ан ертегілік сюжеттердің бірі: қ ұ быжық қ а тұ рмысқ а шық қ ан қ ыз келісімді бұ зады; кү йеуі жоғ алып кетеді; ә йелі оны іздеп кетеді де ұ зақ саяхаттан кейін оны табады. «Метаморфозы» романы орта ғ асырда кең таралғ ан. Апулейдің кейбір новеллаларын Боккаччо пайдаланғ ан. Ә сіресе, «Амур мен Психея» туралы ертегі ү лкен жетістіктерге жетті. Бұ л сюжет ә дебиетте кең інен пайдаланды (Лафонтен, Виланд, Богданович ә дебиетте, Рафаэль, Торвальдсен - бейнелеу ө нерінде)