Студопедия

Главная страница Случайная страница

КАТЕГОРИИ:

АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника






Ауыл шаруашылық мақсатындағы жердің құқықтық режимі






1. Ауылшаруашылық мақ сатындғ ы жерлердің тү сінігі, қ ұ рамы.

2. Ауылшаруашылық мақ сатына арналғ ан жерлерге меншік қ ұ қ ығ ы жә не ө зге қ ұ қ ық тар, ауыл шаруашылық мақ сатндағ ы жерлерді пайдалану субъектілері.

3. Ауыл шаруашылық алқ аптарын бір тү рден келесі тү рге ауыстыру тә ртібі.

4. Арнайы жер қ орының тү сінігі жә не қ ұ рамы.

5. Ауылшаруашылық мақ сатындағ ы жерлерді ауыл шаруашылық емес мақ саттарғ а пайдаланумен жә не оларды алып қ оюмен келтіріген шығ ынды ө теу тә ртібі.

6. Шартты жер ү лесінің қ ұ қ ық тық жағ дайы.

 

Статистикалық мә ліметтер бойынша Қ азақ стан Республикасының жер аумағ ы 272490, 2 мың гектарды қ ұ райды. Осылардың ішінде ауыл шаруашылық жерлері – 222513, 6 мың гектарды қ ұ райды. Соң ғ ысының ішіне сә йкесінше ауыл шаруашылық мақ сатындағ ы жерлер де кіреді, оның жалпы кө лемі 90910, 35 мың гектар. Ал жер аумағ ының қ алғ ан бө лігін ауыл шаруашылық ө ндірісінің мақ сатында пайдаланылатын жердің басқ а да санаттары қ ұ райды.

Ауыл шаруашылығ ы мақ сатындағ ы жерлер дегеніміз - ауыл шаруашылығ ының қ ажеттері ү шін берілген немесе осы мақ саттарғ а арналғ ан жерлер болып табылады Ауыл шаруашылық мақ сатындағ ы жерлер ө з кезегінде 3 тоқ а бө лінеді:

· ауылшаруашылық алқ аптары;

· ауылшаруашылық мұ қ таждарын қ амтамасыз етуге арналғ ан қ ұ рылыстар, ө зге объектілер су айдындары орналасқ ан жерлер;

· ө зге алқ аптар; қ ұ мдар, тақ ырлар т.б.

Ауыл шаруашылық алқ аптары бірнеше тү рге бө лінеді: егістік, жайылым, шабындық тар, кө п жылдық екпелер, т.б. Суландыру дең гейіне байланысты суарылатын алқ аптар (суландыру дең гейі табиғ и тү рде 75 пайызды қ ұ райды) жә не суарылмайтын алқ аптар болып бө лінеді.

Ауыл шаруашылық алқ аптарына жер заң намасында берілген тү сініктерге тоқ талып кетейік. Қ азақ стан Республикасының Жер кодексінің 97-бабының 4-бө лімінде осы тү сініктер бекітілген.

Егістік – жү йелі тү рде ө ң делетін жә не кө п жылдық шө птердің егістігін қ оса алғ анда, ауыл шаруашылығ ы дақ ылдарының егістігіне пайдаланылатын жер учаскелері, сондай-ақ сү рі жер. Алдын ала егілетін дақ ылдардың егістігі орналасқ ан (ү ш жылдан аспайтын уақ ыт аралығ ында), тү бегейлі жақ сарту мақ сатында жыртылғ ан шабындық тар мен жайылымдардың жер учаскелері, сондай-ақ басқ а бақ тардың егіске пайдаланылатын қ атар аралығ ы егістікке жатпайды.

Тың айғ ан жер – бұ рын егістік қ ұ рамында болғ ан жә не кү зден бастап бір жылдан аса ауыл шаруашылығ ы дақ ылдарын егуге пайдаланылмайтын жә не пар айдауғ а ә зірленбеген жер учаскесі.

Кө п жылдық екпелер – жеміс-жидек, техникалық жә не дә рі-дә рмек ө німдерінің тү сімін алуғ а, сондай-ақ аумақ ты сә ндеп безендіруге арналып қ олдан отырғ ызылғ ан кө п жылдық ағ аш, бұ та екпелеріне пайдаланылатын жер учаскелері.

Табиғ и шабындық тар мен жайылымдар – шө п егу арқ ылы жаң адан отайғ ан шабындық жә не жайылым учаскелері.

Суландырылғ ан жайылымдар – тиісті мал басын сапасы ойдағ ыдай сумен қ амтамасыз ете алатын су кө здері (кө лдер, ө зендер, тоғ андар, апандар, суару жә не суландыру каналдары, қ ұ бырлы немесе шегінді қ ұ дық тар) бар жайылымдар.

Ауыл шаруашылығ ы мақ сатындағ ы жерлерді мемлекеттік реттеу алдына келесідей міндеттерді қ ояды:

- жерлердің бұ зылуына, деградацияғ а ұ шырауына жә не шаруашылық қ ызметтің басқ а да жағ ымсыз салдарының орын алуына тосқ ауыл болу, экологиялық қ ауіпсіз ө ндіріс технологияларын пайдалана отырып, мелиоративті жә не басқ а да іс-шараларды ұ йымдастыру;

- бұ зылуғ а жә не деградацияғ а ұ шырағ ан жерлердің жақ саруын жә не қ алпына келуін қ амтамасыз ету;

- жерді дұ рыс пайдаланудың экологиялық нормативтерін тә жірибеге ендіру;

- мемлекеттiк органдардың, жеке, заң ды тұ лғ алардың жә не лауазымды адамдардың Қ азақ стан Республикасы жер заң дарының сақ талуын, Қ азақ стан Республикасы заң дарының бұ зылуын анық тау жә не жою, азаматтар мен заң ды тұ лғ алардың бұ зылғ ан қ ұ қ ық тарын қ алпына келтiру, жер учаскелерiн пайдалану ережелерiнiң сақ талуын, жер кадастры мен жерге орналастыру iсiнiң дұ рыс жү ргiзiлуiн жә не жердi ұ тымды пайдалану мен қ орғ ау жө нiндегi iс-шаралардың орындалуын қ амтамасыз ету;

- қ олданыстағ ы жер пайдалануды қ алыптастыру жә не ретке келтiру жө нiндегi шаруашылық аралық жерге орналастыру жобаларын жасау, белгiлi бiр жерде жер учаскелерiн бө лiп беру мен шекарасын белгiлеу, жер учаскесiне меншiк қ ұ қ ығ ына жә не жер пайдалану қ ұ қ ығ ына қ ұ жаттар жасауды ұ йымдастыру;

- жердi тү гендеу iсiн жү ргiзу, пайдаланылмай жатқ ан, ұ тымды пайдаланылмай жү рген немесе нысаналы мақ сатында пайдаланылмай отырғ ан жердi анық тау;

- ауыл шаруашылық жерiнiң табиғ и жә не шаруашылық жағ дайы, жер учаскелерiнiң орналасқ ан жерi, нысаналы пайдаланылуы, мө лшерi мен шекарасы, олардың сапалық сипаттамасы туралы, жер пайдаланудың есепке алынуы мен жер учаскелерiнiң кадастрлық қ ұ ны туралы мә лiметтердің жү йесін қ алыптастырады;

- ауыл шаруашылығ ы жері саласында орын алып жатқ ан ө згерiстердi уақ тылы анық тау, оларды бағ алау, одан ә рi дамуын болжау жә не керi ә серi бар процестердi болдырмау мен оның зардаптарын жою жө нiнде ұ сыныстар ә зiрлеуді ұ йымдастыру жә не де кө птеген басқ а да салалық міндеттерді ө з алдына міндет ретінде қ ояды.

2003 жылғ а дейін Қ Р-да ауылшаруашылық мақ сатындағ ы жерлерге жеке меншік қ ұ қ ығ ы қ арастырылмағ ан болатын. Ауылшаруашылық мақ сатындағ ы жерлер келесі жағ дайларда ғ ана жеке меншікке беріледі:

1. Қ азақ стан Республикасы азаматтарының жеке меншiгiнде шаруа (фермер) қ ожалығ ын,

2. ө зiндiк қ осалқ ы шаруашылық жү ргiзу,

3. орман ө сiру, бағ бандық,

4. жеке тұ рғ ын ү й жә не саяжай қ ұ рылысы ү шiн,

5. ү йлердi (қ ұ рылыстарды, ғ имapaттарды) oлардың мақ сатына сә йкес қ ызмет кө рсетуге арналғ ан жердi қ оса алғ анда, ө ндiрiстiк жә не ө ндiрiстiк емес, оның iшiнде тұ рғ ын ү йлердi (қ ұ рылыстарды, ғ имараттарды) мен олардың кешендерiн салуғ а берiлген (берiлетiн) немесе олар салынғ ан жер учаскелерi.

Меншік қ ұ қ ығ ының мазмұ ны туралы айта отырып, жерлерге меншік қ ұ қ ығ ының пайда болу негіздерін атап кө рсетпей кету мү мкін емес:

Жер учаскесiне меншiк қ ұ қ ығ ы:

1) меншiк қ ұ қ ығ ын табыстау;

2) меншiк қ ұ қ ығ ын беру;

3) меншiк қ ұ қ ығ ының ә мбебап қ ұ қ ық тық мирасқ орлық тә ртiбiмен (мұ рағ а қ алдыру, заң ды тұ лғ аның қ айта ұ йымдастырылуы) ауысуы арқ ылы туындайды.

Меншiк қ ұ қ ығ ын табыстау, беру жә не оның ауысуы жер учаскесiнiң нысаналы мақ саты ескерiле отырып, жү зеге асырылуғ а тиіс.

Жер учаскесiне меншiк қ ұ қ ығ ы:

1) мемлекеттiк органдар актiлерiнiң;

2) азаматтық -қ ұ қ ық тық мә мiлелердiң негiзiнде;

3)Қ азақ стан Республикасының заң дарында кө зделген ө зге де негiздерде туындайды.

Арнайы жер қ оры Қ азақ станда 1991 жылы жер реформасы туралы заң ына сә йкес пайда болғ ан болатын. Қ ұ қ ық тық жағ дайы Жер кодексінің 100-бабына сә йкес анық талады.

Жерді ауылшаруашылық ө німін ө ндірушілердің арасында жер учаскелерін қ айта бө лу мақ сатында ауылшаруашылығ ы мақ сатндағ ы жерлер жә не босалқ ы жерлерден арнайы жер қ оры қ ұ рылады. Арнайы жер қ оры:

· жер учаскесінен ө з еркімен бас тартқ ан жағ дайда;

· Жер кодексінің 92, 93, 95-баптарына сә йкес, жер учаскелерін мә жбү рлеп алып қ ойғ ан жағ дайда;

· Егер заң бойынша, ө сиет бойынша мұ рагерлері жоқ, немесе бірде-бір мұ рагері мұ раны қ абылдамағ ан жағ дайда немесе ө сиет бойынша мұ рагерлерді мұ радан айырғ ан жағ дайда, не мұ рагерлер мемлекет пайдасына мұ радан бас тартқ ан жағ дайдағ ы жер учаскелерінен қ ұ ралады.

Белгілі жер учаскесін арнайы жер қ орының қ ұ рамына енгізу туралы шешімді аудандық атқ арушы орган қ абылдайды.

 

Ауылшаруашылығ ы мақ сатындағ ы жер учаскелерін бір санаттан келесі тү ріне ауыстыру тә ртібі. Ауыл шаруашылығ ы алқ аптарын бiр тү рден екiншiсiне ауыстыру (трансформациялау) қ ажеттiгi табиғ и факторларғ а, оларды бұ дан кейiн де басқ а жер алқ аптарының қ ұ рамында пайдаланудың экономикалық тұ рғ ыдан орындылығ ына негiзделедi.
2. Жер учаскесi меншiк иесiнiң немесе жер пайдаланушының жер учаскесiнiң орналасқ ан орны бойынша тиiстi жергiлiктi атқ арушы органғ а берген ө тiнiмi, сондай-ақ жергiлiктi атқ арушы органның бастамасы ауыл шаруашылығ ы алқ аптарын бiр тү рден екiншiсiне ауыстыру жө нiндегi жұ мыстарды жү ргiзуге негiз бола алады.
3. Жергiлiктi атқ арушы органның шешiмi бойынша жү ргiзiлетiн ауыл шаруашылығ ы алқ аптарын бiр тү рден екiншiсiне ауыстыру жө нiндегi жерге орналастыру жұ мыстарын қ аржыландыру - жергiлiктi бюджет қ аражаты есебiнен, ал жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылардың ө тiнiштерi бойынша - олардың ө з қ аражатының есебiнен жү зеге асырылады.
4. Ауыл шаруашылығ ы алқ аптарын бiр тү рден екiншiсiне ауыстыру жер учаскесi, учаскелер тобы, суармалы алап, жер пайдалану бойынша жү ргiзiлуi мү мкiн.
Топырақ -мелиорациялық жай-кү йi оларды басқ а алқ ап тү рiне ауыстыруды қ ажет ететiн ауыл шаруашылығ ы алқ аптарының болуы қ олда бар жоспарлау-картографиялық материалдарды, жерге орналастыру, мелиорациялық қ ұ рылыс жобаларын, топырақ ты зерттеу, топырақ -мелиорациялық, геоботаникалық iзденiстер материалдарын, тұ зданудың тү сiрiлген суреттерiн, жер кадастрының, жердi тү гендеудiң деректерiн зерделеу негiзiнде алдын ала анық талады.
5. Неғ ұ рлым бағ алы ауыл шаруашылығ ы алқ аптарын бағ асы тө менгiлерiне ауыстыруғ а:
егiстiк ү шiн - жердiң агроө ндiрiстiк топырақ сипаттамасының олардың нақ ты пайдаланылуына сә йкес келмеуi, улы заттармен ластанудың жоғ ары дең гейi;
кө п жылдық екпелер ү шiн - екпелердiң шектi жасы, олардың сиреуi, жердiң кен қ ұ рамының жұ таң дығ ы, қ олайсыз топырақ -мелиорациялық сипаттамасы;
шабындық тар ү шiн - жердiң шө лейттенуi, шалғ ындық ө сiмдiктердiң сиреуi, жердiң мелиорациялық кү йiнiң нашарлауы;
жайылымдар ү шiн - тапталып бү лiнуi негiз болып табылады.
Суармалы жердi суарылмайтын жерге ауыстыру кезiнде жоғ арыда санамаланғ ан факторлардан басқ а, суару кө зiмен байланыстың ү зiлуi, сумен қ амтылмауы, шаруашылық iшiндегi суару жү йелерiнiң техникалық жай-кү йi, ал жайылма суармалы жер ү шiн - су ағ ынын қ айта бө лу салдарынан су басудың тоқ тауы немесе су ресурстарының болмауы, қ ұ рылыстардың техникалық жай-кү йi ескерiледi.
Қ ажет болғ ан кезде жергiлiктi атқ арушы органдар бағ алы ауыл шаруашылығ ы алқ аптарын бағ асы тө менгiлерiне ауыстырудың басқ а да кө рсеткiштерiн: ауыл шаруашылығ ы алқ аптарының ө нiмдiлiгiнiң тым тө мен болуы, топырақ тың тұ здану, сортаң дану, ластану дең гейiн жә не алқ аптардың сапалық сипаттамасына ә сер ететiн басқ а да ө лшемдердi белгiлейдi.
6. Ауыл шаруашылығ ы алқ аптарын бiр тү рден екiншiсiне ауыстыру жө нiндегi материалдарда:
қ орытындылар мен ұ сыныстары бар тү сiндiрме жазба;
бiр тү рден екiншiсiне ауыстыру кө зделген жерлердiң экспликациясы;

трансформацияғ а жататын анық талғ ан ауыл шаруашылығ ы алқ аптары кө рсетiлген далалық зерттеу актiсi мен сызбасы;
жер учаскелерiнiң сапалық сипаттамасы;
суару жү йесiнiң, жайылма суару жү йесiнiң, суландыру қ ұ рылыстарының техникалық жай-кү йi, сондай-ақ негізгі қ орлардың қ ұ ны туралы мә лiметтер болуғ а тиiс.
7. Ауыл шаруашылығ ы алқ аптарын бiр тү рден екiншiсiне ауыстыру жө нiндегi материалдар жер ресурстарын басқ ару жө нiндегi аудандық органғ а аудан бойынша жинақ тап қ орыту, ауыл жә не су шаруашылығ ының аудандық органдарымен келiсу ү шiн жiберiледi.
8. Жер ресурстарын басқ ару жө нiндегi аудандық орган осы баптың 7-тармағ ында санамаланғ ан органдардың ұ сыныстарын ескерiп жасағ ан қ орытындысымен бiрге:
неғ ұ рлым бағ асы тө мен ауыл шаруашылығ ы алқ аптарын бiр тү рден екiншiсiне ауыстыру жө нiндегi материалдарды - тү пкiлiктi шешiм қ абылдау ү шiн аудандық атқ арушы органғ а;
суармалы жердi - суарылмайтын жерге, суарылмайтын егiстiктi ауыл шаруашылығ ы алқ аптарының басқ а неғ ұ рлым бағ асы тө менiне ауыстыру жө нiндегi материалдарды облыстық ауыл жә не су шаруашылығ ы, қ оршағ ан ортаны қ орғ ау органдарымен келiсу ү шiн жер ресурстарын басқ ару жө нiндегi облыстық органғ а жiбередi.
9. Келiсу нә тижелерi бойынша жер ресурстарын басқ ару жө нiндегi облыстық аумақ тық орган материалдарды тұ тастай алғ анда облыс бойынша тұ жырымдайды жә не ө з қ орытындысымен бiрге оларды:
суарылмайтын егiстiктi неғ ұ рлым бағ асы тө мен ауыл шаруашылығ ы алқ аптарының тү рiне ауыстыру бойынша - тү пкiлiктi шешiм қ абылдау ү шiн аудандық атқ арушы органғ а;
суарылатын егiстiктi алқ аптардың суарылмайтын тү рiне ауыстыру бойынша келiсу ү шiн жер ресурстарын басқ ару жө нiндегi орталық уә кiлеттi органғ а жiбередi.
10. Жер ресурстарын басқ ару жө нiндегi орталық уә кiлеттi орган суармалар егiстiктi суарылмайтын алқ ап тү рлерiне ауыстыру жө нiндегi ұ сынылғ ан материалдарды ауыл шаруашылығ ы, қ оршағ ан ортаны қ орғ ау жө нiндегi орталық уә кiлеттi органдармен келiседi жә не ө зiнiң жинақ талғ ан қ орытындысымен қ оса, осы мә селе бойынша тү пкiлiктi шешiм қ абылдау ү шiн облыстық атқ арушы органғ а жiбередi.
11. Неғ ұ рлым бағ асы тө мен ауыл шаруашылығ ы алқ аптарын неғ ұ рлым бағ асы жоғ ары алқ аптарғ а ауыстыру туралы шешiмдi, осы баптың 7-тармағ ында санамаланғ ан органдардың ұ сыныстарын ескере отырып, аудандық (қ алалық) атқ арушы орган қ абылдайды. Жер кодексі 98-бап.

 

Шартты жер ү лесі дегеніміз – колхоз бен совхоздарғ а жә не қ айта ұ йымдастырылғ ан ауылшаруашылық ұ йымдарында жұ мыс істеген немесе сол мекемелерде тұ ратын зейнеткерлер, ә леуметтік салада жұ мыс істейтін мұ ғ алімдер, дә рігерлер басқ а да адамдардың сол ұ йымдар жерінен бө лініп берілген ү лесі болып табылады.

Шартты жер ү лесіне қ ұ қ ық ты растайтын қ ұ жат куә лік деп аталады. Жер бө лінген кезде кө п жағ дайда қ ағ аз жү зінде беріледі. Себебі, жекешелендіру кезінде кө п адамдар басқ а мекемелерге кетіп ауылшаруашылығ ы қ ызметімен айналысқ ысы келмейді.

2003 жылғ ы жер кодексі қ абылданғ ан уақ ытта мынадай шешім қ абылданды. 2005 жылдың 1 қ аң тарына дейін мү дделі тұ лғ алар жер учаскесі орналасқ ан жердің мекемелерінің ә кімшілігіне барып, мынадай ә рекеттер жасауғ а қ ұ қ ылы:

1. куә лігін кө рсетіп, ө зіне тиесілі жерін мемлекеттік меншіктен жеке меншікке сатып алу;

2. ө зінің ү лесін мемлекеттен жалғ а алып, ө з шаруашылығ ын немесе қ ожалығ ын жү зеге асыруғ а;

3. ө з ү лесін сатып лаып, акционерлік қ оғ амның, шаруашылық серіктестіктің, ө ндірістік коопертивтің жарғ ылық капиталына жарна немесе пай ретінде енгізу;

Жер кодексі 12-бап 39-тармағ ы, 103, 170 баптар.


Поделиться с друзьями:

mylektsii.su - Мои Лекции - 2015-2024 год. (0.01 сек.)Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав Пожаловаться на материал