Бүйрек жедел зақымдалуының критерийлері- RIFLE жіктелуі

Егер алғ ашқ ы сатыда ем кө мектеспесе, орталық нерв жү йесінің улануы салдарынан адинамия, анорексия, кұ су болып, іші, басы ауырады. Қ ан қ ысымы тө мендейді. Салмағ ы артып, шеткері ісіну пайда болады. Оның себебі — гипергидратация, жү рек-тамыр жетіспеушілігі. Тіпті эклампсия ө рбіп жә не ө кпе, перикард қ уысына су жиналуы да мү мкін.

Электролиттер ө згерістері - гипонатриемия гипергидратация салдарынан болады, гиперкалиемия - бү йрек экскрециясының кү рт азайюын, клеткалардан калийдің сыртқ а шығ уы нә тижесі. Бұ лармен қ атар, гипокальциемия, гипермагниемия, гиперфосфатемия анық талады. Метаболикалық ацидоз болғ андық тан стандарттық бикарбонаттар дең гейі азайып, оның декомпенсациялық тү рінде қ анның рН кө рсеткішінің тө мендеуі білінеді. Гомеостаз ө згерістерінің салдары дене тырысуы, діріл, сә билерде Труссо, Хвостек симптомдары, кейде арефлексия, жү рек, демалу бұ зылыстарымен кө рініс табады (38-сурет)[С2]. Қ ан сынағ ында анемия, ЭТЖ-ның артуы анық талады.

38-сурет. Организмдегі калий жә не кальцийдің ә р тү рлі мө лшеріндегі ЭКГ-ө згерістері (Е.М.Тареев пен В.М.Ермоленко)

Полиурия кезең і: зә р мө лшері кө бейеді, бірақ баланың жағ дайы бұ л кезең де жақ сара коймайды. Астения, гипорефлексия, гипотония сияқ ты дегидратацияның белгілері сақ талады. Зә рмен бірге натрий, калий кө п шығ ады. Қ анда гипокалиемия, ал дегидратация салдарынан натрий дең гейі жоғ арылайды, азотемия сақ талады. Зә рде белок, лейкоцит, эритроциттер анық талады. Зә рдің салыстырмалы тығ ыздығ ы тө мен болады. Кейде тү рлі инфекциямен асқ ынуы мү мкін. Бұ л кезең 1-2 аптағ а созылады. Соң ғ ы кезең і 3-12 аптағ а дейін барады. Зә рде белок, лейкоцит, эритроцит ұ зақ сақ талуы мү мкін. Кейде зә р инфекциясы қ осылады. Қ ан қ ысымы жоғ арылауы мү мкін (ГУС, гломерулонефриттегі ЖБЖ-де). Азотемия кеміп, зә рдің салыстырмалы тығ ыздығ ы кө теріле бастайды, бірақ оның толық калыпқ а келуі бірнеше айғ а созылуы ық тимал.

Диагнозы. Айқ ын белгілері бойынша ЖБЖ-ның диагнозын қ ою қ иын емес. Қ азірде бү йректің жедел зақ ымдалуын RIFLE кезең дерімен жіктеу нефрологтарғ а ғ ана емес, БЖЗ-ының бү йректен тыс себептерімен кездесетін дә рігерлерге (инфекционист, хирург, реаниматор жә не т.б) ұ сынылды. Диагнозда оның себебін, кезең ін кө рсету керек. Бұ лар анамнез, қ осымша сепсис, ГУС жә не тағ ы баска себеп болғ ан аурулардың сипаты аркылы анық талады. Осы жаң а мә ліметтерді тә жірибеге енгізу жалпы БСЗ-ң болжамын жақ сартады. Кө п жағ дайда ұ зақ диализ керек болмай, терминальды СБЖ азаяды.

Ажырату диагнозы. Жас балаларда ЖБЖ-ғ а кү дік болса, мына сұ рақ тарғ а жауап табу керек: 1) зә р жолдары бітелген емес пе (тас т.б.); 2) бү йректің тү рі, орналасуы, кө лемі, қ ұ рылысы (эхогендігі); 3) бү йректе қ анмен перфузия бар ма, жоқ па; 4) бү йрек артерия, кө ктамырлары ашық па?

Ең бірінші ажырату ү шін азотемия, олигурия бар балағ а УД-тексеруін жасау керек. Егер зә р жолдарында зә рдің қ атты іркілуі болса, уролог қ арайды; урологиялық тексерулер: цистография, нефросцинтиграфия, катетер қ ою т.б. жасалады. Допплер тексеруі қ осалқ ы кө мек кө рсетеді, радионуклидті тексеру перфузияны, обструктивті уропатияны анық тайды. Егер бү йрек, зә р жолдары, қ антамырларында ө згеріс болмаса, ЖБЖ преренальдық па, не ренальдық па, яғ ни ЖТН-ды айыру керек. Ол ү шін натрий экскрециясының индексі мен бү йрек жетіспеушілігі индексі деген критерийлер қ олданылады. Зә рдің тығ ыздығ ын (осмолярлық концентрациясын) анық тағ ан да пайдалы. ЖТН-да міндетті тү рде гипоизостенурия табылады.

ЖБЖ бұ рыннан созылмалы бү йрек жетіспеушілігі бар ауруда ә р тү рлі себептен кенеттен дамуы да мү мкін. Мұ ны анамнез жә не ауру динамикасын ә рі қ арай мұ қ ият бақ ылау арқ ылы анық тайды.

Емі. ЖБЖ - қ ауіпті ауру. Ә р кезең інде тиісті ем уақ ытында қ олданылуы тиіс. Ем негіздері: 1) себебін жоюғ а тырысу, яғ ни шок, улануғ а т.б.-ғ а қ арсы ем; 2) гомеостаз орайластыру жайы (коррекциясы); 3) емдә м, режим. Шок кезінде - инфузия, синдромдық ем, диуретиктерден маннитол т. б., улануда - антидот, қ арын-ішекті тазалау, инфузия. Емдә м олигоанурия кезең інде бір жағ ынан азотемияны азайтуғ а (белоктық тағ ам берілмейді), екіншіден, гиперкалиемия қ аупін ү детпеуге бағ ытталады. Сонымен қ атар, катаболизм қ ү былысын кү шейтпеу ушін ауруғ а калориялы қ орек ө те кажет. Жас нә ресте, сә билерге қ олайлысы – ана сү ті. Ү лкенірек балаларғ а қ ант жә не май (дә мін-тү сін жақ сарту ү шін какао қ осқ ан) мұ здатылып кішкене домалақ кә мпит тү рінде беріледі (Борст диетасы). Осығ ан ұ қ сас балмұ здақ та беруге болады. Баланың тамақ қ а тә беті болмай, лоқ сып, қ ұ суы тоқ таусыз жағ дайда қ осымша парентеральды қ оректендіру тиімді. Олигурия кезінде инфузия емі мұ қ ият талданып, ә р компоненті тек керекті жағ дайда ғ ана берілуі кажет. Ә р тү рлі ертінділер (реополиглюкин, глюкоза) сү йық тың шығ ыс-кіріс мө лшеріне карай беріледі. Диуретиктер (лазикс т. б.) гипергидратация, гиперкалиемия, азотемия дең гейін тө мендетуге бағ ытталады. Бұ л кө рсеткіштер жә не баланың салмағ ы ә лсін-ә лсін тексеріліп тұ руғ а тиісті. Гиперкалиемияда: 1) глюкозаның жоғ ары концентрациясы (инсулинмен бірге) ертіндісі калийдің клеткағ а кіруіне кө мектеседі; 2) кальций глюконаты (венағ а) миокардқ а (калийдің туғ ызатын аритмиясына қ арсы) жақ сы кө мектеседі; 3) сальбутамол венағ а тамшымен беріледі.

Ацидозғ а карсы натрий бикарбонаты қ ан қ ысымын бақ ылау арқ ылы қ андағ ы рН кө рсеткіші ө те тө мен болғ анда беріледі. Тамырлық жалпылама қ ан ұ ю (ЖҚ Ұ) синдромына қ арсы гепарин, жаң а мұ здатылғ ан плазма тиімді. Антибиотик мө лшері олигоанурияны есептеп беріледі. Консервативтік ем преренальдық (функционалдық) ЖБЖ-де неғ ұ рлым ерте басталса, дұ рыс жү ргізілсе кө мектеседі. Егер кө мек болмаса, органикалық ө згерістер дамыса, балағ а кешіктірмей гемодиализ не перитонеальдық диализ жасалуы тиіс. Полиурия кезең індегі ем су шығ ынын толтырып, натрий, калий, аса керекті заттарды организмге жеткілікті тү рде іштен не инфузия аркылы камтамасыз етуге бағ ытталады.

Болжамы. Ерте кө мектессе преренальдық ЖБЖ-да толық сауығ у мү мкін. Диализді керек уақ ыттa ЖБЖ-ғ а сай ә дістермен жү ргізу болжамды жақ сартады. Органикалық ЖБЖ-да асқ ынғ ан кезде ем кө мектеспеуі мү мкін. ЖБЖ-дан толық айық пағ анда БСА оның терминальды кезең іне дейін дамиды. Соң ғ ы мә ліметтер бойынша RIFFLE критерийлерін қ олдану ЖБЖ-ның болжамы жақ сартуғ а ық пал ете бастады.