ДНҚ молекуласыныңқұрылымынсипаттаңыз

Дезоксирибонуклеин қ ышқ ылы (ДНҚ) - тірі организмдердегі генетикалық ақ параттың ұ рпақ тан-ұ рпақ қ а берілуін, сақ талуын, дамуы мен қ ызметін қ амтамасыз етуіне жауапты нуклеин қ ышқ ылының екі тү рінің бірі. ДНҚ -ның жасушадағ ы басты қ ызметі - ұ зақ мерзімге РНҚ мен ақ уызғ а қ ажетті ақ паратты сақ тау. ДНҚ -ның ерекшелiгi. Бiр организмнiң барлық жасушарындағ ы ДНҚ молекуласының қ ұ рамы, қ ұ рылымы бiрдей болады да, жасына, ортадағ ы жағ дайына тә уелдi емес.ДНҚ молекуласының нуклеотидтiк қ ұ рамы, қ ұ рылымы, тiзбегiндегi нуклеотидтердiң реттелiп орналасуы организмнiң ерекше қ асиетiн анық тайды. ДНҚ молекуласының полинуклеотид тiзбегiндегi нуклеотидтердiң ретi – ұ рпақ тан-ұ рпақ қ а берiлетiн генетикалық мә лiмет болып табылады.ДНҚ қ ұ рылымының анық талуы ХХ ғ асырдағ ы биологияның ең маң ызды жаң алығ ы деп саналады. Уотсон мен Крик теориясы бойынша екi полинуклеотид тiзбегiнен қ ұ ралғ ан ДНҚ -ның молекуласы кең iстiкте оң қ ос қ абат спираль болып табылады. Қ ос қ абат спиральдағ ы екi тiзбектiң жолдамасы – антипараллель, бiр тiзбектегi нуклеотидтер арасындағ ы байланыс 3‘ 5'-бағ ыттағ ы қ алдық тардан тү зiледi, екiншi тiзбектегi нуклеотидтер арасындағ ы байланыс 5‘ 3' бағ ыттағ ы қ алдық тардан тү зiледi. Екi полинуклеотидтi тiзбек ө зара бұ ранда сияқ ты жалғ асып, азоттық негiз арқ ылы байланысады. Гидрофобты азоттық негiздер спиральдiң iшiне орналасқ ан, ал гидрофильдi пентозды-фосфорлы қ алдық тар ДНҚ молекуласының сыртқ ы жағ ына қ арай бағ ытталғ ан.Спиральдiң бiр айналымына азоттық негiздiң 10 жұ бы келедi. Спиральдiң диаметрi 2 нм болады. Қ ос қ абат спиральдегі азоттық негiздердің қ абысуы ө те ерекше. Бiр тiзбектегi аденинге – екiншi тiзбектегi тимин, ал гуанинге цитозин қ арсы тұ рады. Бұ л – ДНҚ молекуласының қ ұ рылымының ө те ерекше маң ызды қ асиетi. Спиральдағ ы азоттық негiздердiң осылай орналасуы ДНҚ тiзбегiндегi сә йкестiк-ү йлесiмдiлiк (комплементарлық) деп аталады. Қ ос қ абат спиральдi азоттық негiздердiң арасындағ ы сутектiк байланыс жә не гидрофобты ә рекеттесулер бiрiктiрiп ұ стап тұ рады. Мұ нда аденин мен тиминнiң арасында екi сутектiк байланыс тү зiледi, ал гуанин мен цитозиннiң арасында ү ш сутектiк байланыс тү зiледi. Қ осақ тың ә рқ айсысында азоттық негiздердiң пентозды-фосфорлы керегесiмен қ осатын гликозидтік байланыстарының арасындағ ы қ ашық тығ ы бiрдей – 1, 085 нм. Дезоксирибонуклеин қ ышқ ылы (ДНҚ) – барлық тірі клеткалардың негізгі генетикалық материалы болып табылатын кү рделі биополимер. ДНҚ -ның негізгі қ ұ рылымдық бірлігі – ү ш бө ліктен қ ұ ралғ ан нуклеотид: Бірінші бө лігі – дезоксирибоза (бескө міртекті қ ант); екіншісі – пуриндік негіздер: аденин (А) мен гуанин (Г) жә не пиримидиндік негіздер: тимин (Т) мен цитозин (Ц); ү шіншісі – фосфор қ ышқ ылының қ алдығ ы.