ТАҚЫРЫП. Ортағасырлық Шығыс және Батыс философиясы

1.Орта ғ асырлық христиан философияының даму кезең дері жә не негізгі ерекшеліктері.

2. Августин Аврелий, Томас Аквинатттың діни философиясы.

3. Орта ғ асырдағ ы мұ сылман философиясы.

4. Ә л- Кинди жә не ә л- Ғ азали философиясы.

5. «Таза ағ айындардың» ә леуметтік кө зқ арастары.

Теологияның негізгі қ ағ идалары: 1) ә леуметтік статусының қ андай екеніне қ арамастан, кез-келген адам Жаратушының жердегі кө рінісі; 2) адамзаттың тү бі бар; 3) адам жердегі кү йбең тіршіліктен бас тартып, Иисус Христостан ү лгі ала отырып, Жаратушығ а махаббат жолымен ө зін-ө зі жетілдіруге ұ мтылуы тиіс. Бұ л қ ағ идалар ең ә уеліОрта ғ асыр философиясының мазмұ нынан, оның негізгі ө кілдері Августин Аврелий мен Томас Аквинттың ілімдерінен айқ ын кө рінеді. Августин Аврелий (Блаженный)- 354ж. Тагаст қ аласында дү ниеге келген. Ең бектері ө те кө п, негізгілері: «Қ ұ дай қ ала туралы», «Жан сыры» (Тә убә, Исповедь). Оның ө мірін екі кезең ге бө луге болады: дінге дейінгі жә не дінді қ абылдап, Қ ұ дайғ а деген Сенім оның жү регі мен жанында берік орын алғ ан кезең. Қ ұ дайғ а деген Сенім оның ө мірін тү гел ө згертті, Сенім оның ө мірі мен ойының, философиялық пайымдауының субстанциясына айналды. Августин ө зінің философияғ а деген бұ рығ ы сү йіспеншілігін тым артық деп бағ алаы, нағ ыз рахат философияда емес, Қ ұ дайғ а деген махаббатта, бірақ бұ л рахат – болашақ та болатын рахат, оғ ан жеткізетін жалғ ыз жол – Христос жолы. Осылайша философияның қ ұ ндылығ ы тө мендетіліп, оның орнын теологиялық ойлау басты. Сонымен қ атар, Августин Ақ ылдың рө лін де жоқ қ а шығ армайдыф: «Адам Қ ұ дайды іздегә сә келуі ү шін ақ ылды болуы қ ажет. Қ ұ дай ө зін тү сініп іздегендерді ғ ана қ алайды».Ең басты мә селе – космос, жеке адам мә селесі. Ө зінді сырттан іздеме, ө зің е орал, ақ иқ ат адам жанының тұ нғ иығ ында. Адамның жанында Қ ұ дай бейнеленеді, жанымыздың қ атпарларына ү ң іле отырып, біз Қ ұ дайды табамыз. Ө зің ді ө зің танып-біл дегеніміз - ө зің ді Қ ұ дайдың бейнесі ретінде тану, біздің ойымыз - Қ ұ дайды еске алу, біздің танымыз – Қ ұ дайдың ақ ыл-ойы, парасаты, бір адамнан екінші адамғ а кө шіп отыратын махаббат – Қ ұ дайдың махаббаты. Қ ұ дай концепциясын тү сіндіру процесінде ол Платонның «Идеясына»жү гінеді. Идея заттардың ө згермейтін, тұ рақ ты негіздері, фундаментальді формалары, пайда болатын жә не ө летін ә рселердің бә рі Идеядан бастап қ алыптасады. Бірақ Августин Платоның теориясын екі жерден ө згертеді:

1) Идея Қ ұ дайдың ойлары;

2) Қ ұ дай таза Болмыс ретінде басқ а

Заттардың ьолмысына қ атысты, оларды жасайды. Ақ иқ ат ретінде ол бә ріне ө зіің сә улесін тү сіреді, Махаббат ретінде ө зіне тартады жә не адамның жанына тыныштық орнатады.

Августин Идеяны тану жанының ең жоғ арғ ы бө ліктеріне ғ ана, яғ ни, ақ ыл-парасатқ а ғ ан тә н тә н деп пайымдайды. Себебі, Ақ иқ атқ а жету ү шін жан тап-таза, ашық, айқ ын болуы тиіс.

Орта ғ асырлық мұ сылман философияның ерекшеліктері:

* ислам дінімен тығ ыз байланыстылығ ы. Ғ ылым мен дінің бірін-бірі ү йлесімді толық тыруының жақ сы мысалы.

* кө пұ лттылық – араб, парсы, тү ркі жә не т.б. ұ лт филосфтары.

* негізгі философиялық тіл – араб тілі. Араб тілінде философия «фалсафа» деп аталады.

* Басты мә селелер – адам жә не оның тағ дыры, адам жә не Қ ұ дай, адам жә не қ оғ ам, онтология мә селелері.