Ылмыстық және азаматтық процесс: субъектілері, сатылары, дәлелдер,бұлтартпау шаралары

Қ ылмыстық іс жү ргізу сатылары:

1.Қ ылмыстық істі қ озғ ау;

2.Қ ылмысты алдын-ала тергеу (анық тау немесе алдын-ала тергеу жү ргізу);

3.Басты сот талқ ылауын тағ айындау;

4.Басты сот талқ ылауы;

5.Апелляциялық саты бойынша сотта іс жү ргізу;

6.Сот ү кімін орындау.

Қ ылмыстық іс жү ргізу субъектілері, яғ ни қ ылмыстық іске қ атысушылар ү ш топқ а бө лінеді.

1) мемлекеттік органдар мен олардың лауазымды тұ лғ алары жатады: сот, судья, прокурор, тергеуші, тергеу бө лімінің бастығ ы, анық тау органдары, анық таушы, анық тау органның бастығ ы.Бұ л топтың субъектілеріне тә н жағ дай-олар қ ылмыстық істерді жү ргізу мемлекеттік оргадар рө лін атқ арады.

2) ө з қ ұ қ ық тары мен мү дделерін немесе басқ а адамдардың қ ұ қ ық тары мен мү дделерін қ орғ ап процеске қ атысушылар. Олар: сезікті, айыпталушы, қ орғ аушы, жә бірленуші, жеке айыптаушы, азаматтық талапкер, азаматтық жауапкер жә не олардың ө кілдері.

3)ө зге де іске қ атысушылар жатады. Олар: эксперт, маман, аудармашы, куә, сот отырысының хатшысы, сот приставы. Бұ лар қ ылмыстық іс жү ргізудің міндеттерін орындауда қ амтамасыз ететін субъектілер.

Азаматтық іс жү ргізу қ ұ қ ығ ы –азаматтық істерді қ арау жә не шешу тә ртібі жә не онымен байланысты қ атынастарды реттейтін қ ұ қ ық тық нормалар жиынтығ ы. Азаматтық істерге азаматтық, отбасылық, ең бек, тұ рғ ын ұ й, экологиялық, қ аржы, салық жә не ведомстволық бағ ынышты соттардың қ арауына жатқ ызылатын даулар жатады.Азаматтық іс жү ргізу қ ұ қ ығ ының қ айнар кө зі-1999 жылы 13 шілдеде қ абылданғ ан «Қ азақ стан Республикасының Азаматтық іс жү ргізу кодексі».Азаматтық іске қ атысушы субъектілерге: мемлекеттік органдар, сот, жеке тұ лғ а, куә гер, сарапшы т.б. Азаматтық істерді жү ргізу қ ұ қ ығ ын реттеу ә ддісі императивті- диспозитивті сипатта болады. Соттық істі жү ргізу ә рекеттері (императивті) шешімдер, ұ йғ арымдар, нұ сқ аулар билік сипатында жасалады, оны мемлекеттік билік органдары шығ арады. Ол мә жбү рлеу кү ші бар қ ұ қ ық нормасына негізделген.Ал іске қ атысушы (тараптар) тұ лғ алар іс жү ргізу ірекеттері диспозитивті сипатта болады. Яғ ни іс талап етушінің талап- арыздан бас тартуы бойынша немесе тараптардың келісімге келуіне байланысты қ ысқ артылуы мү мкін. Азаматтық іс жү ргізудің басқ а іс жү ргізуден айырмашылығ ы осында. Азаматтық іс жү ргізу сатылары:

1.Сотта азаматтық істің қ озғ алуы;

2.Істі сотта қ арауғ а ә зірлеу;

3.Істі бірінші сатыдағ ы сотта мә ні бойынша қ арау;

4.Істі апелляциялық тә ртіппен қ арау;

5.Заң ды кү шіне енген сот шешімдерін, ұ йғ арымдарын, қ аулыларын қ адағ алау тә ртібі бойынша қ айта қ арау;

6.Заң ды кү шіне енген сот шешімдерін, ұ йғ арымдарын, қ аулыларын жаң адан ашылғ ан мә н-жайлар бойынша қ айта қ арау;

7.Атқ ару ісін жү ргізу.

Сотта азаматтық іс:

1)ө зінің қ ұ қ ығ ын немесе заң ды мү ддесін қ орғ ау ү шін ө тініш жасағ ан тұ лғ аның талап арызы бойынша;

2).прокурордың арызы бойынша;

3)заң бойынша басқ а тұ лғ алардың қ ұ қ ық тарымен мү дделерерін қ орғ ау ү шін сотқ а жү гіне алатын мемлекеттік басқ ару, жергілікті ө зін-ө зі басқ ару органдарының, кә сіподақ тарының, мекемелердің, ұ йымдардың жә не азаматтардың мә лімдеуі бойынша қ озғ алады.І

Істі сотта қ арауғ а ә зірлеу 7 кү н ішінде жү ргізіледі.Кү рделі істер бойынша судья мынадай міндеттерді шешеді:

1)дә лелдеу нысанасы, яғ ни істі сот отырысында қ арау кезінде сот нақ тылауғ а тиіс заң дық фактілер шеберін дұ рыс анық тау;

2).тараптардың арасындағ ы қ ұ қ ық тық қ атынасты анық тайтын қ андай басшылық қ а алатынын шешу;

3)іске қ атысатын тұ лғ алардың қ ұ рамын анық тау;

4) іске қ ажетті барлық айғ ақ тардың бә рін шоғ ырландыру.

Сот отырысы тө рт бө лімнен тұ рады:

1) дайындық;

2) істі мә н-жайы бойынша қ арау;

3) сот жарыссө здері;

4)сот шешімін шығ ару жә не хабарлау; Шешімге қ анағ аттанбағ андар шешім шық қ ыннан кейін бес кү н ішінде аппеляциялық шағ ым беруге қ ұ қ ы бар.