Жерге жеке меншік және жер пайдалану құқығы

Қ азақ стан Республикасында жерге мемлекеттiк меншiк пен жеке меншiк танылады жә не бiрдей қ орғ алады.(ЖК 20-бап).Меншiк қ ұ қ ығ ының субъектiлерi - азаматтар жә не мемлекеттiк емес заң ды тұ лғ алар. Бұ л ретте, азаматтар деп Қ азақ стан Республикасының азаматтары, сондай-ақ шетелдiктер мен азаматтығ ы жоқ адамдар ұ ғ ынылады.

Меншiк иесiнiң ө зiне тиесiлi жер учаскесiн иеленуге, пайдалануғ а жә не оғ ан билiк етуге қ ұ қ ығ ы бар. Жердiң меншiк иесi ретiндегi мемлекеттiң қ ұ қ ық тарын Жер кодексінде жә не Қ азақ стан Республикасының ө зге де заң актiлерiнде белгiленген ө з қ ұ зыретiне сә йкес мемлекеттiк органдар жү зеге асырады. Жер учаскесiне меншiк қ ұ қ ығ ы:

1) мемлекеттiк органдар актiлерiнiң;

2) азаматтық -қ ұ қ ық тық мә мiлелердiң негiзiнде(сату сатып алу);

3) Қ азақ стан Республикасының заң дарында кө зделген ө зге де негiздерде туындайды.(Қ Р ЖК 22-, бап) Жер учаскесiнiң меншiк иесi мемлекеттiк органдардың қ андай да бiр рұ қ сатын алмай, жер учаскесiн ө з қ алауынша иелену, пайдалану жә не оғ ан билiк ету қ ұ қ ығ ын жү зеге асырады. Меншiк иесi ө зiнiң жер учаскесiне қ атысты оның нысаналы мақ сатын ө згертпей, Қ азақ стан Республикасының заң актiлерiнде тыйым салынбағ ан кез келген мә мiлелердi жасасуғ а қ ұ қ ылы Қ Р ЖК (25-бап).

Жер пайдалану қ ұ қ ығ ы заттық қ ұ қ ық болып табылады. Осы Кодекске немесе заттық қ ұ қ ық тың мә нiне қ айшы келмейтiндiктен, жер пайдалану қ ұ қ ығ ына меншiк қ ұ қ ығ ы туралы нормалар қ олданылады.(Қ Р ЖК28-бап) Жер пайдалану қ ұ қ ығ ы тұ рақ ты немесе уақ ытша, иелiктен шығ арылатын немесе шығ арылмайтын, ө теулi немесе ө теусiз алынатын болуы мү мкiн. Заң да белгiленген негiздерден басқ а реттерде ешкiмдi де жер пайдалану қ ұ қ ығ ынан айыруғ а болмайды.

Жер пайдалану қ ұ қ ығ ының субъектілері:

1) мемлекеттiк жә не мемлекеттiк емес;

2) ұ лттық жә не шетелдiк;

3) жеке жә не заң ды тұ лғ алар;

4) тұ рақ ты жә не уақ ытша;

5)бастапқ ы жә не кейiнгi болып бө лiнедi.

Жер учаскесiнiң нысаналы мақ сатын ө згертуге мү дделi жеке жә не заң ды тұ лғ алар жер учаскесi орналасқ ан жердегi округтiң ә кiмiне ө тiнiш бередi. Жер учаскесiнiң нысаналы мақ сатын ө згерту туралы ө тiнiш келiп тү скен кезден бастап кү нтiзбелiк отыз кү нге дейiнгi мерзiмде қ аралады. Жер учаскесiнiң нысаналы мақ сатын ө згерту туралы шешiм осы Кодекстiң 43-бабының 2-тармағ ына сә йкес қ ұ рылатын комиссия қ орытындысының негiзiнде қ абылданады.. Жер учаскесiнiң нысаналы мақ сатын ө згертуден бас тарту дә лелдi болуғ а тиiс.жер учаскелері Қ азақ стан азаматтарына жеке меншiкке мынадай мө лшерде тегiн берiледi:

1) ауылдық жерлерде ө зiндiк қ осалқ ы шаруашылық (ү й маң ындағ ы жә не егiстiк телiмдердi қ оса алғ анда) жү ргiзу ү шiн - суарылмайтын жерде 0, 25 гектар жә не суармалы жерде 0, 15 гектар;

2) жеке тұ рғ ын ү й қ ұ рылысы ү шiн - 0, 10 гектар;

3) бағ бандық, сондай-ақ саяжай қ ұ рылысы ү шiн - 0, 12 гектар. Жер учаскелерiнiң аталғ ан мақ саттар ү шiн қ айталап тегiн беруге жол берiлмейдi.

Жер қ орларын мемлекеттік басқ ару мемлекеттің негізгі қ ызметінің бірі болып табылады. Мемлекет арнайы органдары арқ ылы жерге пайдалану мен қ орғ ауда ұ йымдастарушылық, атқ арушылық жә не бө лушілік қ ызмет атқ арып жер заң дарының орындалуын бақ ылайды.