Табиғатты пайдалану құқығы

Табиғ атты пайдалану дегеніміз қ оршағ ан ортаның пайдалы ресурстарын кү нделікті ө мірде жә не шаруашылық мақ саттарғ а пайдалану. Табиғ атты пайдалану жалпы жә не арнайы болып екі тү рге бө лінеді. Табиғ атты жалпы пайдалануда адамдар кү нделікті тіршілікке қ ажеттілікті жер, су, ауа т.б. тегінжә не ұ дайы пайдаланады. Табиғ атты арнайы пайдалану жеке жә не заң ды тұ ғ алар ақ ылы негізде арнайы рұ қ сатпен шаруашылық мақ сататрда пайдаланғ анда жү зеге асады.табиғ атты пайдаланудың тү рлері табиғ ат пайдалану қ ұ қ ығ ын нысанына қ арай мынадай тү рлерге бө леміз:

1. Жер пайдалану қ ұ қ ығ ы.

2. Су пайдалану іс қ ұ қ ығ ы.

3. Орман пайдалану қ ұ қ ығ ы.

4. Жануар ә лемін пайдалану қ ұ қ ығ ы.

5.Ө сімдіктер ә лемін пайдалану

6. Атмосфералық ауаны пайдалану қ ұ қ ығ ы.

7.Пайдалы қ азбаларды пайдалану

Табиғ атты пайдалану қ ұ қ ығ ының қ ағ идалары: ғ ылыми дә лелденген, сипаттамалы, мақ саты, тиімді, кешендік, лицензиялау, квоталау жә не лимиттер т.б.жатады. Табиғ атты пайдалануды лицензиялау – табиғ атты пайдалануғ а рұ қ сат беруден тұ ратын, қ оршағ ан табиғ и ортаны мемлекет арқ ылы реттеумен бақ ылауды жү зеге асырудың тә сілдері болып табылады.

Лицензия табиғ ат пайдалануғ а берілетін қ оршағ ан ортаны қ орғ ау саласындағ ы арнайы уә кілетті мемлекеттік органның рұ қ саты. Ол нормалары, ерекшеліктері жә не қ олданылатын технологиясы кө рсетілген қ ұ қ ығ ын куә лә ндіратын қ ұ жат болыл табылады.

Лимит табиғ ат пайдаланушыларғ а берілетін қ оршағ ан ортаны ластайтын заттарды шығ ару мен тастауғ а ө ндіріс пен тұ тыну қ алдық тарын орналастырудың мө лшер жә не уақ ыты анық талғ ан табиғ ат пайдаландың нақ ты мерзімі мен кө лемі.

Квота-белгілі бір уақ ытқ а берілген табиғ атты пайдаланудың, қ оршағ ан ортағ а тасталатын қ алдық тардың мө лшері нормаланғ анлимиттің бір бө лігі. 3. Экологиялық қ ұ қ ық бұ зушылық пен экологиялық жауаптылық

Жалпы экология мә селесі бұ л - мемелкеттің, адамның, қ оғ амның болашақ ұ рпақ жә не табиғ ат пайдаланушының жауапкерішлігі. Жалпы экологиялық жауапкершілік дегеніміз мемлекеттің, адамның, қ оғ амның, болашақ ұ рпақ жә не табиғ ат, пайдаланушы алдындағ ы жауапкершілігі.

Экологиялық қ ұ қ ық бұ зушылық дегеніміз – кінә лі, қ ұ қ ық қ а қ арсы ә рекет немесе ә рекетсіздік, мемлекеттің жеке жә не заң ды тұ лғ алардың экологиялық қ ұ қ ық тар мен занды мү дделеріне жә не қ оршағ ан ортағ а келтірілген зиян келтіру немесе осындай зиянның туындауына нақ ты қ ауіп тө ндіру болып табылады. Экологиялық қ ұ қ ық бұ зушылық тарды бірнеше топқ а бө луге болады. Олар:

1. Табиғ и ресурстарды тоздыру, ластау (243, 250 баптар).

2. Табиғ и ресурстарды жою жә не оғ ан зардап келтіру (283, 287 баптар).

3.Экологиялық талаптарды орындау барысындағ ы қ ұ қ ық бұ зушылық тар. (240, 245, 246, 247 жә не тағ ы басқ а баптар).

4. Экологиялық талаптарды орындамау (249, 261, 270 баптар).

5.Ерекше қ орғ алатын табиғ и аумақ тармен басқ а да табиғ и ортағ а байланысты тә ртіптерді бұ зу (295, 297, 299 баптар).

6. Табиғ атты пайдаланушының ережелерін бұ зу (241, 254, 271, 272 баптар).

7. Табиғ атты қ орғ аумен байланысты шараларды орындамау (244, 251, 252, 253 баптар).

8. Экологиялық ақ паратты жасыру немесе бұ рмалау (242, 257, 258, 260, 268 баптар).

Экологиялық қ ұ қ ық бұ зушылық жасағ ан тұ лғ аларғ а тө мендегідей ә кімшілік жазалау шаралары қ олданылады:

1)ескерту,

2)ә кімшілік айыппұ л салу,

3)ә кімшілік бұ зушылық жасағ ан қ ұ ралдарын алып қ ою,

4)бұ л қ ұ ралдарды тә ркілеу,

5)арнайы қ ұ қ ық тан айыру, л

6)лицензиядан айыру,

7)арнайы рұ қ саттан айыру,

8)зардапты қ ызметке тыйым салу немесе оны уақ ытша тоқ тату.

Экологиялық жауапкершілікті қ оршағ ан ортаны қ орғ ауғ а байланысты ү ш тү рге бө леміз: ә кімшілік жауапкершілік, қ ылмыстык жауапкершілік, азаматтық -қ ұ қ ық тық жауапкершілік.

Бақ ылау сұ рақ тары:

1. Экология ұ ғ ымын қ алай тү сінесің?

2. Экологиялық қ ұ қ ық тың қ айнар кө здері қ андай?

3. Табиғ атты пайдаланудың қ андай тү рлер бар?

4. Экологиялық қ ұ қ ық тық жауапкершіліктердің ерекшеліктері қ андай?