Халықтың денсаулық жағдайын зерттеу

Жоғ арыда атап айтқ андай халық тың тамақ тануының негізін ә леуметтік-гигиеналық зерттеу міндетті тү рде зерттелінетін контингенттің денсаулық жағ дайын зерттеумен бірге жү ргізіледі. Тамақ танудың адекваттылығ ының кө рсеткіші болып табылатын денсаулық жағ дайын тамақ тану статусы бойынша бағ алайды. Бұ ндай бағ алауғ а тамақ тану функцияларының кө рсеткіштерін (ішкі жә не сыртқ ы), тамақ тың адекватсыздығ ын (тағ амдық жетіспеушілік, артық шылық белгілерін жә не рационның ү йлесімсіздігін анық тау) жә не аурушаң дық дең гейін анық тау жатады.

Тамақ тану функциясы дегеніміз - организмнің ішкі ортасының (гомеостаз) салыстырмалы тұ рақ тылығ ын қ амтамасыз ететін алмасу процесстерін, нейрогуморалды реттелінуін айтады. Тамақ танудың сыртқ ы функциясына - асқ орыту жә не сің уі, ал тамақ танудың ішкі функциясына – аралық алмасу мен ассимиляция жатады. Сонымен тамақ тану функциясының жағ дайын асқ орыту мен заттек алмасу (белок, май, кө мірсу, витаминдер, минералдық заттектер, су алмасулары) процесстерінің жағ дайын сипаттайтын кө рсеткіштер бойынша бағ алайды.

Организмнің тағ амдық адекватсыздығ ын бағ алау физикалық даму кө рсеткіштері (бойы, дене салмағ ы, салмақ -бой кө рсеткіші, креатининді коэффициент т.б.), заттек алмасу (зә р алмасуының ақ ырғ ы ө німдері, қ анда арнайы метаболиттердің болуы, ферменттердің белсенділігі т.б. бойынша), организмнің жекелеген жү йелерінің (жү йке, асқ орыту, жү рек-қ ан тамырлар т.б.) функционалдық жағ дайы негізінде жү ргізіледі. Тағ амдық адекватсыздық тың ерте белгілерін анық тайды.

Аурушаң дық тамақ тану статусымен тығ ыз байланысты. Аурушаң дық тың дең гейі мен қ ұ рылымын зерттегенде, бірінші кезекте тамақ танудың тү рлі бұ зылыстарымен (жеткіліксіз немесе артық тамақ тану) сипатталатын ауруларды ескереді.

Тамақ танудың жағ дайы туралы қ осымша қ ұ нды мә ліметтерді жұ қ палы ауруларғ а жатпайтын ауруларды (жү рек-қ ан тамырлар жү йесінің аурулары, асқ азан-ішек жолдарының аурулары т.б.) талдау кезінде алуғ а болады. Сонымен бірге тамақ тану статусымен жұ қ палы аурулар да тығ ыз байланысты. Алиментарлық жеткіліксіздік организмнің арнайы антиденелерді ө ндіру қ абілетін, микро жә не макрофагтардың фагоцитарлық белсенділігін, организмнің тү рлі бактериалды токсиндерге деген тұ рақ тылығ ын тө мендетеді, жаралардың жазылу процесін баяулатады, қ алыпты микрофлораның қ ұ рамын ө згертеді.

Нақ ты тамақ тану жағ дайына байланысты тамақ тану статусы қ алыпты, оң тайлы, артық жә не жеткіліксіз болуы мү мкін. Қ алыпты тамақ тану статусында организмнің қ ұ рылымы мен функциялары ө згермейді, бейімдеушілік қ оры жоғ ары болады. Оң тайлы тамақ тану статусы стресстік жағ дайларда гомеостаздың елеусіз ө згерістерінсіз организмнің қ ызмет етуіне жағ дай жасайды. Артық жә не жеткіліксіз тамақ тану статусы кезінде қ ұ рылымдық ө згерістер дамып, функциялардың нашарлауы байқ алады, организмнің бейімделуші қ оры тө мендейді.