ІІ. Мақсат қою кезеңі:1.Сабақтың мақсатын, тақырыбын хабарлау. 2. Жаңа сабаққа даярлық.

«Ө шпес ө мір ө негелері» деп аталғ ан бұ л бө лімде қ азақ ә дебиеті мен ғ ылымына ө шпес із қ алдырғ ан ә йгілі адамдардың жазғ ан шығ армаларымен танысасың дар. Сонымен бірге олардың жарқ ын бейнесі, ө шпес ө негесі туралы жазылғ ан ә ң гіме-естеліктер беріледі.

ІІІ. Жаң а сабақ: 1. Мағ жан Жұ мабаев ( 1893-1938) – Солтү стік Қ азақ стан облысында туылғ ан, қ азақ тың аса дарынды ақ ыны, жазушы, педагогы. Тұ ң ғ ыш кітабы «Шолпан» деп аталады. Ақ ынның халқ ымыздың ө ткен ө мірі туралы жазғ ан «Ө ткен кү н», «Тү ркістан» ө лең дерімен танысайық. 2. Ө лең дерді мә нерлеп, тү сініп, нақ ышымен оқ у. 3. Сө здік жұ мыс. Алаш – қ азақ. От – мұ нда: шө п деген мағ ынада. Керсен – ү лкен тостағ ан. Ділда – алтын ақ ша. Бұ йрық – тыныш, бейбіт. 4. Ө лең нің басында қ андай ө зен-кө лдердің аты аталады? (Еділ, Жайық, Сырдария, Ертіс, Жетісу). Бұ л ө зен-кө лдер қ ай жерлерде? Картадан тауып кө р. Ауыл жайлауғ а кө шкенде қ андай ө згеріс болады екен?

ІҮ.Тү сінгендерін тексеру: 1. Қ азақ халқ ының дарқ андығ ы, кең дігі туралы айтылатын жолдарды тауып оқ ы. Ө лең де кездесетін жер-су, батыр, би аттарын мына ү лгілік кесте бойынша дә птерге жазып, оларды есте сақ та.

2.Тү ркістан туралы не білесің? Ол қ андай қ ала? Қ ай жерде орналасқ ан? Ақ ын ө лең де «Тұ ран» деген сө зді қ олданады. Тұ ранда ертеде кімдер туып-ө скен екен? (Ер тү рік, Арыстан баб, қ азақ хандығ ы, Қ асым хан, Алаш елі). Тү рік еліне кімдер жатады деп ойлайсың? (тү рік, қ азақ, қ ырғ ыз,...). Тұ ранда хандық қ ұ рғ ан кім? (Қ асым хан). Абылай хан қ ай жерге жерленген? (Тү ркістанда).

Ү. Қ орыту. Бү гін не жайлы білдік? Мағ жан Жұ мабаев кім? Оның қ андай шығ армаларын білесің? («Балапан қ анат қ ақ ты», «Ақ қ ала»). Сенің ойың ша, Тү ркістан жері бү кіл елге танымал болуы ү шін не істеуге болады?

Ү І. Ү йге тапсырма: 1. тү сініп оқ у, «Тү ркістан» жаттау.

№ 31. Тақ ырыбы: Жиб-Жица кү ресі. Қ алмақ ан Ә бдіқ адыров.

Мақ саты: Оқ ушыларғ а Қ алмақ ан Ә бдіқ адыровтың «Жиб-Жица» ә ң гімесі бойынша қ азақ тың ә лемге ә йгілі палуаны Қ ажымұ қ ан Мұ ң айтпасұ лының ө мірімен таныстыру, кү рес тү рі жайлы мә лімет беру; дұ рыс оқ ып, ө здігінен ізденіп жұ мыс істеуге баулу, байланыстырып сө йлеуге, ойын тұ жырымдай білу қ асиетін дамыту.

Тү рі: аралас сабақ. Ә дісі: сұ рақ -жауап, талдау, іздену. Кө рнекілігі: суреттер.

Сабақ тың барысы: І. Ұ йымдастыру кезең і. Сабақ қ а ә зірлік.

Сабағ ымыз басталды, балаларғ а пайдалы.

Бә рін ұ ғ ып алың дар, ә ң гімеге зер салың дар.

ІІ. Ү й тапсырмасын сұ рау: 1. « Тү ркістан » ө лең ін жатқ а сұ рау, «Ө ткен кү н» ө лең нің басында қ андай ө зен-кө лдердің аты аталады? (Еділ, Жайық, Сырдария, Ертіс, Жетісу). Бұ л ө зен-кө лдер қ ай жерлерде? Ауыл жайлауғ а кө шкенде қ андай ө згеріс болады екен?

ІІІ. Ү й тапсырмасын пысық тау: Тү ркістан туралы не білесің? Ол қ андай қ ала? Қ ай жерде орналасқ ан? Ақ ын ө лең де «Тұ ран» деген сө зді қ олданады. Тұ ранда ертеде кімдер туып-ө скен екен? (Ер тү рік, Арыстан баб, қ азақ хандығ ы, Қ асым хан, Алаш елі). Тү рік еліне кімдер жатады деп ойлайсың? (тү рік, қ азақ, қ ырғ ыз,...). Тұ ранда хандық қ ұ рғ ан кім? (Қ асым хан). Абылай хан қ ай жерге жерленген? (Тү ркістанда).

ІҮ. Мақ сат қ ою кезең і: 1.Сабақ тың мақ сатын, тақ ырыбын хабарлау. 2.Жаң а сабақ қ а даярлық. Қ ажымұ қ ан Мұ ң айтпасұ лы – қ азақ тың ә лемге ә йгілі палуаны. Жер шарының жиырма тө рт елін аралап, талай-талай атақ ты палуандармен белдескен. Алтыны, кү місі бар – барлығ ы 48 медаль алғ ан. Қ ажымұ қ анның палуандығ ын танытатын бір дерекпен белгілі жазушы Қ алмақ ан Ә бдіқ адыровтың ә ң гімесі арқ ылы танысасың дар.

Ү. Жаң а сабақ: 1. Ә ң гімені тү сініп, жалғ астырып оқ у. 2. Сайыс қ ай қ алада ө теді? (Харбин). Жапон палуаны Сар-Кек Ки қ андай шарт қ ойды? (Жапон кү ресі «Жиб-Жицамен» кү ресем деді.) кө рушілер арасында неліктен қ обалжу болды? Жиб-Жица кү ресінің тіртібі қ андай екен? Қ ажымұ қ ан бұ л кү рестен жең ді ме? Дядя Иван мектебінен қ алыптасып шық қ ан сұ лу ә демі жігіттің келбетіне қ андай таң балар тү сті деп ойлайсың?

Ү І.Тү сінгендерін тексеру: Сар-Кек Киге берілген мінездемені тауып оқ ы. (Кү йгелек, ызақ ор, кек сақ тағ ыш мінезі бар, кө п сө з, кү лкіні жек кө ретін палуан.). Кү рес алаң ына шық қ ан Қ ажымұ қ анды кө з алдың а келтіріп кө р. Сол елестетуің бойынша Қ ажымұ қ анғ а сипаттама беріп кө р. Ә ң гімедегі оқ иғ аның шиеленіскен жерін тауып оқ ы.(Қ ажымұ қ анның басы-кө зін қ ан басып, жосадай боп сорғ алап жү ре берді....)

Ү ІІ. Қ орыту. Бү гін кім жайлы білдік? Қ ажымұ қ ан сияқ ты тағ ы қ андай палуандарды білесің?

Ә ң гіме мазмұ нына сә йкес келетін мына мақ алдың екінші бө лігін тауып, мә нін тү сіндір.

Қ оянды қ амыс ө лтіреді, Жігітті намыс ө лтіреді.

Жылдары қ азақ зиялылары Кең ес ү кіметіне қ арсы ү гіт-насихат жү ргізді деген айыппен қ удаланып, репрессияғ а ұ шырады. 105 мың адам қ амауғ а алынып, оның 22 мың ы атылды.

4. Тұ рар Рысқ ұ лов – мемлекет жә не қ оғ ам қ айраткері. 1916 жылғ ы ұ лтазаттық кө терілістің басшысы болғ ан. Белгілі жазушы Шерхан Мұ ртазаның «Қ ызыл Жебе» романынан келтірілген ү зіндінің жалғ асын оқ у арқ ылы Тұ рардың жарқ ын бейнесімен танысуды жалғ астырамыз. 5. Романның ү зіндісін тү сініп, жалғ астырып оқ у.

Ү І.Тү сінгендерін тексеру: Ү зіндіде мұ ғ алім картадан қ андай елдерді кө рсетті? (Азия, Европа, Африка, Америка, Австралия, Антарктида, Россия). Тұ рардың фамилиясы Қ ырғ ызбаев болып ө згерген себебін білесің бе? «Сибирь» деген кезде Тұ рар неге елең ете қ алды? Сахалин аралын неге сұ рады деп ойлайсың? Ә ң геме соң ында жазушы қ оң ырау сылдыры неге ұ қ сап кетті деп жазады? Бұ л сө здің астарынан не тү сіндің?

Ү ІІ. Қ орыту. Ә ң гімедегіелдердің, кө лдердің аттарын дә птерің е жаз. Картадан тап. Мә тіннен Тұ рардың кө ң ілі жү деп, мұ ң айып қ алғ ан жерін тауып оқ ы. Оның себебін тү сіндір. (- Жоқ, ә ншейін, - деді бала бір тү рлі мұ ң айып....)

Ү ІІІ. Ү йге тапсырма: 1. тү сініп оқ у, «Қ ызыл Жебе» кітабын тауып оқ у.

№ 33. Тақ ырыбы: Қ ұ рманғ азы. Сә уірбек Бақ бергенов.

Мақ саты: Оқ ушыларғ а Сә уірбек Бақ бергеновтың «Қ ұ рманғ азы» атты ә ң гімесі бойынша қ азақ тың ұ лы кү йші-композиторы Қ ұ рманғ азы Сағ ырбайұ лының ө мірімен таныстыру, оқ ып, ө здігінен ізденіп жұ мыс істеуге баулу, байланыстырып сө йлеуге, ойын тұ жырымдай білу қ асиетін дамыту; Отан сү йгіш, елін қ орғ айтын, ө нерін сыйлайтын азамат болуғ а тә рбиелеу.

Тү рі: аралас сабақ. Ә дісі: сұ рақ -жауап, талдау, іздену. Кө рнекілігі: суреттер, кесте.

Сабақ тың барысы: І. Ұ йымдастыру кезең і. Сабақ қ а ә зірлік.

- Балалар, терезеге қ араң даршы. Далада кү н сә улесі жарқ ырап тұ р. Бізге сә улесін шашып тұ р. Сә уле сендердің тұ ла бойларың а тарап, жандарың ды жадыратып тұ р.

- Кә не, айналамызғ а жылу сыйлайық, жү здерің нен кү ннің кө зіндей кү лкі кетпесін.

ІІ. Ү й тапсырмасын сұ рау: 1. Ү зіндіде мұ ғ алім картадан қ андай елдерді кө рсетті? (Азия, Европа, Африка, Америка, Австралия, Антарктида, Россия). Тұ рардың фамилиясы Қ ырғ ызбаев болып ө згерген себебін білесің бе? «Сибирь» деген кезде Тұ рар неге елең ете қ алды? Сахалин аралын неге сұ рады деп ойлайсың? Ә ң геме соң ында жазушы қ оң ырау сылдыры неге ұ қ сап кетті деп жазады? Бұ л сө здің астарынан не тү сіндің?

ІІІ. Ү й тапсырмасын пысық тау: Тұ рардың кө ң ілі неге жү деп, мұ ң айып қ алды? Осы ә ң гімені оқ ығ анда ө зің е қ андай ә сер алдың?

ІҮ. Мақ сат қ ою кезең і: 1.Сабақ тың мақ сатын, тақ ырыбын хабарлау. 2.Жаң а сабақ қ а даярлық. Қ ұ рманғ азы Сағ ырбайұ лы жайлы не білесің? Ол кім?

Ү. Жаң а сабақ: 1. Кіріспе. Қ ұ рманғ азы Сағ ырбайұ лы – қ азақ тың ұ лы кү йші-композиторы. Қ ұ рманғ азы Сағ ырбайұ лының ө мір сү рген уақ ыты мейлінше қ иын кезең еді. Оғ ан «патшағ а қ арсы халық ты ү гіттеді» деген кінә тағ ылып, екі рет тұ тқ ындап, тү рмеге жапқ ан. Кү йшінің қ атал тағ дырдың талқ ысына тү скен бір сә ті жазушы Сә уірбек Бақ бергеновтің «Қ ұ рманғ азы» деп аталатын ә ң гімесінде баяндалады. 2. Ә ң гімені тү сініп, жалғ астырып оқ у. Тү сінгенін ә ң гімелеу. 3. Сө здік жұ мыс. Суыт – асығ ыс. Кілтипандарын – қ ұ пиясын. Жігері қ ұ м болды – дә рменсіз кү йге тү сті. Қ ұ қ ай – бұ л жерде: қ иындық. Шылау – жү геннің шаужайы, шылбыры.

Ү І.Тү сінгендерін тексеру: 1. Қ ұ рманғ азы Динағ а қ андай ә ң гіме айтты? Кү йшінің бұ л ә ң гімесінен оның ө мірі жө нінде не тү сіндің? Қ ұ рманғ азының анасына арнап шығ арғ ан кү йі қ алай аталады? Бұ л кү йді қ ай кезде шығ арғ ан? Кү йшіні не ү шін тұ тқ ынғ а алды деп ойлайсың? 2. Қ ұ рманғ азыны тұ тқ ынғ а алып, қ олын байлағ ан кездегі Динаның кө ң іл кү йі қ андай болғ анын мә тіннен тауып оқ ы. Қ ұ рманғ азының тү рмеге кетердегі сө зін дауыс ырғ ағ ына келтіріп оқ ы. Бұ л сө зді оқ ығ анда ө зің қ андай сезімде болдың?

Ү ІІ. Қ орыту. 1. Қ ұ рманғ азының Кенжеге айтқ ан ақ ырғ ы ө тінішін дә птерің ежазып ал.

(- Тү рмеде жатып домбыра тартқ ан не сә нім, оның ү стіне ең болмаса домбырама арам қ олдары тимесін, алып қ ал, Кенже, домбыраны! – деді Қ ұ рманғ азы, - Динағ а бер, Динағ а! Дина тартсын мен келгенше...)

Ү ІІІ. Ү йге тапсырма: 1. тү сініп оқ у 2. Қ ұ рманғ азы кү йлерінің атын дә птерің е толық тырып жаз. 3. Бағ алау.

№ 34. Тақ ырыбы: Алғ ашқ ы кө мек. Бедел Тұ рсынбаев.

Мақ саты: Оқ ушыларғ а Бедел Тұ рсынбаевтың «Алғ ашқ ы кө мек» атты ә ң гімесі бойынша қ азақ тың ашаршылық кезіндегі ө мірімен таныстыру, оқ ып, ө здігінен ізденіп жұ мыс істеуге баулу, байланыстырып сө йлеуге, ойын тұ жырымдай білу қ асиетін дамыту; қ ыйындық тан қ орық пайтын, елін қ орғ айтын, шыншыл азамат болуғ а тә рбиелеу.

Тү рі: аралас сабақ. Ә дісі: сұ рақ -жауап, талдау, іздену. Кө рнекілігі: суреттер.

Сабақ тың барысы: І. Ұ йымдастыру кезең і. Сабақ қ а ә зірлік. Мен бү гін кө ң ілді келдім. Кә не, шең бер қ ұ райық, ө зіміздің жақ сы кө ң іл кү йімімізді бір- бірімізге берейік. Ө йткені кө ң іл кү йіміз жақ сы болса қ иындық тарды оң ай жең еміз ғ ой.

ІІ. Ү й тапсырмасын сұ рау: 1. Қ ұ рманғ азы Динағ а қ андай ә ң гіме айтты? Кү йшінің бұ л ә ң гімесінен оның ө мірі жө нінде не тү сіндің? Қ ұ рманғ азының анасына арнап шығ арғ ан кү йі қ алай аталады? Бұ л кү йді қ ай кезде шығ арғ ан? Кү йшіні не ү шін тұ тқ ынғ а алды деп ойлайсың? 2. Қ ұ рманғ азыны тұ тқ ынғ а алып, қ олын байлағ ан кездегі Динаның кө ң іл кү йі қ андай болғ анын мә тіннен тауып оқ ы. Қ ұ рманғ азының тү рмеге кетердегі сө зін дауыс ырғ ағ ына келтіріп оқ ы. Бұ л сө зді оқ ығ анда ө зің қ андай сезімде болдың?

ІІІ. Ү й тапсырмасын пысық тау: Қ ұ рманғ азы Кенжеге қ андай ақ ырғ ы ө тініш білдірді? Қ ұ рманғ азының қ андай кү йлерін білесің?