ХХ ғ. 50-жылдарындағы әлемнің картасындағы саяси өзгерістер

1950 жылдың наурызында АҚ Ш-тың ұ лттық кауіпсіздік Кең есі кейінірек президент Г.Трумэн мақ ұ лдағ ан француз отар ә скерлеріне экономикалық жә не ә скери кө мек туралы шешім қ абылдағ ан болатын. Оң тү стік-Шығ ыс Азияда ық палын кү шейту ү шін жә не аймақ елдерінде дербес демократиялық тә ртіптің кұ рылуына жол бермес ү шін АҚ Ш 1954 жылдың қ ырқ ү йегінде Манилада Оң тү стік-Шығ ыс Азия келісімінің ә скери Ұ йымын (СЕАТО) қ ұ ру туралы пактіге кол қ ойды. Бұ л ұ йымғ а мү ше болғ андар: АҚ Ш, Англия, Франция, Австралия, Жаң а Зеландия, Пә кістан, Тайланд пен Филиппин. АҚ Ш СЕАТО кө мегімен жә не кө мкеруімен белсенді істерге кірісті. Олар " кү шті оң тү стік Вьетнам" қ ұ рудан бастады, ол арқ ылы ең алдымен ДРВғ а соқ қ ы беру, содан кейін ө з ық палына бү кіл Ү ндіқ ытай аймағ ын бағ ындыру кө зделді. Бұ л ү шін 1955 жылдың қ азанында Оң тү стік Вьетнам АҚ Ш-қ а тә уелді Нго Динь Дьем президенті бар Республика болып жарияланды. АҚ Ш-тың 1973 жылғ а дейін созылғ ан Вьетнамдағ ы интервенциясы басталды. Алайда, соғ ыста кү штердің тең сіздігіне, АҚ Ш ө зінің ү лкен ә скери-ө неркә сіптік потенциалына қ арамастан, кішкентай 30 миллион халқ ы бар, жапондық тармен, француздармаен соғ ыстарда кү йзелген Вьетнам тойтарыс беріп кана қ оймай, ө зінің қ аһ арман халқ ының кү ші мен халық аралык аренаның ү немі болып тұ рғ ан қ олдауының жә не де КСРО мен басқ а да социалистік елдердің барлык қ ажет кө мек беруінің арқ асында жең іске жетті. [32]

Уақ ыты бойьшшы бірінші болып Оң тү стік-Шығ ыс Азия елдері еркіндік ала бастады. Соғ ыс жылдарының ө зінде Индонезия халқ ы жапондық тармен кү рес жү ргізді, олар елді жаулап алдып еркіндік ү шін болғ ан кез келген қ ұ лшыныстарды аяусыз басып шаншып отырды. 1945 жылдың тамызында Жапония капитулляцияланбай тұ рғ анда, бірақ жапондық милитаризмінің жең іліс тапқ аны анық болып тұ рғ анда, ұ лт-азаттық қ озғ алыстың кө шбасшыларының бірі Сукарно Индонезияның тә уелсіздігін жариялап Индонезия Республикасының бірінші президенті болды. Жаң а тә уелсіз мемлекеттің дү ниеге келуі қ арулы кө теріліссіз болды. Қ ан-тө гіссіз жең істің болу себебі мынада: аралда қ алғ ан жапон бө ліктері деморальданғ ан болды да олар капитулляцияғ а қ ол қ ойғ ан соң мү лдем ешқ андай қ арсылық білдіре алмады. Индонезияның бү рын болғ ан қ ожайындары Голландия мен басқ а батыс елдерінің қ арулы кү штері архипелаг аралдарында болғ ан жоқ. Сондық тан тә уелсіздік жариялағ аннан кейінгі алғ ашқ ы кү ндері елде тыныштық болып, ү кімет пен басқ а да билік органдарын кұ ру жү ріп жатты.

Соғ ыс аяқ талғ ан соң, Германия тө рт басшылық аймақ қ а бө лінді. Ү ш батыс аймақ та – АҚ Ш-тың, Ұ лыбританияның, жә не Францияның ә кімшіліктері болды, ал шығ ыс аймақ қ а – кең ес ә скери ә кімшілігі басшылық етті. Екінші дү ние жү зілік соғ ыстың соң ында 1945 жылы майда Германияны тө рт одақ тас держава оккупациялады. Германияны оккупацияланғ ан АҚ Ш, Ұ лыбритания, Франция жә не КСРО. Егер бірінші дү ние жү зілік соғ ыстың барысында соғ ыс қ имылдардан Германия шын мә нінде зардап шеккен жоқ, ал екінші дү ние жү зілік ел дә л сипаттап айтқ анда ү гінді болып жатты. Шығ ыс Пруссиядан жә че Одер мен Нейсе жерінен 9 млн неміс жер аударылды. Бұ л онсызда қ иын т\рғ ын ү й проблемасын одан сайын қ иындатып жіберді. Одақ тастар репара щя есебінен ө неркә сіп қ ұ рал-саймандарын ә кете бастады. Ө мір сү ру гдең гейі 1/3-ке қ ү лдырады. Ақ ша қ ү нсызданды. Азық -тү лікке берілетін калориялық жағ ынан физиологиялық минимумнан тө мен жатты. Оның ү стінен Германия тә уелсіз мемлекет болып ө мір сү руден қ алды. Оның территориясының біраз бө лігі жең ген мемлекетке кетті. Соғ ыстан кейінгі кезең де Германияғ а ауыр тиген жағ дай «қ ырғ и қ абақ соғ ыстың» ә сері еді. Ұ лы державалардың қ арама-қ арсы тұ руы Германия территориясы арқ ылы ө тті. Оның ү стіне «қ ырғ и қ абақ соғ ыс» оккупацияланғ ан Германия ролін қ айта қ арауды қ ажет етті. Батыс мемлекеттер ү шін Германияның жең ілген жаудан гө рі одақ тас болмаса да таяныш. артатын сү йінішке айналғ аны жақ сы болғ ан еді. Батыс державалар оның экономикасын барынша ә лсірету мақ сатынан бас тартты. Оккупацияланғ ан Германияда басты билікті Бақ ылау кең есі атқ арды. Оның қ ұ рамы тө рт зона ә скерінің бас қ олбасшыларынан тұ рды. Елдің территориясы жә не оның астанасы Берлин бө ліске тү сті. КСРО одақ тастардың басқ ару органдарынан 1948 жылы шық ты. Қ алғ ан ү ш батыстық оккупациялық зонада 1949 жылы Германия Фидеративтік Республикасы қ ұ рылды. Астанасы - Бонн оның қ аласы болды. Кө п ү замай кең естік зонада Германия Демократиялық Республикасы қ ұ рылды. Астанасы-Шығ ыс Берлин. [31]

1 Сурет. Екінші дү ниежү зілік соғ ыстан кейінгі Германиямен Австрияның оккупанттық зоналары.

Соғ ыстан кейін Германияны ө зінің жақ тасы ету ү шін американдық тар Маршалл жоспарына оны тартты. Ол Германияның экономикалық жалпы жағ дайын жақ сартатын еді. Батыс держава іар КСРО-мен бірге Германияны жақ сарту шараларын жү ргізу мү мкін еместігін тү сінді. Осындай тү сінікпен батыс державалар ө з зоналарында ақ шареформасын жү ргізді. Қ ү нсызданғ ан рейхсмарканың орына неміс маркасы енгізілді. Батыс зонада тұ ратын ә р бір тұ рғ ын 60 ескі рейхсмарка орнына 60 жаң а неміс маркасын алды. Ақ ша 100-ге 6, 5-тен ауысты. Инфляция тоқ татылды. Егерде бү рын товарлар жетпесе, енді ақ ша жетпеуге айналды. Экономикалық ө мірді қ алпына келтіру жағ дайы жасалды. 1948 жылдың соң ына қ арай ө неркә сіп ө ндірісі жартысына дейін ө сті, ал 1949 жылы ол соғ ысқ а дейінгі дең гейіне жетті [4]. КСРО ақ ша реформасына жауап ретінде батыс Берлинге блокада орнатты. Батыс державалар батыс зонад; Герман мемлекетін тез қ ұ руғ а тырысты. 1946 жылы қ алпына келтірілген парламенттік кең ес федеративтік республиканың конституциясын жасады. Оккупациялық ө кіметтер оны бекіткен соң ол кү шіне 23 май 1949 жылы кү шіне енді. Конституция азаматтық жә не саяси бостандық тарды бекітті, Батыс Германияны демократиялық федеративтік мемлекет деп жариялады. 1949 жылы ФРГ-ның қ ұ рамына 11 неміс жері кірді. ФРГ конституциясы екі жағ дай енгізді. Ол бойынша ФРГ-ғ ы конституциядағ ы қ ұ рылым Шығ ыс Германияғ а да тарайтын болды.

2 Сурет. Еуропа мемлекеттері.

1945 жылы 2 қ ыркү йекте Жапония тізе бү гу актісіне қ ол қ ойды. Потсдам келісімдеріне орай, елді АҚ Ш ә скері басып алды. Жапония бар қ орынан жә не аралдарынан тыс жерлердегі барлық аумақ тарынан айырылды. Бұ рынғ ы саяси партиялар таратылып, соғ ыс қ ылмыскерлері жауапқ а тартылды. Жапония саяси қ ұ рылымы жағ ынан парламенттік монархияғ а жатады.

1945 жылдың 2 қ ыркү йегінде Вьетнам президенті Хо Ши Мин Вьетнам Демократиялық Республикасын жариялады1945 жылы Азиядағ ы Лаос елінің тә уелсіздігі жарияланды.

1946 жылы Трансиордания тә уелсіз мемлекетке айналды. Ресми аты Иордан Хашимит мә ліктігі болып бекітілді.

1946 жылдың 4 шілдесінде Филиппин Республикасы Егемен мемлекет болды, бірақ АҚ Ш мұ нда ө з ә скерін қ алдырды да республикағ а белгілі бір бақ ылау жү ргізіп отырды.

1946 жылы Италия Республикалық мемлекет болды, себебі, екінші дү ниежү зілік слғ ыстан кейін ә лсіреді. Соғ ыстан кейінгі негізгі міндеттердің бірі мемлекеттің саяси қ ұ рылымын реттеу жә не жең іске жеткен елдермен келісіп, бейбітшілік бітім шартына қ ол қ ою болды. Сө йтіп, 1946 жылы референдум нә тижесінде халық тың басым кө пшілігі демократияны жақ тады. Италия Республикалық мемлекет болды. 1947 жылы ақ пан айында Парижде Италиямен одақ тас елдердің арасында бейбітшілік бітіміне қ ол қ ойылды. Келісім шарт негізінде елдегі фашистік ұ йымдар таратылып, басқ ыншы ә скери кү штер шығ арылды, Италия шекарасы бекітілді.

Екінші дү ниежү зілік соғ ысқ а дейін Сирия Францияның маң датындағ ы аумақ болып кдла берді. Халық бұ карасының белсене бас кө теруінің нә тижесінде 1943 жылы Сирияның тө уелсіздігі жарияланды, ал 1946 жылы француз ә скерлері толығ ымен эвакуацияланды. Сол кезде ө кімет басына келген буржуазиялық -помещиктік партиялардьң ө кілдері халық қ озғ алысын жазалауды ө ршітіп, коммунистік партияғ а тыйым салды. 1949-1954 жылдарда бірінен соң бірі ө кімет басына келген тү рлі офицерлер топтары ішкі саяси кү рестің шиеленісуін оң тайлы пайдаланды. 1954 жылы Сирия армиясының бө лімдері қ олдағ ан халық бұ қ арасының куатты бас кө теруінің нә тижесінде ә скери диктатура кұ латълып, елде конституциялық тә ртіп қ алпына келтірілді.

Сирия тә уелсіздікті нығ айту бағ ытын жү ргізе бастады. 1955-1957 жылдарда КСРО-мен бірқ атар экономикалық келісімдерге қ ол жетіп, 1956 жылы Мысырғ а ү ш жақ гы агрессия жасалғ ан кезде оны қ олдады. Елде прогресшіл партиялар мен ұ йымдардан Ұ лттық майдан қ ұ рылды. Майданғ а каты- сушылар қ абылдағ ан Ұ лттық қ имылдар партиясы халық қ а карсы акциялармен кү ресті, демократияландыру шараларын жү зеге асыруды жә не бірқ атар ә леуметтік-экономикалық реформалар жү ргізуді кө здеді. Мұ ны батыстың империалистік топтары мен Сирияның ө з ішіндегі реакциялық элементтер қ аламады. Олар Сирия республикасына қ арсы қ астандық тарын қ ұ ра берді. Осындай жағ дайларда 1958 жылы Сирия мен Мысыр бірігіп, Біріккен Араб Республикасын кү рды. 1961 жылы бұ л бірлестік ыдырап кетті. Сирия Араб Республикасы (САР) пайда болды. Сирияның дербестігі қ алпына келтірілгенмен, елдегі жағ дай тұ рақ танбады. Ө кімет басына келген ірі буржуазия ө кілдері халық қ а жат режим орнатты. Олар Сирияның Біріккен Араб Республикасының қ ұ рамына кірген кезең індегі национализацияланғ ан кә сіпорындарды капиталистерге қ айтарып берді. Бү рын аграрлық реформа бойынша шаруаларғ а берілген жерлерді помещиктер қ айтарып алды. Елде партиялар, кә сіподақ тар, баспасө з бостандығ ына тыйым салғ ан антидемократиялық зандар қ олданылды. Осының бә рі халық тың қ алың бұ қ арасы мен армияның наразылығ ын туғ ызды. 1963 жылғ ы наурыздағ ы тө ң керіс нә тижесінде Араб социалистік дә уірлеу партиясы (АСДП немесе Баас) екімет басына келді. Баас (бұ л арабша " дә уірлеу" дегенді білдіреді) шаруалар, қ олө нершілер, ұ сақ саудагерлер, жү мысшылар, прогресшіл интеллигенция, ә скери қ ызметшілер ө кілдерінен тұ рады. Баас ө зінің Сирияда, Иракта жө не баска араб елдерінде аймақ тық ұ йымдары бар жалпы арабтық партия болып саналады. Сирияда маң ызды ә леуметтік- экономикалық қ айта қ ұ руларды жү зеге асыру кезең і басталды. Табиғ ат ресурстары мемлекет меншігі деп жарияланды, аграрлық реформаны терең дете тү сетін жаң а зандар қ абылданды. Жері аз жә не жері жоқ шаруалар жең ілдіктер жасалғ ан жағ дайларда жер алды. Деревняларда жабдық тау-ө ткізу кооперативтері қ ұ рылды, сонымен бірге кулактар мен помещиктердің едә уір топтары сақ галып кадцы.

Екінші дү ниежү зілік соғ ыстан кейін империалзмнің, оның ішінде Британ империясының отарлық жү йесі кү йрей бастады. Ұ лт-азаттық қ озғ алысының мық тап ө рлеуіне байланысты Британ империалистері Ү ндістанғ а тә уелсіздік беруге мә жбү р болды, бірақ елді діни наным бойынша екіге бө лінді. Бирма мен Цейлон (Шри Ланка) егемендік алды. Езілген халық тардың кү ресі Ұ лыбританияны отар елдерінің бә ріне дерлік тә уелсіздік беруге мә жбү р етті. Отарлық империяның ыдырауы ағ ылшын империализмін кү рт ә лсіретті, бірақ Ұ лыбритания кө птеген бұ рынғ ы иеліктерінде едә уір экономикалық жә не саяси позицияны сақ тап қ алды. Ұ лт-азаттық қ озғ алысына қ арсы кү ресу мақ сатымен Ұ лыбритания агрессиялық блоктарын ұ йымдастыра бастады. Таяу Шығ ыс пен Африкадағ ы отарлық позицияны нығ айту ү шін Ұ лыбритания 1956 жылы Франция жә не Израильмен бірге Египетке қ арсы қ арулы шабуылы жасады. Совет Одағ ының, басқ а да социалисттік елдердің Египетті қ олдауы жә не дү ние жү зіндегі прогресшіл жұ ртшылық тың қ арсылық білдіруі нә тижесінде Ұ лыбритания мен оның одақ тастары Египетке қ арсы соғ ысты тоқ татуғ а мә жбү р болды. 30 жылдардың сабағ ын естен шығ арып, Ұ лыбритания Батыс Германияны НАТО-ғ а қ осуғ а жә рдемдесті. Британ империализмінің капиталисттік дү ниенің саяси, экономикалық жә не ұ лт-азаттық қ озғ алысына қ арсы кү реске тығ ыз топтастыруғ а ұ мтылуы Ұ лыбританияның АҚ Ш-қ а кіріптарлығ ын кү шейтті. Оның территориясында АҚ Ш-тың соғ ыс базалары пайда болды. Ұ лыбританияның экономикасына Америка капиталы кең інен ене тү сті, елдің сыртқ ы қ арызы кө буйді. Соғ ан қ арамастан, Вильсон бастағ ан лейбористер ү кіметі жанталаса қ арулануғ а қ ыруар қ аржы жұ мсады, мұ ның ө зі Ұ лыбританияның финанс қ иыншылығ ын онан ә рі ө ршітті. 1967 жылы фунт стерлинг соғ ыстан кейін екінші рет қ ұ нсызданды. Ұ лыбританияның прогресшіл кү штеі бейбітшілік жолында, билеуші топтардың империалистік сыртқ ы саяси бағ ытына қ арсы белсене кү ресіп келді. 60 жылдарыдың соң ы мен 70 жылдардың басында Ұ лыбританияда ереуіл қ озғ алысы ө ріс алды. Солтү стік Ирландияда ә леуметтік жә не экономикалық тең сіздікті жою, азаматтарғ а тең қ ұ қ ық беру жолында ең бекшілер бас кө терді.

Ұ лыбритания - капиталистік елдер арасында АҚ Ш, ГФР жә не Жапониядан кейінгі ірі ө неркә сіпті держава. Бастапқ ыда Ұ лыбритания экономикасы монополиялық жағ дайғ а негізделіп дамыды. 2-дү ниежү зілік соғ ыс жә не соғ ыстан кейінгі капитализмнің жалпы дағ дарысы ұ лт-азаттық қ озғ алысының пә рменді дамуы Британ отарлық империясының ыдырауына ә кеп соқ ты. 50 жылдары ө ндірістің жаң а салаларының монополиясы қ ұ рылып, дами бастады. Ү кімет ө ндіріс концентрациясын жақ тап, 1966 жылы осы мақ сатта ө ндірісті қ айта қ ұ ру корпорациясын қ ұ рды. Соғ ыстан кейін кө мір, газ, электроэнергетика, темір жол транспорты, қ ара металлургия, ішкі су жә не қ ала транспортының бір бө лігі, ағ ылшын банкісі, атом ө ндірісі мен атом энергетикасы, радио-теле жү йесі нациолизацияланды, яғ ни ө неркә сіп ө ндірісінің 20%-дан астамы мемлекет қ арамағ ына кө шті. 50-60 жылдарда байқ алғ ан Ұ лыбритания ө ндірісіндегі ерекше қ ұ былыс бұ л ел экономикасына американ капиталының енуі. 70 жылдар басында байқ алғ ан экономикалық дағ дарыс белгілері Ұ лыбритания экономикасында да анық сезілді. Ө ндіріс мө лшері қ ысқ арды, инфляция тұ рақ ты процеске айналды, жұ мыссыздар саны тоқ таусыз ө сті. 1975 жылы ел ішіндегі жалпы ө нім 2, 5%-ғ а кеміді жә не жаппай тұ тыну заттарының бағ асы орташа есеппен 24%-ғ а артты. Ө ндірісті жандандыру ү шін жә не жұ мыссыздық тың шұ ғ ыл шаралар да қ абылдады. Мысалы: «Бритиш Лейленд мотор», «Интернэшнал компьютерс», «Альфред Герберт» сияқ ты ірі монополияларғ а кө мек ретінде жү здеген миллион фунт стерлинг қ аржы бө лінді. Бірақ бұ л шаралар Ұ лыбритания капитализмінің одан ә рі қ ұ лдырауын тоқ тата алмай отыр.Саяси партиялары, кә сіподақ тары жә не басқ а қ оғ амдық ұ йымдар. Консервативтік партия- ұ йымдық жағ ынан 19 ғ асырдың ортасында тори партиясы негізінде қ алыптасты. Лейборист партиясы 1900 жылы негізі қ аланды. Либералдық партия 19 ғ асырдың ортасында виги партиясы негізінде ұ йымдасты. Ұ лыбритания коммунистік партиясы 1920 жылы негізі қ аланды. Тред-юниондардың британдық конгресі 1868 жылы негізі қ аланды. Тред-юниондардың шотландық конгресі 1897 жылы негізі қ аланды. Ағ ылшын-совет достығ ы қ оғ амы 1946 жылы қ ұ рылды. КСРО-мен мә дени байланыс қ оғ амы 1924 жылы негізі қ аланды. Жастардың коммунистік одағ ы 1922 жылы қ ұ рылды.

3 Сурет. Еуропа.

1947 жылы Ү ндістан мемлекеті тә уелсіздігін жариялады. 1947 жылдың 15 тамызында Дели тә уелсіз Ү ндістанның ү ш тү сті жалауы бой кө терді. Ү нді халқ ы кө п жылдар бойы армандағ ан жә не сол ү шін аяусыз кү рескен еркіндігіне қ ол жеткізді. Ү ндістанның тә уелсіздігін мойындауғ а мә жбү р болғ ан ағ ылшын ү кіметі оның территориясын екі мемлекетке бө лді: Ү ндістан мен Пә кістан. Бұ л бө лініс тек ү нді парламентінің келісімінсіз жү ргізілді де бұ л кейінгі жылдары екі мемлекет арасындағ ы кө п қ ақ тығ ыстарғ а ә келді, олар кейде тіпті ә скери қ имылдарғ а да ә келіп отырды.

Пә кістан жекеленген екі бө ліктен тұ рды-шығ ыс жә не батыс. Қ ұ рлық та олардың ара қ ашық тығ ы 1500 шақ ырымды қ ұ раса, суда тү бектің айналасындағ ы жолы 5000 км-ге жуық болды. Ақ ырында, оның шығ ыс бө лігі-Бенгалия кө п қ ақ тығ ыстардан соң жеке мемлекет-Бангладеш болды, бұ рынғ ы отарды бө лу тек діни сипат бойынша ғ ана болды, оның тарихи дамуы мен сақ талып қ алғ ан салт-дә стү рлері ескерілмеді. Бұ л бө лініс басталғ аннан бастап-ақ діни негізде болғ ан қ иратушылық тар мен бұ қ аралық кісі ө лтірулерге ә келді. Мың дағ ан ү ндістер Пә кістан территориясынан, мұ сылмандар Ү ндістаннан кетуге мә жбү р болды. Джамму мен Кашмир кнә здіктері, жә не де Хайдарабад пен Джунатарх ү шін кү рестер ү немі жү ріп тү рады.Ағ ылшындар соғ ыс кезінде Ү ндістанның байлығ ын, азаматтарын ө з мү дделері ү шін барынша пайдаланды. 1945 жылы шілдеде ү кімет басына келген лейбористер 1947 жылы Ү ндістанғ а тә уелсіздік беруге келісті.

1947 жылы 14 тамызда Пә кстанның тә уелсіздігі жарияланды.Екі бө лікке бө лінді. Біріншісі – Батыс Пә кстан, оғ ан Батыс Пенджаб, Синд, Солтү стік-Батыс шекаралық провинция жә не Белуджстан кірді. Екіншісі – Шығ ыс Пә кстан, оның қ ұ рамына Шығ ыс Бенгалия округтер енді.

1948 жылы 15 мамырда Израиль ресми тү рде жарияланды. Арабтар Израильге қ арсы бірнеше рет соғ ыс жү ргізді. Бірақ бұ л соғ ыстарда арабтар жең іліс тапты. Израиль жең іп қ ана қ ойғ ан жоқ. Иерусалимнің батыс бө лігін жә не т.б. араб мемлекеттерінің иелігіндегі аумақ тарды басып алды.

1948 жылдың ақ панында ағ ылшын ү кіметі Цейлон аралына доминион қ ұ қ ын беруге мә жбү р болды.

1948 жылы мамырда Корея мә селесі БҰ Ұ -да қ аралды, елде сайлау ө ткізу туралы шешім қ абылданды. Тамыздың ортасында Корея Республикасы жарияланды. Сол тұ ста КСРО қ амқ орлығ ында болғ ан Корея коммунистері солтү стік Кореяда ө з мемлекетін қ ұ рды. Тамызда жоғ арғ ы халық жиналысына сайлай ө тіп, қ ыркү йекте Корей халық демократиялық Республикасы қ ұ рылды, оның ү кіметін Ким Ир Сен басқ арды. Корея тү бегінде екі мемлекет ө мірге келді.

1948-1949 жылдарда араб-израиль соғ ысы басталды. Араб мемлекеттерінің ә скерлері жең іліске ұ шырады. Біріккен Ү лттар Ү йымының шешімдеріне сә йкес Палестина араб мемлекетіне тиесілі аумақ тың 60 пайызын Израиль басып алды. Қ ұ рылмағ ан осы мемлекеттің қ алғ ан аумағ ы Мысыр.(Жерорта тең ізі жағ алауы бойындағ ы Таза ауданының біраз жерін Иорданияның (Иордан озенінің батыс жағ алауы) қ арамағ ына ө тті. Сионистердің терроры мен жазалауынан бас сауғ алап, 950 мың ғ а жуық арабтар кө ршілес жатқ ан араб елдеріне қ ашты. Сойтіп, босқ ын-қ ашқ ын пластиналық тардың касіретті тағ дыры басталды. Империалистік мемлекеттердің делдалдық жасауы арқ ылы Израиль мен соғ ысқ а қ атысушы араб елдерінің арасында бітім туралы келісімге қ ол қ ойылды. Бірақ Таяу Шығ ыста шын мә ніндегі бейбітшілік сол қ алпында орнамады. Палестина мә селесі Таяу Шығ ыс жанжалының басты мә селелерінің біріне айналды. Бү л мә селенің мә ні мынада: кез-келген баска халық тар сияқ ты бостандық қ ұ қ ығ ы бар па- лестиналық арабтар қ ашқ ындар қ алпында калуғ а мә жбү р болып отыр) ал олардың едө уір бө лігі кө п жылдар бойы оккупация жағ дайың да кү н кешіп келеді.

1949 жылы НАТО қ ұ рылды. Солтү стік атлантикалық келісім ұ йымы, НАТО - ә скери-саяси одақ. 1949 жылы 4 сә уірде 12 мемлекет (АҚ Ш, Ұ лыбритания, Франция, Бельгия, Нидерланд, Люксембург, Канада, Италия, Португалия, Норвегия, Дания, Исландия) қ ол қ ойғ ан Солтү стік Атлантикалық келісімшарты негізінде қ ұ рылғ ан. Кейінірек НАТО-ғ а басқ а да еуропалық мемлекеттер кірді. Қ азіргі таң да НАТО-ғ а 28 мемлекет мү шелік етеді.

1954 жылы Кең ес Одағ ы мү ше болып кіруге сұ ранады, НАТО оғ ан бас тартады. НАТО-ның негізгі мақ саты шартқ а қ атысушы мемлекеттердің саяси ынтымақ тастық жә не ұ жымдық қ орғ аныс негізінде тә уелсіздікті, егемендікті жә не демократиялық қ ұ рылымды сыртқ ы агрессиядан қ орғ ау екендігі 1946 жылғ ы Вашингтон шартында жазылғ ан, бұ л ұ станым 1990 жылғ ы Лондон декларациясында қ уатталғ ан. Альянстың іргелі мақ саттарының қ атарында соғ ыстың алдын алу мен тиімді қ орғ анысты қ амтамасыз етуге жеткілікті ә скери мү мкіндіктерді нығ айту, шарт мү шелерінің қ ауіпсіздігіне ық пал ететін дағ дарыстарды ең серу, басқ а елдермен саяси ү нқ атысуды жолғ а қ ою жә не еуропалық қ ауіпсіздік саласындағ ы ынтымақ тастық жолдарын іздестіру аталады. [22]

1949 жылы Қ ытай Халық республикасы қ ұ рылды. Екінші дү ние жү зілік соғ ыс соң ында Қ ытай аумағ ы екі ірі саясы топтың бақ ылауында болды. Солтү стік Шығ ыс қ ытай жерінде коммунистік партияның ық палы орнатылса, қ алғ ан Қ ытай аймақ тарында Гоминданның ү стемдігі сақ талды. Солтү стік Шығ ыс Қ ытайда КСРО ә скерлерінің кө мегімен Жапон империалистерінің қ ожалығ ы жойылып, азат етілген аудандырдың кө лемі кө бейді. КСРО ү кіметі Квантун жә не Маньчжоу-Го ьармияларының барлық қ ару жарақ қ орын коммунистердің ық палындағ ы Қ ытайдың қ ызыл армиясына берді. Солтү стік Шығ ысм қ ытай аудандары Қ ытай революциясының негізгі тірегіне айналды. Гаминдан бастағ ан буржуазиялық ү кімет ө з билігін АҚ Ш жә не басқ а капиталистік мемлекеттердің кө мегімен орнатпақ шы болды. Екі жақ тың Қ ытайды бейбітшілік негізі біріктіру келіссө здері нә тиже бермеді. Елдегі қ айшылық тар 1946-1949 жылдар азамат соғ ысы ө ртін жалындатты. Қ ытай коммунистік ү кіметі ө з ық палындағ ы аудандарды аграрлық реформаны іске асырып, миллиондағ ан шаруалар отбасына жер берді. Осығ ан байланысты халық бұ қ арасының кө птеген саяси ұ йымдары Чан Кай Ши ү кіметінің ық палынан шығ ып, коммунистерге бюет бұ рды. Қ ытай Ұ лт азаттық армиясы қ арсы шабуылғ а шығ ып, 1949 жылы Пекинді азат етті. Осы жылы сә уірде Ұ лт азаттық армия Янцзы ө зенінен ө тіп, Гоминдан кү штерін талқ андады. Азамат соғ ысы аяқ талды. 1949 жылы 1 қ азанда Пекиде болғ ан ү лкен жиында Қ ытай халық Республикасы (Қ ХР) жарияланды.

1953 жылы Камбоджа мемлекетінің тә уелсіздігі жарияланды. Билік монархиялық тә ртіп бойынша Н. Сиануктың қ ол астына шоғ ырланды.

1945 жылы тамызда елде антиимпериалистік революция болып ө тті, Индонезия республика болып жарияланып, Ұ лт-азатгық қ озғ алыс басшыларьшың бірі С у к а р н о президент болды. Индонезия — тү рлі аудандарының тіршілік жағ дайы мен даму дең гейі барынша алуан тү рлілігімен ерекшеленетін, халық тары кө птеген тілдерде сө йлейтін, ұ лан-ғ айыр " ү ш мың аралдар елі". Ол ү ш жарым ғ асыр бойы Голландия отары болды. 1942 жылы Индонезияны жапон ә скерлері оккупацияланды. Жапон оккупанттарына қ арсыласу қ озғ алысы барысында патриоттық кү штердің (жү мысшылардың, шаруалардың, буржуазиясының, ұ лттық буржуазияның) кең майданы қ алыптасты. Қ арсыласудың басында Индонезия Коммунистік партиясы (ИКП) жә не негізінен ұ лттық буржуазияның мү дделерін білдіретін Ұ лттық партия тұ рды.

1946 жылы ө ткен Париж бітім конференциясы-антигитлерлік коалиция мемлекеттері мен фашистік Германияның бұ рынғ ы одақ тастары (Италия, Румыния, Венгрия, Болгария, Финляндия)арасындағ ы бітім шарттарының жобаларын ә зірлеу ү шін шақ ырылғ ан халық аралық конференция. Конференция 21мемлекет ө кілдерінің қ атысуымен ө тті. Кең ес делегациясы барлық халық тардың ұ лттық тә уелсіздігін қ орғ ауғ а арналғ ан бейбітшілік жоспарын ұ сынды. Бұ л ұ сыныстарғ а батыс державаларының (АҚ Ш пен Ұ лыбритания)ө кілдері қ арсы болды. АҚ Ш пен Ұ лыбритания жә не оларды жақ таушылар Германияның бұ рынғ ы одақ тастарының (ә сіресе, халық -демократиялық кұ рылысы орнағ ан; Болгария, Венгрия, Румынияда) ө з биліктері ө зінде болуы қ ұ қ ығ ын шешуде қ алайда империалистік ө ктемдіктерін (бітім шарттары бойынша) сақ тап қ алуғ а тырысты. Кең ес делегациясының нақ ты позициясының нә тижесінде (Сыртқ ы Істер Министрлері кең есінде мақ ұ лданғ ан) ұ сыныстардың басым кө пшілігін конференция қ абыл алды. АҚ Ш пен Ұ лыбритания ө кілдері кейбір ұ сыныстарын (Дунайды интернационализациялау) ө ткізді. Потсдам конференциясы (1945)шешіміне сә йкес жасалғ ан бітім шарттары, 1947 жылы ақ панда Парижде қ ол қ ойып, оларды КСРО, АҚ Ш, ¥ лыбритания жә не Франция ү кіметтері ратификацияланғ аннан кейін 1947 жылы ІЗ қ ыркү йекте кү шіне енді. Шарттардың ішкі жү йесі біркелкі, олар: преамбуладан (кіріспе), территориялық, саяси, соғ ыс қ атарларынан, соғ ыс шығ ындарын ө теу, меншік, қ ұ қ ық тар жә не мү дделер туралы шешімдерден, жалпы экономикалық қ атынастардан жә не даулы істерді шешу жолдары сияқ ты кө птеген мә селелерден қ ұ ралады. Париж бейбітшілік шартының преамбуласында бұ л елдермен соғ ыс жағ дайының тоқ татылып, кейбір бұ рынғ ы жау болып есептелінген мемлекеттердің Германияғ а қ арсы соғ ысқ а қ атынасқ андығ ы жә не одақ тас державалар - Италия, Болгария, Венгрия жә не Финляндияның Б¥ ¥ -ғ а мү ше болу жө ніндегі ө тініштерін қ олдайтындық тары жайында сө з қ озғ алғ ан еді.Кең ес Одағ ының қ олдауы бойынша кейінгі жылдары аталғ ан елдер БҰ Ұ -ғ а мү ше болып қ абылданды.Территория жө ніндегі қ алалар фашистік сипаттағ ы мемлекеттердің Еуропа картасын бө лшектеу жө ніндегі жоспарын жойып, еуропалық елдердің ө ткен соғ ыстың нэтижесіне байланысты ө згеріс енгізген жаң а шекараларын бекітті.

Фашистік Италия Африкадағ ы отарларынан айрылды, бұ рын итальян отарлары болып есептеліп келген келген Ливия, Эритрея жә не итальян Сомалинің саяси тағ дырын сол елдердің талабына сай шешті. Румыния мен Болгарияның шекаралары 1941 жылы 1 қ аң тардағ ы жағ дайында сақ талып, Оң тү стік Добруджа Болгарияғ а 1940 жылдың 7 қ ыркү йегіндегі румын - болгар келісімі бойынша қ алдырылды. Венгрияның шекаралары 1938 жылы 1 қ аң тардағ ы қ алпында сақ талып, Братислава маң ындағ ы аз кө лемді территория Чехословакияғ а берілді. Финляндияның шекаралары 1941 жылы 1 қ аң тарындағ ы жағ дайында белгіленді. Сонымен қ атар 1920 жылы 14 қ азандағ ы жә не де 1940 жылы 12 наурыздағ ы шарттар бойынша Финляндияга берілген Петсамо (Пиченга) аймағ ы Кең естер Одағ ына қ айтарылып, Порккапо - Удд ауданы Кең ес Одағ ына 50 жылдық мерзімдегі ареналық пайдалануғ а берілетін болды. Кең ес Ү кіметі Порккапо Удд ауданынан ө з ә скерлерін 1956 жылы алып кетіп, бұ л ауданды Финляндияның билігіне мерзімінен бұ рын қ айтарылып берді.

Бұ л мемлекеттердің болашақ дамуына Париж бейбітшілік шартынын саяси қ атарларынын маң ызы ө те зор болды. Шын мә нінде саяси қ алалар бұ рын фашизмнің қ анауында болғ ан мемлекеттердің даму жолдарын белгілеп берді. Ө йткені шарттардың саяси жағ дайлары Екінші дү ние жү зілік соғ ыстың азаттық, антифашистік сипатымен тығ ыз байланысты еді. Париж бейбітшілік шарты гитлершілердің шапқ ыншылығ ына қ атысқ андарды жазасыз қ алдырмауды шешті. Париж бейбітшілік шарты Еуропаның едә уір жеріндегі халық тар арасындағ ы қ арым -қ атынасы жаң а тарихи дә уірінің бастамасы болды. Еуропаның елеулі бө лігінде социалистік, демократиялық қ оғ ам қ ұ руғ а тарихи мү мкіндіктер негізделіп, халық тар арасындағ ы достық қ арым- қ атынастың орнауына жә не нығ аюына жағ дай туғ ызды. Бұ л шарттарының қ арулы кү штер жө ніндегі қ атарлары жоғ арыда аталып ө ткен мемлекеттердің қ арулы кү штері мен қ арулауына белгілі шек қ ойып, соғ ыс шығ ындары мө лшерімен оларды ө теу шығ ындары жолдарын белгіледі: Италия, Румыния, Болгария, Венгрия жә не Финляндиямен бейбітшілік шарттары ә ділетті де демократиялық сипаттар жасалды. Ұ зақ қ а созылғ ан саяси кү рестің нә тижесі Кең ес Одағ ының демократиялық бейбітшілікті айнымай жақ тағ ан саясатының толық жең іп шығ у нә тижесі болды. Бұ л елдердің саяси тә уелсіздігінде экономикасымен ә леуметтік жағ дайында ө мір сү руге мү мкіндіктер алды, ал олардың ү шеуі - Румыния, Болгария, Венгрия жә не Финляндиямен бітім шарттарының жасалуы Еуропада бейбітшілікті нығ айтуғ а қ осылғ ан зор ү лес болды. [12]

Париж бейбіт шартын даярлау мен қ абылдау соғ ыстан кейінгі жағ дайда батыс державалардың Кең ес Одағ ына ө здерінің мақ сат, мү дделерін кү ш кө рсету арқ ылы еріксіз қ абылдату саясатының іске аспайтындығ ының, керісінше, даулы мә селелерді ө зара ынтымақ таса отырып, келіссө здер жү ргізу арқ ылы ғ ана шешуге болатындығ ының дә лелдеп айқ ын кө рсетті. Империалистік мемлекеттер жас мемлекетті тұ ншық тыру мақ сатымен оғ ан карсы қ арулы интервенция ұ йымдастырды. Помещиктер мен комирадорлық буржуазия отаршылдармен мә мілеге барды. Алайда халық бұ қ арасы бү кіл дү ниежү зінің прогресшіл кү штері қ олдағ ан кү ресін жалғ астыра берді. Мұ ның ө зі отаршылдарды 1949 жылы Индонезияның тө уелсіздігін мойындауғ а мә жбү р етті. Голландия ол кезде Батыс Ирианда (Жаң а Гвинеяның батыс бө лігі) ө з билігін сақ тап қ алды. Алайда 1963 жылғ ы мамырдан бастап ол да Индонезияның басқ аруына кө шті. Бұ рынғ ы отарлық ө мір ауыр мұ ра калдырды. Ө неркә сіп косіпорындарын шетел монополиялары иеленді, ал ең жақ сы жерлер голлаң д плантаторларының қ олдарында болды. Индонезия жаппай дерлік сауатсыздар елі еді. Ұ лттық экономиканы нығ айту ү шін ү кі- мет барлық голландиялық плантацияларды, ө неркә сіп жө не сауда кә сіпорындарын, банктерді, транспорт қ ұ ралдарын жә не ішінара мұ най кә сіпшілігін национализациялады. 1965 жылғ а карай кә сіпорындардың басым бө лігі ұ лттық, (мемлекеттік жә не жеке) капиталдың еншісінде болды. Прогресшіл кү штердің қ ысымымен ірі жер иеленушілікті шектеу есебінен жерсіз жә не жері аз шаруаларғ а жер ү лестіру туралы шешім кабылданды. Бірақ помещиктер аграрлық реформаны жү ргізуге қ иян-кескі карсылық кө рсетті. Шаруалар олардан жерді арендағ а ала отырып, бұ л ү шін 50 пайыздан астам сабақ беруге мә жбү р болды. Индонезияның Халық тық майданына барлық антиимпериалистік кү штерді топтастыру нә тижесінде ғ ана халық ү лкен жетістіктерге жетті. Патриоттық кү штерді біріктіруде Ү лттық партия мен Индонезия Коммунистік партиясы басты рө л атқ арды. Коммунистер ұ лттық тә уелсіздік пен ең бекшілердің қ ұ қ ығ ы жолында кү рес жү ргізген анағ ү рлым дә йекті жә не ұ йымшыл кү ш болды. Бұ л қ ызметті бү кіл халық таныды. 1944 жылдың жазында фашистік басқ ыншылардан азат ету барысында Франциядағ ы билік генерал де Голль баскарғ ан Уақ ытша ү кіметке кө шкені айқ ын. Франциядағ ы Уақ ытша тә ртіп 1946 жылы Тө ртінші республиканың конституциясы кабылданғ анғ а дейін ө мір сү ргені белгілі. Уакытша ү кіметтің сыртқ ы саясатында жең ілген Германия мә селесі маң ызды орын алды. Уакытша ү кімет Саар мен Рейн ө зенінің сол жақ жағ алауын, Францияғ а қ осуғ а ұ мтылып, Рурды «интернационализациялауды», Францияның пайдасына тө лем тө летуді талап етті. Бұ л да ө з кезегінде сә ті тү скен пайданы қ алайда жібермеуге тырысқ ан, соның нә тижесінде тарихтың жаң а бұ рылысында неміс ұ лтына тағ ы бір рет кыр кө рсетіп қ алу іспеттес. Гитлерлік басқ ыншылық нә тижесінде ө зінің мемлекеттік нышанынан айырылып қ ала жаздағ ан Франция, ендігі жерде ішкі саяси жү йені нығ айтуғ а тырысады. Сол арқ ылы ғ ана ол сыртқ ы қ арсыластарына ыкпал ету кү шіне ие болатыны белгілі еді. Сол ретте Францияның ішкі саяси ө міріндегі ірі оқ иғ аның бірі — Қ ұ рылтай жиналысына сайлау жә не жаң а конституция кабылдау болды. Қ ұ рылтай жиналысына сайлау жә не оның ө кілеттігі жө ніндегі референдум 1945 жылдың 21 қ азанында ө ткен болатын. Сайлау нә тижесінде генерал де Голльдің тө рағ алығ ымен коалициялық ү кімет қ алыптасады. Бұ л ү кімет қ ұ рамында коммунистер, социалистер жә не халық тық республикалық қ озғ алыстармен қ атар ешқ андай партия да жоқ голлистер болды. Тек Қ ұ рылтай жиналысы жағ ынан бақ ылаумен келісе алмағ ан генерал де Голль 1946 жылдың 20 каң тарында ө з қ ызметінен кететінін мә лімдейді. Министрлер Кең есінің тө рағ асы болып социалист Ф.Гуэн сайланады. 1946 жылдың 13 казанындағ ы референдумда 52, 3 пайыз сайлаушылар дауысымен конституцияның жаң а жобасы бекітіледі. Жаң а конституция бойынша Франция демократиялық, зайырлы жә не ә леуметтік Республика болып жарияланды. 1946 жылдың қ араша айында Ұ лттык жиналысқ а алғ аш рет сайлау ө ткізілді. Ү кімет басына социалистер кө семі Блюм сайланды. Тек социалистерден ғ ана тұ рғ ан бұ л ү кімет бір ай ғ ана ө мір сү рді. 1947 жылдың қ аң тарында социалист П.Рамадье баскарғ ан ү ш партиялы коалициялык ү кімет келеді. Жаң а конституцияның кү шіне енуіне жә не Ұ лттык жиналысқ а сайлау ө туіне байланысты Францияда Уакытша тә ртіп токтатылады. Ендігі жерде, 1946 жылдан 1958 жылғ а дейін созылғ ан Тө ртінші республика кезең і басталады. Республика ішіндегі саяси ө мір де ө згерістерге тү сіп жатты. 1947 жылғ ы сә уірде генерал де Голль бастағ ан оның ә ріптестері жаң а саяси партия — «Француз халкының бірлестігін» (ФХБ) қ ұ рады. Олардың негізгі талабы 1946 жылғ ы конституцияны ө згертіп, елде партияғ а тә уелсіз «кү шті президенттік билікті» орнату еді. Ал ФХБ-ның сырткы саясаттағ ы кө здеген мақ саты «батыс еуропалық елдерді КСРО-ғ а тө теп бере алатындай экономикалық жә не саяси топқ а біріктіре отырып, сонымен бірге Батыс Еуропаның АҚ Ш алдында тә уелді болмауын қ алады. Осы мақ сатта ФХБ ү кіметтегі билікке ұ мтылу жолындағ ы іс-ә рекеттерін бастайды. Сондай-ақ он топтағ ы баска да партиялар ө здерінің іс қ имылдарын жандандыра тү сті. 1947 жылы 5 мамырда Рамадье коммунистердің ү кімет қ ұ рамынан шығ аруы жө нінде декрет кабылдайды. Кө пшілік дауыспен Ұ лттық жиналыс бұ л шешімді бекітеді. Сө йтіп, ү ш партиялы коалициялық ү кімет тарайды. Ал Тө ртінші республиканың ішкі ә леуметтік-экономикалық жағ дайына келетін болсак, 1948 жылы ө неркә сіп ө німі тек соғ ысқ а дейінгі дең гейге жетсе, ауылшаруашылык саласы бұ л дең гейге 1950 жылдары ғ ана жетті. 50-жылдардың басында экономикалық қ арқ ын бірқ алыпты болмаса да ә лдекайда тез қ арқ ынмен дами бастады. Соғ ыс зардаптарының біртіндеп жойылуы, ғ ылымитехникалық дамудың ілгерілей тү суі, ірі мемлекеттік капитал қ орлары, сұ раныстар мен несиелер экономиканың дамуына жағ дай туғ ызды. Экономиканың даму екпініне байланысты Франция АҚ Ш пен Ұ лыбританиядан алда болғ анымен, Италия мен Батыс Германиядан артта қ алғ ан еді. 1947 жылы Франция Англиямен ө зара кө мек жө нінде Дюнкер келісім шартына кол қ ояды, ал 1948 жылы Батыс одақ қ а мү ше болды. Сол кездегі «кырғ и-кабақ соғ ысының» ық палы Францияның сыртқ ы саясатына да елеулі ө згерістер ә келді. Ендігі жерде Франция мен Федеративтік Германия арасындағ ы катынас жаң а арнағ а тү скендей болды. Соғ ыстан кейінгі Германиядан алуғ а ү мтылғ ан репарациялык талабын да ө згертіп, Батыс Германияның Маршалл жоспарына катысуына ө з келісімін бергені белгілі. Осының нә тижесінде Германия Федеративтік Республикасының қ ү рылуына колайлы жағ дай туғ ызылды. Екінші дү ниежү зілік соғ ыстың барысында гитлерлік басқ ыншылық тың салдары Франция мемлекетіне ү лкен зиян келтіргені белгілі. Франция мемлекетінің Жоспар жө ніндегі Бас комиссариатының қ ү жаттарына жү гінетін болсақ, 1954 жылғ а шақ қ анда жалпы ұ лттық ө німге соғ ыстың тигізген зияны біржарым еседен артық (15390 млрд фр.). Ө ндіріс пен саудағ а тигізген кеселі 135 млрд фр. бағ аланса, ауылшаруашылығ ына — 68 млрд фр., байланыс пен жол кө лігі саласына — 130 млрд фр. Францияның ө неркә сіп ө ндірісі кеп мө лшерде қ ысқ арғ ан. Ө неркә сіп ө ндірісінің ортаайлық индексі (қ ү рылыссыз) (1938 ж. — 100-деп салыстырғ анда) 1942 жылы — 55, 1943 жылы — 51, ал 1945 жылы — 42-ні қ ұ рады. Франция бұ ғ ан дейін ірі ө сім алушы болса, ендігі жерде екінші дү ниежү зілік соғ ыстың нэтижесінде ол ө зінің барлық қ арыздарын беретін шетелдік мемлекеттерін жоғ алтады. Сондай-ақ алтын қ орының ү штен екісін, яғ ни ол 1937 жылы 2749 млн доллармен бағ аланса, 1946 жылы 867 млн долларғ а ғ ана жетті. Екінші дү ниежү зілік соғ ыстан кейінгі алғ ашқ ы жылдары Францияның осы экономикалық дең гейі сайып келгенде оның халық аралык қ атынастағ ы жағ дайына тікелей ө з ә серін тигізіп жатты. Елдің ішкі жағ дайының кү рт тө мен тү сіп кетуі, оның халық аралық аренадағ ы беделінің тө мендеуіне ә келгені белгілі. Ал қ ырқ ыншы жылдардың аяғ ына таяу уакыттағ ы Францияның экономикалык дең гейіне кө з жіберетін болсак, Франция ү кіметі «Маршалл жоспары» бойынша 1949-1952 жылдары АҚ Ш-тан 3152 млн доллар кө лемінде қ аржылай кө мекке ие болғ ан еді. Париждегі англоамерикандық ассоциациясының баспасө з мэжілісінде 1947 жылы Ш. де Голль «еуропалык бірліктің» қ ажеттілігі, «осы кө не Еуропаны нығ айту», жә не «бұ л істі халық тар конфедерациясы жолымен табысты аяғ ына дейін жеткізу» керектігін айтады. Еуропаны «біріктіру» қ озғ алысы екінші дү ниежү зілік соғ ыстан кейінгі жылдары тез карқ ынмен дамыды. Француз-батысгерман одағ ы жө ніндегі ой тек қ ане француздар жағ ынан ғ ана шық кан жоқ, бү л одақ туралы 1950 жылдың қ аң тарында Батыс Германияның канцлері К.Аденауэр де ү сыныс жасағ ан болатын. Бұ л таң ғ аларлық жә й емес. Ө йткені сол сә ттегі халық аралық қ атынаста қ алыптасқ ан жағ дайғ а орай Германияғ а Франциясыз, тіпті Францияның ырқ ына қ арсы Батыс Еуропада қ андай да интеграцияғ а тү су мү мкін емес еді. Сонымен бірге интеграция кө лемі тарыла тү скен сайын, ү йымдастыру кү рылымында ұ лттық мү ддеден тыс сипатты кең еюі, ГФР-дің ү лес салмағ ының ауқ ымдана тү суіне экелсе, соғ ырлым ол басқ а ә ріптестерінікіндей қ ұ қ ық тық тепе-тең дікке жетуге ү міттене алады. 1950 жылғ ы 9 мамырдағ ы «Шуман жоспарының» жариялануы мен іске аса бастауы «еуропалык» қ озғ алыстың дамуындағ ы аса маң ызды бетбү рыс болды. Батысеуропалық интеграциясының бастамасын жариялағ ан Робер Шуманның декларациясында былай деп мэлімделінген: «Біріккен Еуропаны бірден кабылдау аркылы немесе жай ғ ана қ осылу арқ ылы кұ руғ а болмайды; оны нақ тылы жетістіктер арқ ылы, қ орытындылай келе ең алдымен нағ ыз ынтымактастыкка жету барысында қ ұ ру қ ажет. Кө мір жә не болат бірлестігін кұ ру — еуропалық федерацияның алғ ашкы кезең інің экономикалық дамуының жалпы негіздерін қ алыптастыруды тікелей қ амтамасыз етеді.» Қ алай дегенмен де бұ л жақ ындасу француз-герман арасындағ ы ғ асырлар бойғ ы араздық ты жою жолындағ ы алғ ашқ ы қ адамдардың бірі еді. Осы француз-герман қ атынасына елеулі эсерін тигізген «Шуман жоспарына» қ арсы шық қ ан деголльдіктер ө з жоспарларын ұ сынғ ан болатын Ол жоспардың басты тү йіні: еуропалық саяси конфедерация кү ру. Деголлдіктердің бұ л ұ стағ ан саяси бағ ытының ө зіндік мақ саты болды, ол ең алдымен парламенттік жү йеге қ арсылык, сол ретте кү шті ү кіметтік билік кұ руғ а ұ мтылыс еді. Бірақ сол кездегі Францияның ішкі жағ дайына байланысты бұ л жоспар жү зеге аспады. 1951 жылғ ы 13 желтоқ сандағ ы Ұ лттык жиналыста дауысқ а тү скен «Шуман жоспары» жө ніндегі келісімшартты бекіту барысында 233 дауысқ а карсы 377 дауыс қ ұ птады. Еуропалық кө мір жә не болат бірлестігі жө ніндегі бұ л келісімшарт катысушы елдердің барлық заң дык ү кіметтерінде бекітілгеннен кейін, келесі 1952 жылғ ы 25 шілдеде кү шіне енеді. Осы келісімшарт негізіндегі Жоғ арғ ы Ұ йым ө з жү мысын 1952 жылдың 10 тамызынан бастаса, осы жылдың 10 қ ыркү йегінде ЕКББ Ассамблеясының бірінші отырысы ө теді. Екінші дү ниежү зілік соғ ыстан кейінгі жылдарда еуропалык кұ рылық тағ ы мемлекетаралық, ә сіресе Франция мен Батыс Германия мемлекеттерінің катысуымен жасалынғ ан интеграциялық жобалар тек «Шуман жоспары» тө ң ірегінде қ ана шектеліп қ алғ ан жок. Тарихи дамуғ а сай мемлекетаралық ү йлесуге ү мтылғ ан мемлекеттер ішінде басқ а да жеке жоспарлар болып жатты, олардың ішіндегі маң ыздыларының бірі Еуропалык қ орғ аныс коғ амдас-тығ ын (ЕҚ Қ) қ ұ ру жобасы. 1950 жылдың тамызында Еуропалык кең естің Консультативтік ассамблеясында француз ө кілі Э.Бонфу ұ лттық мү ддеден жоғ ары тұ ратын Еуропалық кө лік ұ йымын («Бонфу жоспары») қ ұ руды ұ сынады. Осығ ан байланысты кұ рылғ ан арнайы комиссия 1951 жылы осы ү йымды кұ ру жө нінде конвенция жобасын талқ ылайды. Тек бү л жоба ә рі қ арай ө з жалғ асын таппады. Ә рине ә рқ илы экономикалык, саяси, ұ лттық жэне элеуметтік даму сатысындағ ы еуропалық мемлекеттердің де барлығ ының мү дделерінің бір арнадан шығ уы мү мкін де емес еді. Соғ ан карамастан олар осындай тосқ ауылдар алдында тоқ тап қ алмай, элі де жаң а бағ ыттарды іздестіруден жалық пады.

Францияның сыртқ ы саясатына арналғ ан ең бектерге қ арағ анда, «Плевен жоспары» алғ аш рет 1950 жылдың қ ыркү йек айында ө ткен НАТО Кең есінің Нью-Йорктік сессиясында француз ү кіметі жағ ынан ұ сынылып, Францияның Ұ лттық Жиналысы алдында Францияның премьер-министрі Р.Плевен 1950 жылы 24 қ азанда жариялайды. Яғ ни, ол кұ рамында ә р ұ лттан жиналғ ан бірнеше қ ұ рамалары бар, ү йлескен ү лкен ә скери бө лімнен тұ ратын «еуропалық ә скер» қ ұ ру жоспары. Ә скер толығ ымен «бірың ғ ай еуропалық ә скери жә не саяси басшылыкка» қ арауғ а тиіс болды. «Плевен жоспары» алғ ашында АҚ Ш жағ ынан қ арсылық қ а тап болды. ГФР-дің ойынша, «Плевен жоспары» оларды басқ а да эріптестерімен тең жағ дайда карастырды. «Еуропалық ә скер» жә не Еуропалық корғ аныс қ оғ амдастығ ын кұ ру мә селесі сол 1950 жылдың қ ыркү йегінен бастап қ оғ амдастыкқ а мү дделі мемлекеттердің ішкі тартысында қ андай дә режеде болса, сыртқ ы халық аралық аренада да сондай тартыс мә селесіне айналғ ан еді. Басты мә селе Германия Федеративтік Республикасы қ андай дең гейде қ аруланып, қ андай ә скери бө лімше ұ стайды деген сияқ ты ә ң гіме тө ң ірегінде талас тудырып жатты. Осығ ан байланысты француздық ү кімет барлық НАТО-ғ а мү ше мемлекеттер мен ГФР-ге Еуропалық қ орғ аныс қ оғ амдастығ ын қ ұ ру мә селесі жө ніндегі Париж конференциясына қ атысуғ а ө тініш жасағ ан болатын. 1958 жылы қ ыркү йекте бү кілхалық тық референдум ө тті. Шарль де Голь жаң а конституцияны ө ң деп шығ арды. Жаң а конституция бойынша Франция президенттік республика болып жарияланды.[14]

БҰ Ұ -ның қ ұ рылуы, одақ тастардың қ имылдарының жемістері мен фашистік блоктың кү йреуі Германияның жақ ын арада жең ілісін білдірді. Оның толығ ымен кү йреуін жү зеге асыру жө нінде жә не босатылғ ан Еуропадағ ы саясат жө нінде шешімдер шығ ару ү шін, Сталин, Рузвельт жә не Черчилль 1945 жылы ақ панда Ялтада конференцияда ұ йымдастырылды. Алдарына қ ойғ ан мақ саттарғ а жету ү шін олар Германияны оккупациялауды шешті. Ә рбір ү ш держава (сонымен бірге Франция) ү шін оккупациялауғ а тиесілі территориялар белгіленді. Қ ырым конференциясы барысында Сталин, Рузвельт жә не Черчилль қ ұ пия келісім жасасты: Кең естер Одағ ы Еуропадағ ы соғ ыс қ имылдардың аяқ таласымен 2-3 айдан кейін Жапониямен соғ ысқ а қ атысуғ а уә де берді. Сонымен бірге Моң ғ ол Халық Республикасының сол қ алпында қ алуын, КСРО-ге Оң тү стік Сахалин жә не Курил аралдарын беруді жә не Порт-Артурда кең естік ә скери базаны қ ұ ру (Қ ытай) талаптарын орындағ ан жағ дайларда ғ ана жү зеге асуы мү мкін болды. Қ ырым конференциясының жұ мыс барысында жалпы халық аралық ұ йымын қ ұ ру мә селесіне ү лкен кө ң іл бө лді. Ол ұ йым негізінен дү ниедегі тыныштық пен бейбітшілік орнатуғ а қ ажет болды, кейін ол Біріккен Ұ лттар Ұ йымы атауын алды. Ү ш ірі державалардың басшылары БҰ Ұ -ның қ ағ идаларының жобасына келісті, онда ең қ ажетті жағ дайлар қ арастырылды: негізгі мә селелерді шешуді бірауыздылық заң ы жұ мыс істеді, яғ ни олардың ә рбіреуі вето заң ын иеленді. Бұ дан кейін 1945 жылы 25 сә уірде, яғ ни кең естік жә не американдық ә скерлерінің Германия территориясында біріккен кү ні, АҚ Ш-тың Сан-Франциско қ аласында конференция ашылды. Бұ л халық аралық тарихтағ ы бірден-бір ірі конференция болып табылады. Оның негізгі міндеті - бейбітшілікті сақ тауғ а арналғ ан халық аралық ұ йым қ ұ ру болды. Сан-Францискодағ ы конференцияны Германиямен соғ ыстың аяқ талмас бұ рын шақ ырылуының ө зі одақ тастардың арасындағ ы жаң а халық аралық ұ йымды қ ұ рудағ ы негізгі мә селелердің шешімін тапқ андығ ын білдірсе керек. Бұ л конференцияда 1942 жылдың 1 қ аң тарында Біріккен Ұ лттар Декларациясына қ ол қ ойғ ан мемлекеттердің барлығ ы қ атысты. КСРО, АҚ Ш, Англия жә не Қ ытай атынан конференцияғ а шақ ыру жіберілді, олардың арасында 19 мемлекет латынамерикандық, 4 мемлекет британ доминиондары болды. Ал бейтарап саясатын ұ станғ ан елдер (Эйре, Исландия, Португалия, Швеция), сол тұ ста Германия мен Жапония оккупацияланғ ан елдер, Дания (оккупанттардан босатылғ аннан кейін дат басшылығ ы да конференцияғ а шақ ырылды), Австрия жә не Тан (Сиам) конференцияғ а қ атыспады. Сонымен қ атар ағ ылшын жә не американ басшылығ ының арасындағ ы қ арама-қ айшылық тардың салдарынан кейбір елдердің басшылық тарын АҚ Ш жә не Англияның мойындамағ андығ ынан (Албания, Польша, Моң ғ ол Халық Республика-сы) олар да қ атыспады. [24]

Кең естер делегациясының іс-ә рекеттерінің арқ асында конференцияғ а Украина мен Белоруссия ө кілдері қ атысуына қ олдары жетті. Сонымен бірге кезінде Германия мен Жапонияның одақ тастары болғ ан, бірак соғ ыс барысында оларғ а қ арсы шығ ып, соғ ыс жариялағ ан: Италия, Румыния, Болгария, Венгрия жә не Финляндия да конференцияғ а шақ ырылмады. Конференция барысында Аргентинағ а қ атысуғ а, мү ше болуғ а мү мкіндік берілді. Барлығ ы конференцияғ а 50 ел қ атысты. Конференцияның тө рағ алары ретінде шақ ырушы тө рт делегацияларының басшылары болып тағ айындалды: КСРО(В.М.Молотов), АҚ Ш(Э.Стеттиниус), Англия(А.Иден) жә не Қ ытай (Сун Цзывень).

Конференцияның негізгі жә не де жалғ ыз қ арастыруғ а тиіс мә селесі -БҰ Ұ -ның жарғ ысының қ ұ растырылуы болғ ан еді. Сонымен оның жұ мысының барысында 4 комиссия қ ұ рылды: бірінші комиссия - жалпы жағ дайлар бойынша, ол негізгі «Мақ сат жә не принциптерін», «Мү шелік жә не негізгі ұ йымдарын» қ арастырады, екіншісі мә селелерін жә не тө ртіншісі (заң дық) - халық аралық сот жә не басқ ада заң дық мә селелерді қ арастырады. Кө птеген мә селелерді қ арастырып, 1945 жылы 26 маусымда БҰ Ұ -ның Жарғ ысын қ абылдаумен конференция ө з қ ызметін аяқ тады. Потсдам конференциясы, 1945 жылдың 4 - шілдесінде Берлин маң ындағ ы Цецилиенхоф сарайында ү ш державалардың (КСРО, АҚ Ш жә не ¥ лыбритания) ү кімет басшыларының жаң а конференциясы ашылды.

Конференцияғ а КСРО-ның Халкомсовының ө кілі И.В.Сталин, АҚ Ш президенті Г.Трумен, Ұ лыбритания премьер-министрі У.Черчилль (оны 28шілде кү нінен бас-тап жаң а сайлауда жең ген ү кіметінің басшысы К. Этлли ауыстырды), ү ш елдің сыртқ ы істер министрлері, штаб басшылары қ атысты. Потсдам конференциясы Еу-ропада соғ ыс қ орытындысын, негізінен Германияны толық қ арусыздандыру, соғ ыс қ аруларын шығ аратын ө ндіріс орындарын толық жою шараларын белгіледі. Конференцияның қ аулылары нацистік мемлекетті жою&#