Тақырыбы: Тұқымқуалаушылықтың молекулалық негіздері. Нуклеин қышқылдары.

5.2. Мақ саты: с туденттерде ағ за қ ызметінің негізгі молекулалық -генетикалық жә не жасушалық механизмдері, тұ қ ым қ уалау материалының қ ұ рылысы, қ ызметі мен қ ұ рылымдарының молекулалық дең гейі (ДНҚ).Геннің қ ұ рылысы жә не қ ызметі жайлы заманауи кө зқ арастарды қ алыптастыру.

3. Дә ріс тезистері:

5.3.1. Молекулалық биология - пә ні, міндеттері, зерттеу ә дістері.

5.3.2. Молекулалық биологияның қ ысқ аша даму тарихы.

5.3.3. Молекулалық биологияның дамуындағ ы Қ азақ стандық ғ алымдардың рө лі.

5.3.4. Молекулалық биология жә не генетиканың медицинадағ ы рө лі жә не маң ызы.

5.3.5. Нуклеин қ ышқ ылдары – жіктелуі, қ ұ рылысы, қ ызметі.

Молекулалық биология жә не генетика тірі ағ залардың генетикалық материалының (ДНҚ) қ ұ рылымы мен қ ызметін молекулалық, гендік, геномдық, хромосомдық жә не популяциялық дең гейде зерттейді.

Молекулалық биология – биологияның алдың ғ ы қ атарда ең бір қ арқ ынды дамып келе жатқ ан ғ ылымдарының бірі.

Молекулалық биологияның қ алыптасуы мен дамуы генетика, биохимия, микробиология жә не вирусологияның жетістіктерімен, табыстарымен тығ ыз байланысты.

Соң ғ ы 20 жылда адам жә не басқ ада ағ залардың геномдары зерттелініп, трансгенздің технологиялық процесстері жасалынылып (гендік инженерия), ісік жасушаларының трансформациялануының негізінде (онкогенетика) молекулалық -генетикалық механизмдері жайлы жаң а мә ліметтер, дә рілік препараттардың метаболизмінің генетикалық бақ ылануы (фармакогенетика), ДНҚ -ын талдаудың жаң а молекулалық -генетикалық жаң а ә дістері анық талынды.Теория нә тижесінде алынғ ан фармация ө неркә сібінде жаң а дә рілік препараттар, гормондар, вакциндермен витаминдер, ауыл шаруашылығ ында ө сімдіктердің жаң а бағ алы сорттарын, клиникалық медицинада адамның инфекциялық жә не тұ қ ым қ уалайтын ауруларын диагностикалауда кең інен пайдаланылуда.

Адам ағ засындағ ы патологиялық процесстерді гендік дең гейде зерттеудің молекулалық - генетикалық нә тижелері молекулалық медицинаның пайда болуына ә келді.

Тірі ағ залардың барлық жасушаларындағ ы тұ қ ым қ уалау материалын тасмалдаушы нуклеин қ ышқ ылдары (НҚ) болып табылады. Бұ лар молекулалық массасы ө те ү лкен кү рделі биополимерлер.НҚ мономерлері нуклеотидтер болып табылатындық тан да НҚ полинуклеотидтік тізбек тү зеді. Ә р бір нуклеотидтің қ ұ рамына: бес кө міртекті моносахарид (пентоза), фосфор қ ышқ ылының қ алдығ ы жә не азотты негіздер аденин (А), тимин (Т), гуанин (Г), цитозин (Ц), урацил (У) кіреді. Екі азоттық негіздер пуриндер (А жә не Г), ал ү шеуі (Т, У, жә не Ц) пиримидиндер класына жатады.

Фосфор қ ышқ ылының қ алдығ ы пентозаның 3′ -кө міртегімен, ал азоттық негіздер кө міртегінің 1′ атомымен байланысады. Нуклеотидтер бір-бірімен тізбектеліп бір нуклеотидтің фосфат тобы екінші бір нуклеотидтің дезоксирибозасымен ковалентті байланысады. Нуклеин қ ышқ ылдарының қ ұ рылысы мен қ ызметі жағ ынан ажыратылатын екі тү рі - ДНҚ жә не РНҚ бар.

5.4. Кө рнекілік материал: 1-мультимедиялық дә ріс, тақ ырып бойынша бейнефильмдер.

5.5. Ә дебиеттер:

Негізгі:

5.5.1. Генетика. Под ред. Иванова В.И. М.: Академкнига, 2006. 638 с.

5.5.2. Гинтер Е.К. Медицинская генетика. М.: Медицина, 2003. 446 с.

5.5.3. Медициналық биология жә не генетика. Е.Ө. Қ уандық овтың ред. Алматы, 2004. 427 б.

5.5.4. Қ уандық ов Е.Ө., Аманжолова Л.Е. Молекулалық биология негіздері (дә рістер жинағ ы). Алматы: Эверо 2008. 224 б.

5.5.5. Аманжолова Л.Е. Жалпы жә не медициналық генетиканың биологиялық негіздері. Алматы,

2006.

5.5.6. Қ азымбет П.Қ., Аманжолова Л.Е., Нұ ртаева Қ.С. Медициналық биология. Алматы, 2002.

5.5.7. Қ уандық ов Е.Ө., Ә білаев С.А. Медициналық биология жә не генетика. Алматы, 2006. 320 б.

5.5.8. Муминов Т.А., Куандыков Е.У. Основы молекулярной биологии (курс лекций). Алматы: Эверо, 2009. 208 с.

5.5.9. Мушкамбаров Н.Н., Кузнецов С.Л. Молекулярная биология. М., 2003. 544 с.

5.5.10. Фаллер Д.М., Шилдс Д. Молекулярная биология клетки. М., 2003. 272 с.

5.5.11. Қ уандық ов Е.Ө., Нұ ралиева Ұ.Ә. Негізгі молекулалық -генетикалық терминдердің орысша-қ азақ ша сө здігі. Алматы: Эверо, 2012. 112 б.

Қ осымша:

5.5.12. Введение в молекулярную медицину. Под ред. Пальцева М.А. М., 2004.

5.5.13. Медицинская генетика: учеб. пособие/ Роберт Л. Ньюссбаум, Родерик Р, Мак-Иннес, Хантингтон Ф. Виллард: пер. с англ. А. Ш. Латыпова; под ред. акад.РАМН Н. П. Бочкова. М., ГЭОТАР-Медиа, 2010. 620 с.

5.6. Бақ ылау сұ рақ тары (кері байланыс):

5.6.1. Молекулалық биология саласының негізінің салынуындағ ы жаң алық тар.

5.6.2. Тұ қ ым қ уалаушылық ты қ амтамасыз етудегі нуклеин қ ышқ ылдарының рө лі.

5.6.3. ДНҚ жә не РНҚ қ ұ рылысы.

5.6.4. ДНҚ жә не РНҚ қ ызметі.

Ү ш тілдегі тү сіндірме сө здер: