Дәріс

Тақ ырыбы: Тұ қ ым қ уалау ақ паратының іске асырылуы. Репликация, транскрипция, трансляция, генетикалық код. Сызық ты ДНҚ молекуласының ұ штарының репликацияланбауы. Теломерлер, теломеразалар

5.2. Мақ саты: Студенттерде тірі жү йедегі тұ қ ым қ уалау ақ паратының берілу бағ ыттары жә не механизмдері, олардың тірі ағ залардағ ы қ алыпты жә не патологиялық жағ дайын-дағ ы қ ызметінің рө лі мен маң ызы туралы қ азіргі кезге сай білімдерін қ алыптастыру.

5.3. Дә ріс тезистері:

5.3.1. Молекулалық биологияның орталық догмасы (Криктің негізгі постулаты). Тірі жү йедегі генетикалық ақ параттың берілу типтері: жалпы, арнайы, тыйым салынғ ан.

5.3.2. Репликация. ДНҚ репликациясының негізгі принциптері жә не типтері. Репликон жайлы тү сінік.

5.3.3. Транскрипция. Про- жә не эукариоттардың транскрипциясының механизмдері. Процессинг жә не сплайсинг. Альтернативті сплайсинг.

5.3.4. Хромосоман ұ штарының репликацияланбау мә селелері жә не оның шешімдері.

5.3.5. Генетикалық код, тү сінігі, қ асиеттері.

5.3.6. Трансляция. Трансляция механизмдері.

5.3.7. Ақ уыздардың посттрансляциялық модификациясы.

Тұ қ ым қ уалау ақ паратының іске асырылу процесстері ДНҚ репликациясы (екі еселенуі) ұ рпақ бойы тұ қ ым қ уалау материалының тұ рақ тылығ ын қ амтамасыз етеді; транскрипция – ДНҚ -дағ ы тұ қ ым қ уалау ақ паратының ақ параттық (матрицалық) РНҚ -ғ а (а-РНҚ) кө шірілуі жә не трансляция - а-РНҚ -дағ ы нуклеотидтер қ атарының аминқ ышқ ылдар қ атарына аударылуы (ақ уыз биосинтезі).

Соң ғ ы процесс (трансляция) белгілі бір қ асиеті бар генетикалық код негізінде іске асырылады. Трансляция тұ тас ағ заның жә не жасушаның қ ұ рылымдық, функционалдық негізін қ амтамасыз етеді.

Кейбір жағ дайда жаң а синтезделген ақ уыз қ айта қ ұ рылымдарғ а ұ шырайды (посттрансляциялық модификация).

5.4. Кө рнекілік материал: 3-7-шімультимедиялық дә ріс, тақ ырып бойынша бейнефильмдер.

5.5. Ә дебиеттер:

Негізгі:

5.5.1. Генетика. Под ред. Иванова В.И. М.: Академкнига, 2006.

5.5.2. Гинтер Е.К. Медицинская генетика. М.: Медицина, 2003.

5.5.3. Медициналық биология жә не генетика. Е.Ө. Қ уандық овтың ред. Алматы, 2004. 444 б.

5.5.4. Қ уандық ов Е.Ө., Аманжолова Л.Е. Молекулалық биология негіздері (дә рістер жинағ ы).

Алматы: Эверо, 2008. 224 б.

5.5.5. Муминов Т.А., Куандыков Е.У. Основы молекулярной биологии (курс лекций). Алматы: Эверо, 2009. 208 с.

5.5.6. Мушкамбаров Н.Н., Кузнецов С.Л. Молекулярная биология. М., 2003.

5.5.7. Фаллер Д.М., Шилдс Д. Молекулярная биология клетки. М., 2003.

5.5.8. Қ азымбет П.Қ., Аманжолова Л.Е., Нұ ртаева Қ.С. Медициналық биология. Алматы, 2002. 350 б.

5.5.9. Қ уандық ов Е.Ө., Ә білаев С.А. Медициналық биология жә не генетика. Алматы, 2011. 444 б.

5.5.10. Қ уандық ов Е.Ө., Нұ ралиева Ұ.Ә. Негізгі молекулалық -генетикалық терминдердің орысша-қ азақ ша сө здігі. Алматы: Эверо, 2012. 112 б.

Қ осымша:

5.5.11. Введение в молекулярную медицину. Под ред. Пальцева М.А. М., 2004.

5.5.12. Жимулев И.Ф. Общая и молекулярная генетика. Новосибирск: Сиб.унив. изд-во, 2007.

5.5.13. Коничев А.С., Севастьянова Г.А. Молекулярная биология. М., 2005.

5.5.14. Медицинская генетика: учеб. пособие/ Роберт Л. Ньюссбаум, Родерик Р. Мак-Иннес, Хантингтон Ф. Виллард: пер. с англ. А. Ш. Латыпова; под ред.акад.РАМН Н. П. Бочкова. М., ГЭОТАР-Медиа, 2010.

5.6. Бақ ылау сұ рақ тары (кері байланыс):

5.6.1. Тұ қ ым қ уалау ақ паратының берілу жолдары.

5.6.2. Репликация принциптері.

5.6.3. ДНҚ жетекші жә не ілесуші тізбектерінің репликациялану ерекшеліктері.

5.6.4. Эукариот гендерінің транскрипциялану ерекшелігі.

5.6.5. Процессинг, сплайсинг деген не?

5.6.6. Альтернативті сплайсинг деген не жә не оның маң ызы.

5.6.7. Генетикалық кодтың қ асиеті.

5.6.8. Прокариоттар трансляциясының ерекшелігі.

5.6.9. Эукариоттар трансляциясының ерекшелігі.

Ү ш тілдегі тү сіндірме сө здер: