Лемдік экологиялық проблемалар қүрылысы

Мү ндай улы заттар кө біне тыныс органдарын - ө кпе мен қ олқ аның қ ызметін бү зады. Егер біз ө кпе арқ ылы тә улігіне 2000 л ауа ө ткізсек, онда ауаның кү рылымындағ ы зиянды газдарды қ оса қ абылдайтынымыз белгілі. Сондық тан болар Арал, Атырау, Орталық Қ азақ стан, Оң тү стік Қ азақ стан, Шығ ыс Қ азақ стан аймақ тарында тү рғ ындардың ө кпе-тыныс жолдарының қ абынуы, ө кпе ісіктері, ентікпе ауруларына шалдық -қ андары басым.

Қ оршағ ан орта ө ндірістік қ алдық тар мен автокө лік у тү тіндерінен ластанғ анда ауыл шаруашылығ ы ө німдерінің сапасы тө мендеп, сол аркылы адамдардың денсаулығ ы зардап шегеді. Ә сіресе минералды тың айтқ ыштар мен зиянкестерге қ арсы қ олданылатын пестицидтер жеміс-жидек аркылы адам организміне нитрат ретінде тү седі. Мерзі-мінен ерте піскен кө кө ністерде (карбыз, кауын, картоп, пияз, сә біз, орамжапырақ, т.б.) нитраттар кө п болады. Мысалы, май айларында піскен кө кө ністерде кө бінде зиянды заттардың шекті рауалы мө лшері 2-3 есеге артып кетеді. Сондық тан ерте піскен кө кө ністерді пайда-ланғ анда сақ болғ ан жө н. Нитраттардың мө лшері базарларда сан-эпидемиялық лабораториялар арқ ылы тексеріліп отырады. Экология-лық таза ө німдерге мемлекеттік сапа сертиификаты беріледі.

Соң ғ ы жылдары азық -тү лік кұ рамына химиялық бояғ ыш заттардың қ олданылуы кө бейіп, адамдардың уланып қ алуы жиі байқ алуда. Сондық тан бояғ ыш заттардың мө лшері жә не қ ұ рамына катаң бақ ылау жасалып отыруы керек.

Адамдардың ауыр металдардан зардап шегуі дү ниежү зілік проблема дең гейінде калып отыр. Сынап, кадмий, қ орғ асын, мырыш, т.б. металдар азық -тү лік арқ ылы адам организміне тү сіп, тү рлі аурулар ә келеді. Мысалы, организмде Жапонияда камдий кө бейген жағ дайда кең тарағ ан итай-итай ауруы болды. Оның негізгі белгілері - бү йрек қ ызметінің бү зылып, сү йектің майысып, кейде қ исайып кетуі де мү мкін. Бү л аурумен бір жылдары Жапонияда 3000 адам ауырғ аны тіркелген.

Жапонияның Минамата ө зені бойындағ ы тү рғ ындардың 1956 жылы сынаппен уланғ аны белгілі. Соның ә серінен пайда болғ ан ауру тү рін жергілікті жердің атымен " минамата" деп аталғ ан. Аурудың белгілері -есту, кө ру жә не сө йлеу мү шелері қ ызметінің бұ зылып, адамдардың халінің нашарлап, тіпті ө лімге душар болуы. Оның пайда болу себебі -ө ндіріс қ алдық тары арқ ылы сынаптың ө зенге кө п мө лшерде тү суінен екендігі анық талғ аа

Этилдендірілген бензинді пайдалану кезінде адам организіміне тү сетін қ орғ асын да ө те қ ауіпті.

Қ азақ стан жағ дайында жоғ арыдағ ы ластағ ыш заттармен қ атар радиациялық ластану жиі байқ алады. Радиациялык ластану ә сіресе уран шикізатын ө ндірстін орындарда болады. Мысалы, Оң тү стік Қ азақ стан облысындағ ы Қ ызылқ ү м мен Созак аудандарында су қ ү рамында шекті рауалы мө лшерден торий 2-400 есе, радий 30 есе артық екендігі тір-келген. Сол сияқ ты радионуклеидтердің кө бейіп, кетуі Маң ғ ыстау, Алматы, Шығ ыс Қ азақ стан, Қ арағ анды, Жамбыл, Оң тү стік Қ азақ стан облыстарындағ ы уран кенін ө ндіргенде бө лінстін радиактивті калдық -тардың кө п жинакталуынан.

Аталғ ан фактілердің бә рі Қ азақ станда экологиялық жағ дайдын калыпты емес екендігін кө рсетеді. Оның залалдары тү рғ ындардын денсаулығ ының нашарлауынан кө рінеді. Жергілікті жердегі ө неркә сіп орындарынын шоғ ырлануы, зиянды заттардың шектен тыс кө беюі, атмосфераның ластануы, т.б. экологиялық жағ дайларды нашарлатады- Арал тең ізінің экологиялық жағ дайы мш Каспий тең ізі дең гейінің кө терілуі осы аймақ тарда қ атерлі ісік, жү қ палы, жү йке, тері, ақ ыл-естің ауыткуы сияқ ты ауруларды ө ршіте тү суде. Ал полигондар болғ ан жердегі халық қ ан аздық, сә уле ауруларынан жә не қ атерлі ісіктен зардап шегіп отыр.