Главная страница Случайная страница КАТЕГОРИИ: АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника |
Плянку для пчол, з дубка — цэп, арэхавая
рагаціна ператваралася ў вілы і г.д. Гэтыя рэчы канструкцыйна моцныя, паколькі ні- дзе не пераразаліся натуральныя вапокны. Яны вызначаюцца непаўторнай прыроднай скульптурнасцю формаў (таму многія да- следчыкі не без падстаў лічаць іх своеа- саблівай разнавіднасцю скульптуры), цэла- снасцю аб'ёмаў, ствараючы ўражанне непрыдуманасці, грунтоўнасці, вечнасці. Гэта вобразы самога жыцця. Непаўторная пластыка беларускіх чаў- ноў, асабліва басейна Дняпра. Іх звычайна Карцы. Канец 19 — пачатак 20 cm. Дрэва, даўбанне, разьба. Усходняя Беларусь. НМГК. Народнае мастацтва Беларусі выдзёўбвалі з тоўстай асіны, затым запар- валі, расхілялі бакі, з-за чаго HOC І карма загіналіся крышку ўверх. Ствараўся пры- гожы плаўны імклівы сілуэт, такі арганічны пры спізганні па вадзе. У сялянскім побыце ў многіх выпадках незаменныя былі драўляныя чарпакі-карцы. Кераміка была крохкая і цяжкая, метал, асабліва медзь, — дарагі і маладаступны. Чарпакамі веялі зерне, вычэрпвалі з лодкі ваду, мералі прадукты, з іх елі, пілі, паіпі свойскую жывёлу. Функцыянальнае пры- значэнне чарпакоў вызначыла іх канструк- цыйныя адрозненні і ў сувязі з гэтым воб- разныя вырашэнні. Пасудзіны для вычэрпвання вады з лодкі і падобныя на іх веялкі нізкія, выцягнутыя, з ппоскім дном і доўгай ручкай. Зерне ці вада, з сілай выкінутыя з іх, нібы прадаўжа- юць гарызантапьны імклівы рух чарпака. Гэткай жа вобразнасцю вызначаюцца і чар- пакі іншых відаў: выцягнутыя, міндалепа- добныя, чоўнападобныя і г.д. Пры першым поглядзе на гэтыя чарпакі, коўшыкі, карцы, сальнічкі і іншыя даўбана- разьбяныя вырабы, што вызначаюцца яў- нымі ці ўмоўнымі выяўленчымі формамі, уражвае архаічнасць іх аблічча. Гэта асаб- лівая эстэтычная сістэма, што захавапася з глыбокай старажытнасці. Яна дапускае не- падробны натуралізм, калісьці ж гэта была натура сама па сабе: конскі чэрап, сарока, прымацаваныя на сцяне ці шчыце хаты і г.д. Згодна з вераваннямі, некаторыя свойскія жывёлы і птушкі валодалі магічнай сілай ад- ганяць злых духаў. Магія натурная з часам перайшла ў магію выяўленчую. Замест конскага чэрапа высякалі з дрэва сілуэт конскай галавы. У беларусаў натурную ма- гію этнографы фіксавалі яшчэ на пачатку 20 ст.42 3 глыбокай старажытнасці яна адпю- строўвала парцыяпьныя ўяўленні людзей. Магічныя ўласцівасці надаваліся не толькі жывёле ці птушцы, але нават іх часткам. Таму натуралістычнае адпюстраванне было неабавязковае. Галоўнае — перадаць не фактуру поўсці або пер'я, не характэрны выгін фігуры, шыі, асаблівасць руху, а ча- стку ці некалькі частак, якія «валодалі» магічнай сілай, складалі тыповую рысу жы- Карцы. Пачатак 20 cm. Дрэва, даўбанне, разьба. Слуцкі раён. ДМЭ. Сальнічка. Канец 19 cm. Дрэва, даўбанне. Клімавіцкі раён. ДМЭ. Сальнічка. 1940-я гады. Дрэва, даўбанне. Лыжка. Пачатак 20 cm. Чэрыкаўскі раён. Пераброддзе Міёрскага раёна. ДМЭ. Мастацкая апрацоўка дрэва вой істоты. Для каня — гэта выцягнутая га- лава і пара насцярожаных вушэй, для пеў- ня — дзюба і грэбень. У такім спалучэнні тыповых элементаў каня нельга быпо зблы- таць з птушкай, нават калі вушы, грэбень, дзюба, галава выяўляліся вельмі схематы- чна, толькі намёкам. Таму, эканомячы вы- яўленчыя сродкі, народныя майстры прый- шлі да гранічнага абагульнення, да ідэа- грамы, знака, што і праяўляецца ў вядомай нам архаічнай разьбе як беларусаў, так і іншых спавянскіх народаў. Аналізуючы з гэтага пункту гледжання выяўленчыя элементы на чарпаках, карцах, сальнічках і іншых вырабах канца 19 — па-
|