Главная страница Случайная страница КАТЕГОРИИ: АвтомобилиАстрономияБиологияГеографияДом и садДругие языкиДругоеИнформатикаИсторияКультураЛитератураЛогикаМатематикаМедицинаМеталлургияМеханикаОбразованиеОхрана трудаПедагогикаПолитикаПравоПсихологияРелигияРиторикаСоциологияСпортСтроительствоТехнологияТуризмФизикаФилософияФинансыХимияЧерчениеЭкологияЭкономикаЭлектроника |
Контурнай разьбы. Дэкор звычайна разрэ-
джаны, ён рэдка ўкрывае ўсю лопасць, як на паўночнарускіх прасніцах. Часам ён раз- мяшчаецца толькі на ніжніх краях лопасці, нібы сцякае з яе на перахоп і «яблык». Ві- даць, майстры зыходзілі тут з практычных меркаванняў: вышэй, пад кудзеллю, дэкор будзе проста не бачны праплі. Калі ў большасці рэгіёнаў Беларусі дэка- раванне прасніц — з'ява не надта пашыра- ная (гэта ж датычыць пранікаў, валкаў, дэ- таляў ткацкіх станаў і іншых прылад пра- дзення і ткацтва), тым большую цікавасць уяўляе разьбяны дэкор прасніц Заходняга Палесся, які ў канцы 19 — першай палове 20 стагоддзя (верагодна — і раней) быў тут масава распаўсюджаны. Займаюць яны досыць кампактны арэал, які амаль супадае з адміністрацыйнымі граніцамі Камянецкага раёна Брэсцкай вобласці. Большасць адшуканых тут узораў уяўляе сабой невялікія лёгкія прасніцы-дошчачкі (потась, поцюс), што мацуюцца на кран- штэйне да калаўрота нахільнага тыпу (ля- жак). Такая канструкцыя, пашыраная ў гэ- тым рэгіёне, як і ў народаў Заходняй Еў- ропы, Скандынавіі, Прыбалтыкі, амаль не сустракаецца ў іншых рэгіёнах Беларусі (як і ў Расіі, на Украіне), дзе пераважалі калаў- Роты вертыкапьнага тыпу (стаяк). Такая асаблівасць магла б падштурхнуць да дум- кі, што прычынай масавага і тэрытарыяпьна абмежаванага бытавання дэкаратыўнай разьбы з'яўляецца менавіта арыгінальнасць і своеасаблівая дэкаратыўнасць канструк- цыі — калаўрот-ляжак з прасніцай-дошча- Чкай на кранштэйне, як гэта было характэ- рна дпя тых народаў, у якіх яна была рас- паўсюджана. Аднак такое меркаванне Абвяргаецца тым, што на Камянеччыне ад- шуканы значна больш раннія традыцыйныя прасніцы з донцам, таксама аздобленыя разьбою. Відаць, разьбяны дэкор на прас- ніцах мае тут старажытнае паходжанне, пашырэнне на пачатку 20 ст. капаўротаў з прасніцамі-дошчачкамі толькі стымулявала росквіт гэтага віду разьбы. Прасніцы канца 19 ст. ўяўляюць сабою традыцыйны для Беларусі, Расіі, Літвы, паў- ночна-ўсходняй Польшчы лапатападобны тып. Лопасць нешырокая, выцягнутая, злёг- ку звужаная ўверх, на тонкай доўгай но- жцы з круглым «яблыкам» пад самой лопа- сцю. Разьба размешчана звычайна ў ніжняй частцы і на «яблыку», аздобленым, як пра- віла, шасціпялёсткавай разеткай. Найбольш лашыраны матыў — трохгранныя зубчыкі, скампанаваныя па чатыры ў квадраты, якія ўтвараюць гарызантальны пояс у ніжняй ча- стцы лопасці. Яе краі нярэдка аздоблены ланцужком з маленькіх зубчыкаў, скампа- наваных у матыў накшталт пілкі. Дэкор вы-
|