Мастацтва.

Да гэтай жа групы вырабаў адносяцца і

набоечныя дошкі. Набойка — адзін са ста-

ражытнейшых промыслаў на ўсходнеспа-

вянскіх землях — па некаторых меркаван-

нях, вядомы ў Беларусі з 12 ст.58 Прыйшоў

ён сюды з Усходу і ў 18—19 стагоддзях

быў распаўсюджаны амаль на ўсёй тэрыто-

рыі Беларусі, аднак пераважаў ва ўсходняй

яе частцы: у Віцебску, Веліжы, Оршы, Мін-

ску, Бабруйску. Майстэрні Віцебска і іншых

усходнебеларускіх набоечных цэнтраў ня-

рэдка атрымлівалі гатовыя дошкі з Расіі,

таму характар і матывы беларускай і ру-

скай набойкі аналагічныя.

Калекцыя набоечных дошак-штампаў ка-

нца 19 — пачатку 20 стагоддзя ёсць у

многіх музеях Беларусі, а таксама ў Дзяр-

жаўным музеі этнаграфіі ў Пецярбургу.

Многія з іх — выдатныя ўзоры разьбы па

Дрэве. Найбольш пашыраныя матывы —

раслінныя (румянкі, цюльпаны, васількі),

сустракаюцца і геаметрычныя (у клетачку,

у канапельку, зоркай)59. Раслінныя парасткі

сілуэтна разгортваюцца, плоскаснасць у

адрозненне ад аб'ёмных вырашэнняў, аса-

бліва кафлі, тут апраўданая, адбітак зро-

кава не разбураў фактуру і структуру тка-

ніны, клаўся досыць арганічна.

Радзей сустракаюцца зааморфныя ма-

Тывы. Яны больш старажытнага паходжан-

ня, у характары іх трактоўкі яшчэ адчуваец-

ца ўплыў Усходу. Узоры больш позніх до-

Шак, канца 19 — пачатку 20 стагоддзя,

асабліва сельскіх майстэрняў, склэдаюцца

З традыцыйных, папулярных у народным

мастацтве матываў: зорачак, кропелек,

лісточкаў, клетачак. Асабліва частая і

любімая была кветка васіпька, які звычайна

выразалі з трыма пялёсткамі.

Пры ўсім падабенстве ў характары і

матывах набоечных дошак, якое выходзіць

нават за межы ўсходнеспавянскай суполь-

насці (уключаючы, напрыклад, чэшскія),

беларускія ўсё ж крыху вылучаюцца пера-

вагай геаметрычных матываў, дакладнай і

" W /

Набоечная дошка. Канец 19 — пачатак 20

Cm. Дрэва, метал, разьба. Усходняя Бела-

Русь. ДМЭ.

на першы погляд сухаватай кампазіцыяй.

Узор будуецца ў паласе ці, часцей, у се-

тцы, складаецца са стылізаваных трох-,

чатырохпялёсткавых кветачак, кропелек,

зорачак, кропак. Падобны характар мелі і

рускія набоечныя дошкі 16—17 стагоддзяў.

Пазней яны сталі больш дэкаратыўныя, па-

драбязней дэталізаваныя, што дасягалася

шырокім выкарыстаннем металічных ча-

Стак. Беларускую ж набойку гэтыя працэсы

закранулі мала.

Такая геаметрычная сціпласць і стрыма-

насць, хоць і здаецца скупаватай у дэка-

ратыўных адносінах, мае ўсё ж сваю не-

паўторную прыгажосць і прывабнасць. Па-

лосы ўзору з дробных сціплых матываў

або тонкія хвалістыя галінкі бясконца бягуць