Першай палове 20 стагоддзя яно шырока

бытавала ў лясной паласе Усходняй Еўропы

(уключаючы ўсходнюю Літву) і на Бал-

канскім паўвостраве (у сельскім ганчарстве

народаў Югаславіі).

Абварванне, якое на ўсіх гэтых тэрыто-

рыях выкарыстоўвалася з ахоўнымі мэтамі

(для павышэння трываласці і змяншэння

порыстасці), у адзначаны перыяд нярэдка

звязвалася з дэкаратыўнымі ўласцівасцямі

керамікі, паколькі ў працэсе загартоўкі по-

суд пакрываўся чорна-карычневымі, нібы

спецыяльна намаляванымі плямамі, эфект-

на рассыпанымі па тэракотавай паверхні.

Выразнасць такога арыгінальнага дэкору

залежала яд якасці абварвання. У народзе

даўно заўважалі такую залежнасць, і па-

купнікі на рынках у першую чаргу звярталі

ўвагу на вырабы больш «рабыя», «страка-

тыя», «прыгожыя», інтуітыўна звязваючы

гэта з іх высокімі утылітарнымі якасцямі.

Таму нярэдка некаторыя ганчары звязвалі

абварванне менавіта з дэкаратыўнымі аса-

блівасцямі.

Асабліва цікавы мастацкі эфект дасягаў-

ся ў тых выпадках, калі такі старажытны від

апрацоўкі вырабаў, як абварванне, спалу-

чаўся з яшчэ больш старажытным споса-

бам іх вытворчасці — фармоўкай налепам.

«Статычныя формы і масіўныя, нібы з цяж-

касцю сагнутыя ручкі спарышоў, — адзна-

чае І.Ялатамцава, — ствараюць адчуванне

застыласці, нерухомасці, інерцыі матэры-

ялу. Здаецца, што заключаная ў гэтай масе

жывая творчая сіла выканаўцы яшчэ пры-

кладвае велізарныя намаганні для таго, каб

вызваліцца, вырвацца вонкі. Характар ма-

тэрыялу дапаўняе гэты вобраз. Грубыя

шурпатыя сценкі і плямістая рабая паверхня

надаюць вырабу нейкі асабліва суровы ха-

рактар»22.

Такія архаічныя вырабы яшчэ ў сярэдзіне

20 ст. вырабляліся ў некаторых сельскіх

ганчарных асяроддзях паўночнага захаду

Беларусі. У іншых цэнтрах, асабліва на ўс-

ходзе Беларусі (як і ў Цэнтральнай Расіі)

гартавалі посуд, вытачаны на крузе, пры-

чым галоўным чынам прызначаны для гара-

чага прыгатавання ежы. іншыя ж вырабы

задымлівалі ці глазуравапі.

Задымленая кераміка таксама мае ста-

ражытнае паходжанне, хоць і крыху па-

знейшае ў параўнанні з гартаванай. З'яў-

ленне яе на тзрыторыі Беларусі адзначана ў

12—13 стагоддзях, а ў познім сярэднявеч-

чы, мяркуючы па археалагічных, архіўных і

літаратурных крыніцах, была пашырана ў

гарадскім ганчарстве Усходняй і Цэнтраль-

най Еўропы.

Асаблівую цікавасць з мастацкага боку

ўяўляе чорнаглянцаваная кераміка — свое-

І.Ш о пі к. Ганчарны посуд. 1980. Гліна, та-

чэнне, чорнае глянцаванне. Поразава Свіс-

лацкага раёна.

Народнае мастацтва Беларусі

асаблівая разнавіднасць задымленай. Су-

цэльнае ці арнаментальнае глянцаванне ў

выглядзе разнастайных узораў (клеткі,

паскі, елачкі, сетка) у канцы 19 — першай