Жаратылыстану 17-19 ғ.

XVIII ғ асырда адамзат пен табиғ ат арасындагы қ арым-қ атынас жалпы алганда ү йлесімдік (тепе-тендік) сипатта еді деуге болатын болса, ал XIX ғ асырдың аяғ ына карай ол ү йлесімділік (тепе-тендік) бұ зылды деуге болады. XIX ғ асырдың аяқ кезінен бастап, ә сіресе XX ғ асырда, ғ ылыми-техникалық революцияның жү зеге асуына байланысты, табиғ атқ а, биосферағ а орны толмас зиян келтірілді. Бұ ғ ан дә лел ретінде мынадай мә ліметтерді келтірсе де болады: соң ғ ы 100 жыл ішінде адамзат энергияның қ орын мың есе арттырыпты.Дамығ ан ө ндірісі мен қ ызмет кө рсету ә рбір 15 жылда екі есе артады екен. Бірақ сонымен бірге атмосфераны, су қ оймалары мен топырақ ты улаң дыратын шаруашылық жұ мыс қ алдық тарының кө лемі де екі еке ө седі екен. Қ азіргі заманғ ы ө ндірістер табиғ аттан алғ ан 100 кг шикізаттың 3-4 кг ғ ана пайдаланып, 96 кг табиғ аты уландырғ ыш немесе ластаушы зат ретінде қ айырады екен. Осылардың нә тижесінде Жер шарының айналасында топтасқ ан кө мірқ ышқ ыл газының қ абаты жер бетінің климатын ө згертіп жіберу қ аупін тудырады. Оттегінің тепе-тендік балансының бұ зылу қ аупі, дыбыстан жылдам ұ шақ тардың ұ шуы кезінде жә не сондай-ақ ө ндіріс пен тұ рмыста фреон деп аталатын химиялық заттың қ олданылуы салдарынан стратосфераның тө менгі жағ ында озондық экранның бұ зылу қ аупі бар. Дү ние жү зі мұ хиттарының ластануы кү шейді.Біріккен Ұ лттар Ұ йымының 1972 жылы қ оршағ ан сыртқ ы орта жө нінде болғ ан Бірінші Конференциясында Жерде бү кіл биосфера дү ниежү зілік дағ дарысқ а ұ шырап отырғ аны ресми тү рде хабарланғ ан еді, ал бү гінгі танда жергілікті (локальды) емес, дуниежузілік (глобальды) экологиялық проблемалар барлық елдердін алдында тү р: ө сімдіктер мен жануарлардың мың дағ ан тү рлері қ ұ рып бітті жә не қ ұ руда; ормандар алқ абы айтарлық тай азаюла; пайдалы қ азбалардың бар қ оры қ ұ рт азаюда; атмосфераның кө птеген жерлерде шегіне жете ластанғ аны сонша, таза ауа жетіспеуге айналды; жер бетінде адам ө з қ олымен енгізген химиялык элементтер кездеспейтін бір де бір квадрат метр аудан қ алмады.Бұ рын естілмеген тағ ы бір проблема шық ты — ол адам денсаулыгының экологиясы. Ауаның, судың жә не топырақ тың ластануы адам ауруының есуіне жә не тү рлерінің ө згеруіне ә кеп соқ ты: аллергия, сә уле жә не улану ауруларының жаң а тү рлері шық ты. Организмде генетикалық ауытқ улар пайда болды. Ірі ө неркә сіп орталық тарыііда тыныс алу мү шелерінің ауруы кө бейді. Жү рек-қ ан тамыры аурулары мен жү йке-психикалық жә не онкологиялық аурулар да жиілеп кетті.Аурулардың шамамен 85% судан болады дейді дә рігерлер. Ауруларды тудыратын, ең алдымен, қ ұ рамында ауыр металдардың тү рліше улы қ оспалары бар жә не зиянды органикалық қ оспалар мен бактериялар бар, сапасы тө мен ауыз сулар. Суда неғ ү рлым тұ здар кө п болса, соғ ұ рлым ол атеросклероз, инсульт, инфаркт деген жә не басқ а ауруларды кө п тудырады екен. Зерттеу мә ліметтеріне қ арағ анда, Адамның денсаулығ ы ү шін ластанғ ан топырақ та аса қ ауіпті екен. Топырақ ты ластайтын қ алдық тардың ішінде ө неркә сіп пен шаруашылық тан шығ атын уландырғ ыш ауыр металл қ алдық тарын, радиоактивтік заттарды, гербицидтерді жә не басқ а ауыл шаруашылық уландырғ ыштарының қ алдық тарын атап кө рсету қ ажет. Қ алдық тардан туатын экологиялық проблемалардың зиянды нә тижесінің кө лемін мынадан да кө руге болады: бұ рынғ ы совет елінде 90-жылдардың басына қ арай жинақ талғ ан тек қ атты қ алдық тардың ө зі ғ ана 80 млрд тонна болғ ан екен. Бұ л басқ а елдердегіден 1, 5-2 есе кө п.Радиация процесінің жоғ ары дең гейінің адам ү шін, денсаулық ү шін қ аншалық ты қ ауіпті екені елдің бә ріне белгілі. Оның ең басты қ ауіптілігі радиациялық сә уле алғ ан адамның ө з басының ауруында емес, ол аурудың болашақ ұ рпақ тарына берілуінде, онкологиялық ауруғ а тап болғ ан балалардың тууында. Ресейдің Чернобылге, Қ азақ станның Семейге жақ ын облыстарында жә не т.б. жерлерінде онкологиялык сә улеленудің зардабын кө руіні адамдар бү гінгі таң да да аз емес.