Сүтқоректілердегі мейоз процесіне жалпы сипаттама беріңіз.

Мейоз (гр. meіosіs — кішірею, азаю) — жетіліп келе жатқ ан жыныс жасушаларының (гаметалардың) бө лінуінен хромосомалар санының азаюы (редукциясы). Мейоз кезінде ә рбір жасуша екі рет, ал хромосомалар бір-ақ рет бө лінеді. Осының нә тижесінде жасушалардың гаметадағ ы хромосомалар саны бастапқ ы кезең дегіден екі есе азаяды. Жануарларда мейоз жыныс жасушалар пайда болғ анда (гаметогенез), ал жоғ ары сатыдағ ы ө сімдіктерде споралары тү зіле бастағ анда жү реді. Кейбір тө мен сатыдағ ы ө сімдіктерде мейоз гаметалар тү зілгенде жү ре бастайды. Мейоз барлық организмдерде бірдей жү реді. Егер де ұ рық тану диплоидтық жасушаларда жү рсе, онда ұ рпақ тардың плоидтығ ы келесі ә р буында геометриялық прогрессиямен кө теріледі. Мейоздың арқ асында гаметалар барлық уақ ытта гаплоидты жағ дайда болады, бұ л организмнің дене жасушаларының диплоидтығ ын сақ тауғ а мү мкіншілік береді. Мейоздың бө ліну уақ ытындағ ы екісатысын 1-мейоз жә не 2-мейоз деп атайды. Ә рбір мейоздық бө лінуде тө рт сатысы бар: профаза, метафаза, анафаза жә не телофаза. 1-мейоздың профазасы лептотена, зиготена, пахитена, диплотена жә не диакинез секілді бес кіші кезең дерден тұ рады. Лептотенағ а (жің ішке жіпшелер сатысы) хромосомалардың тығ ыздалуы жә не спираль тә різденуі тә н. Зиготена (жіпшелердің бірігу сатысы) кезінде гомологты хромосомалар бір-біріне жақ ындап ұ зына бойы жұ птанады да, коньюгацияланады. Пахитена сатысында (жуан жіпшелер сатысы) гомологты хромосомалардың хроматидтері айқ асады (кроссинговер). Нә тижесінде ә ргомологта аталық жә не аналық тұ қ ым қ уалаушылық материал араласады. Диплотена (екі жіпшелер сатысы) гомологтар бір-бірінен ажырасуынан жә не хиазма пайда болуынан басталады. Диакинез (екі жіпшелердің ажырасу сатысы) хромосомалардың барынша жуанданып жә не спираль тә різденуімен сипатталады; хиазмалар биваленттердің ұ шына (шетіне) қ арай жылжиды. Диакинез аяқ талғ анда, ядроның қ абық шасы жә не ядрошық тар еріп, жойылып кетеді. Ә ржасушада хромосомалардың саны мейоздың бастапқ ы кезең індей екіқ атар (2N) емес, бір N болады. ІІ профаза ө те тез ө теді немесе мү лдем болмайды. ІІ метафазада хромосомалар центромералары мен ұ ршық жіпшелерге жабысып, метафаза пластинкасында орналасады. ІІ анафазада ә р центромера екі бө лініп, жаң а хроматидтер хромосомаларғ а айналып, қ арама-қ арсы полюстерге орналасады. ІІ телофаза екі гаплоидтық ядроның сыртында ядролық мембрана қ ұ рылуымен аяқ талады. Мейоздың тізбектеліп екі бө лінуінің нә тижесінде бастапқ ы бір диплоидтық жасушадан тө рт гаплоидтық жасушалар қ ұ рылады. Мейоздың биологиялық маң ызы ө те зор. Мейоз жыныс жолымен кө бейетін организмдер ұ рпақ тарының хромосома санының тұ рақ тылығ ын қ амтамасыз етіп, гаметаларда жаң а гендік комбинациялар пайда болуына мү мкіншілік береді.