Жеке және тарихи даму арасындағы ерекшеліктерге тоқталыңыз.

Онтогонез (грек. on – табыс септігінің жалғ ауы, ontos – нағ ыз, нақ ты жә не генез) – организмнің жеке дара дамуы. Онтогенез ұ рық болып тү зілуінен бастап, тіршілігінің соң ына дейінгі барлық ө згерістердің жиынтығ ы. Онтогенез терминін неміс биологы Э.Геккель ұ сынғ ан (1866). Онтогенез барысында дамып келе жатқ ан организмнің жеке мү шелері ө сіп, жіктеледі жә не бірігеді. Осы кү нгі кө зқ арастар бойынша Онтогенезге бастау болатын жасушаның ішінде организмнің одан ә рі дамуын анық тайтын белгілі бір тұ қ ым қ уалаушылық бағ дарламасы – код тү ріндегі мағ лұ мат сақ талады. Бұ л бағ дарлама бойынша Онтогенез барысында ұ рық тың ә рбір жасушасындағ ы ядро мен цитоплазманың ә серлесуі; сондай-ақ, ұ рық тың ә р тү рлі жасушалары мен жасуша кешендерінің ө зара ә рекеттесулері жү зеге асады. Тұ қ ым қ уалау аппараты ө зіндік белок молекулаларының синтезделуін кодтау (белгілеу) арқ ылы морфогенетикалық процестердің жалпы бағ ытын ғ ана анық тайды, ал олардың нақ тылы жү зеге асырылуы белгілі дә режеде (тұ қ ым қ уалаушылық нормасы шең берінде) сыртқ ы факторлардың ә серіне тә уелді болады.

Филогенез (гр. рһ уіоп — тү р, туыс жә не гр. genesis — шығ у тегі) — организмдер топтарының тарихи тұ рғ ыдан қ алыптасуы; организмнің тарихи дамуы немесе органикалық дү ниенің, ә р тү рлі тип, класс, отряд, туыс жә не тү рлердің эволюциясы. Жеке-дара даму — онтогенез бен тарихи даму — филогенез тірі табиғ аттың біртұ тас дамуының ажырамас қ ырлары болып саналады жә не бір-біріне ө зара ә сер етеді. Филогения— организмнің тарихи дамуы. Филогенез терминін 1866 ж. неміс биологі Э. Геккель (1834 — 1919) ұ сынады. Филогенез процесін жә не оның заң дылық тарын филогенетика зерттейді. Филогенездік зерттеулердің мақ саты — жануарлардың, ө сімдіктердің, микроорганизмдердің эволюциялық ө згерістері негізінде олардың тегін жә не организмдер арасындағ ы туыстық байланыстарды анық тау.

Онтогенез бен филогенездің байланысы туралы ілімге ү лкен ү лес қ осқ ан А.Н.Северцов болды. Ол ө зінің филэмбриогенез теориясын жарық қ а шығ арады. Эволюциялық ө згеріске себеп болатын онтогенездің ө згерістерін Северцов филэмбриогенездер деп атағ ан. Басқ аша айтқ анда ұ рық тық дамуда пайда болатын ө згерістер ересек жануарлардың қ ұ рылысын да ө згертеді. Геккельдің кө зқ арасы бойынша филогенетикалық ұ рпақ ө з дамуында ата тегінің барлық кезең дерінен (рекапитуляция) ө тіп қ ана басқ а ө згерістерді қ оса алады. А.Н.Северцовтың теориясы бойынша филоэмбриогенездер ұ рық тық дамудың барлық кезең дерінде пайда болуы мү мкін. Эмбрионалдық дамудың алғ ашқ ы кезең деріндегі ө згерістерді ол архаллаксис деп атады. Дамудың орта кезең дерінде пайда болатын ө згерістер – девиация, ал соң ғ ы кезең дерде қ осылатын ө згерістерді Геккельге қ осылып – анаболия деп атады.