Кәсіпорынды оңтайлы орналастырудың өзектілігі

Жалпы қ андай қ оғ амдық жү йеде ө мір сү рмейік, халық шаруашылық қ ұ рлымы, оның ішінде кү рделі ауыр ө неркә сіптен бастап, қ арапайым жең іл ө ндірістік кә сіпорындарғ а дейін, зауыт-тар, фабрикалар жә не агроө неркә сіптік кә сіпорындары, дә нді да-қ ылдар элеваторлары, бидай ұ нын шығ аратын диірмендер, азық қ оспалары зауыттары, агроқ ұ рылымдар мен олардың орталық тары жә не т.б. кә сіпорындарды, тұ тыну, тасымалдау жағ дайларын ескере отырып, тиімді орналастыру ө те ө зекті кү рделі экономикалық мә селе.

Халық шаруашылық аймақ тарына, оның ішінде агроө нер-кә сіп қ ұ рлымдарын, тамақ ө неркә сіп орындарын дамыту ү шін мемлекеттің бюджетінен жыл сайын ү лкен қ аржы бө лінеді. Сө зсіз, мұ ндай капиталды тиімді қ олдану, ү лкен мемлекеттік маң ызды іс.

Тә жірибелік жағ дайларда, қ арастырылып отырғ ан мә селе бойынша табиғ аттық, климаттық, техникалық, транспорттық, ұ йымдастыру жә не басқ аруғ а байланысты экономикалық кө рсет-кіштерге ә сер ететін факторлар дұ рыс ескерілмеуден жіберілген қ ателіктер мен кемшіліктер кө птеп кездеседі. Мысалғ а, мемлеке-тімізде нарық жағ дайында социализм заманындағ ы агроқ ұ рылым-дар, совхоздар мен колхоздар орталық тары, олардың кө птеген бө лімшелерінің орналасуы экономикалық тұ рғ ыдан қ арағ анда мү лдем тиімсіз екені байқ алуда. Осы мә селе бойынша мемлекет дең гейінде «Разработка методических рекомендаций по разработ-ке оптимальной схемы расселения сельского населения» тақ ырыбы бойынша арнайы орталық тарда ғ ылыми зерттеулер жү ргізіліп, экономикалық тұ жырымдар, дә йектемелер жә не ғ ылыми ұ сыныс-тар жасалынбақ шы. Аталғ ан мә селені шешу барысында жаң адан біршама есептер пайда болуда. Бірінші кезекте агроө неркә сіптік кешен (АӨ К) жү йесінің тиімді функционалдық қ ызметін қ амтама-сыздандыру ү шін, ө те терең, жан-жақ ты экономикалық дә йектеме жасалынуы қ ажет; ө ндірістің ең тиімді орналастыру жә не даму жолын таң дау ү шін барлық мү мкінділік ескеріліп, АӨ К аймақ тары-ның жоспарлары бірбірімен тығ ыз байланыста (яғ ни бір регион ішіндегі ең бек тү рлерін жә не кә сіпорындарының оң тайлы дамуын осы жоспар қ амтамасыздандырады) қ аралуғ а тиіс.

Кә сіпорындарды тиімді орналастыру ауыл шаруашылығ ы ү шін ең басты фактор. Олай болса, осы факторғ а байланысты жер ү йлестіру, оның ө німін арттыру, мал шаруашылығ ын дамытып, ө німдерін жақ сарту жә не ө ндірілген ө німдердің ө зіндік қ ұ ндарын тө мендету мә селелері нақ тылы шешілуге тиіс.

Ауыл шаруашылығ ында агроқ ұ рлымдарды орналастыру жал-пы территориялық ең бек қ орын бө лудің бір бө лімі болуы себепті, ол қ оғ амның ө ндіріс кү шінің дамуымен тығ ыз байланысты. Ө ндіріс қ ұ ралын жетілдіру жә не ө ндірістік кә сіпкерлікті дамыту қ оғ амда ең бек қ орын терең бө ліктерге бө ліуге ә келетіні белгілі. Сол себепті бү гінгі кү нге дейін ө ндіріс орындарын орналастыру мә селесі материалдық тү рде тұ рақ ты ө зекті болып қ алуда.

Сө йтіп, АӨ К кә сіпорындарын, оның ішінде ауыл шаруа-шылық қ ұ рлымдарын мамандандыру, тиімді орналастыру ауқ ымды масштабтағ ы, кү рделі мемлекеттік кө п қ ырлы, ө зекті мә селе.

Ә дебиеттерде мұ ндай есептерді шешуде ә ртү рлі жолдарды, ә дістермен тә сілдерді кездестіруге болады.

Келесі тақ ырыпта, қ азіргі ақ параттық технологиялардың мү мкіндіктерін пайдалануғ а қ ызық ты, орналастыру есептерінің бір нұ сқ асы жә не оны реттеу, формалдау тә сілі қ арастырылады.