V. Дамашняе заданне.

Практыкаванне 138, с. 82

Тэма: Давапьны склон

Мэта: выпрацоўваць веды пра давальны склон назоўніка; фарміра- ваць арфаграфічны навык; пашыраць лексічны запас вучняў; карэкці- раваць арфаграфічны навык; фарміраваць навык супрацоўніцтва.

Арганізацыйны момант.

* *

Добрым настроем.

Усмешкай сустрэнь Ясны, бязвоблачны,

Сонечны дзень.

Настаўнік. Прачытайце чатырохрадкоўе з лагічным націекам на вы- дзеленых словах.

ГІажадайце сваім сябрам добрага настрою, усмешак, плённай працы.

Арфаграфічная хвілінка.

і-я група — спісаць тэкст, устаўляючы прапушчаныя літары, вызна- чыць род, лік, склон назоўнікаў; вусна прыдумаць працяг тэксту,

Ст..яла (т, ц)ёплае надвор’е. Ві(т, ц)я (с, з)біраў яг..ды. Ён х..дзі(у, ў) (па)лесе і (за)блу(д, дз)іўся. (Не)ведае хлопчык д..рогі (з)лесу.

2-я група — пісьмо пад дыктоўку; вызначыць склон назоўнікаў.

Адзін вучань працуе каля дошкі.

Пчолы збіралі з кветак нектар. 3 высокай таполі зляцела прыгожая птушка. Халодны вецер зрывае з дрэў апошняе лісце.

Хвілінка чыстапісання.

* *

Літара выходзіць на дарожку,

Горда выставіла ножку.

Пібы мяч, надзьмула грудзі,

Выхваляцца, пэўна, будзе.

НастаЎнік. Палбяпыпе словы тта гхемы:

Вызначце агульнае ў гэтых назоўніках. (Аднолькавае: назоўнікі, адз. л., адказваюць на пытанне «што?», пачынаюцца на «я», роднас- ныя; рознае: розны род (м. р., ж. р., н. р.), 2 склады (яблык) і з склады

(яблыня, яблычка).)

УР Г ~ Г

Лл ма. іьіісах эші-ўм/жчф яолм/ні.

Выпраўце памылкі і запішыце сказ правільна. (На яблынях жаў- цеюць яблыкі.)

Тлумачэнне новага матэрыялу.

Настаўнік. Мы прачытаем разам з вамі тэкст пра яблыкі прлкты- каванне № 139, с. 85.

Дайце яму загаловак.

Знайдзіце назоўнікі ў давальным склоне.

На якія пытанні адказваюць назоўнікі ў давальным склоне? ГІравіла, с. 86.

Работа ў парах.

Расказаць адзін аднаму ўсё, што ведаюць пра давальны склон.

Замацаванне новага матэрыялу.

а) Практыкаванне № 140 — вусна.

б) Практыкаванне № 141. с. 86 — пісьмова.

Праца па табліцы, с. 87.

Настаўнік. Параўнайце канчаткі назоўнікаў мужчынскага роду і жано- чага роду.

Самастойная работа.

і-я група — скласці і запісаць па два сказы, выкарыстоўваючы пра- панаваныя словазлучэнні.

2-я група — запісаць словазлучэнні, вызначыць склон назоўнікаў. Змайстраваў з паперы, прынёс кату, павесіў каля акна, дзіўная цішыня,

пабег да ракі, дае дзецям, спяшаецца к адыходу, прыйшоў да таварыша.

«Вузельчыкі на памяць».

Што вы ведаеце пра давальны склон?

каму?, чаму?

Д. скл. ► даць

даданы член сказа

Вынікі ўрока. Рэфлексія.

Настаўнік. Выбярыце радок, які найбольш падыходзіць для вашага самаадчу вання:

«Усё зразумеў! Магу расказаць!

Трэба яшчэ паўтарыць!

Нічога не зразумеў.

Дамашняе заданне.

Тэма: Вінавальны склон

Мэта: выпрацоўваць веды пра вінавальны склон назоўніка; фарміра- ваць уменні працаваць з тэстамі; развіваць уменне вызначаць склоны назоўнікаў; працаваць над увагай і пазнавальнай актыўнасцю вучняў; фарміраваць навыкі арганізацыі вучэбнай працы.

Арганізацыйны момант.

Прачытаць з лагічным націскам на падкрэсленых словах.

* *

Урок наш пачынаетіа.

Да яго ўсе гатовы.

Тады я запрашаю вас Да сур’ёзнай размовы.

Актуалізацыя ведаў.

Настаўнік. 3 літар правільных адказаўу вас павінна атрымацца клю- чавое слова.

Тэст па тэме «Скланенне назоўнікаў».

Колькі склонаў у беларускай мове? а) 2; б) 7; у)_& г) 5; д) 3; е) 8.

У якім склоне назоўнікі ўжываюцца толькі без прыназоўнікаў?

а) Родны; б) месны; в) назоўны: г) творны; д) давальны; е) вінавальны.

Якое пытанне трэба паставіць ад дзеяслова «дзякаваць» да на- зоўніка?

а) Каму? б) каго?

У якім склоне з назоўнікам могуць ужывацца прыназоўнікі: ад, без, да, для, каля, у, з-за?

а) У назоўным; б) давальным; в) творным; г) родным: д) месным; е) вінавальным.

У якім склоне заўсёды стаіць дзейнік?

а) У назоўным: б) родным; в) давальным.

Якое слова ў вас атрымалася? (Увага.) Аб чым гэта сведчыць? (Пра- пановы вучняў.) Правільна, сёння на ўроку трэба быць вельмі пільнымі і ўважлівымі.

Хвілінка чыстапісання.

Настаўнік. Запішыце літару, з якой пачынаецца назва 4-га склону.

Дайце характарыстыку гукам, якія абазначаюцца гэтай літарай.

Запішыце 3 спалучэнні з зычнымі, 3 спалучэнні з галоснымі.

Расшыфруйце слова, якое мае такое лексічнае значэнне: «Двухко- лае (ці трохколае) прыстасаванне для язды, якое рухаецца пры дапамозе педаляў».

Запішыце гэтае слова і падбярыце да яго аднакаранёвыя. ^тсіш’ў, $<. шапгўыст

Пры дапамозе чаго ўтвораны гэтыя словы г

Запішыце сказ, вызначце склон назоўнікаў.

ЗІСатп кужіў см/н-у, ноім /ч.мсіпсу.

Які склон ужо вывучылі?

3 якім склонам будзем працаваць? (Адказы.)

Тлумачэнне новага матэрыялу.

Праца па табліцы «Скланенне назоўнікаў».

Настаўнік. Раскажыце пра вінавальны склон.

Знайдзіце агульнае паміж вінавальным склонам і іншымі.

Як адрозніць вінавальны і назоўны склоны?

Як адрозніць вінавальны і родны склоны?

Правіла, с. 90.

Складанне апорнай схемы.

а) Абвесці агульнае.

б) Вызначыць рознае.

Н, скл. ІІХЬЛ, Р.СКД,

Дзейнік Даданы Даданы

Без прыназоўніка 3 прыназоўнікам і без прыназоўніка

За, па, пад, у, пра Ад, без, да для, каля, з-за, у

Хто? Каго? Каго?

Што? Што? Чаго?

Што зрабіць, калі прыназоўнікаў няма? (Падставіць другое пы- танне.)

Фізкультхвілінка.

Замацаванне новага матэрыялу.

а) Практыкаванне № 146, с. 88.

Прачытаць, знайсці словы ў вінавальным склоне.

Вызначыць склон выдзеленых назоўнікаў (вусна).

Работа па групах.

і-я група — практыкаванне № 149. с. 91 (па ўмове падручніка).

Дадаткова: вызначыць склон усіх назоўнікаў; слова «футбаліст» ра-

забраць па саставу; 3-і сказ разабраць па членах сказа, вызначыць часціны мовы; у словах «радыё» і «стадыён» палічыць колькасць літар і гукаў.

а-я група — практыкаванне № 147. с. 89 (калектыўна з тлумачэн- нем) — з з-х словазлучэнняў скласці і запісаць сказы; слова «мядзведзя- ня» разабраць па саставу; выдзеліць прыстаўкі ўдзеясловах.

Вынікі ўрока. Рэфлексія.

Настаўнік. 3 якімі склонамі мы працавалі на сённяшнім уроку?

Як іх адрозніваць? (Адказы.)

—- У здаровага чалавека тэмперагура цела — і = 36, 6 °С. Калі вам бы- ло цікава, вы сябе добра адчувалі, то і «тэмпература» ўрока — 36, 6 °С. Калі працавалі, але не зразумелі чагосьці, то «тэмпература» нашагаўрока высокая; ацаніце яе па шкале ад 36, 6 °С да 42 °С. Калі было нецікава, не хацелася працаваць, то «тэмпература» нізкая; яе таксама трэба ацаніць па шкале ад 36, 6 °С да 30 °С. У апошніх двух выпадках вам патрэбна дапа- мога, за якой вы можаце звяртацца да мяне.

Дамашняе заданне.

Тэма: Творны склон

Мэта: фарміраваць уяўленне пра напісанне канчаткаў назоўнікаў мужчынскага роду на -а (-я) у творным склоне; звяртаць увагу на па- даўжэнне апошняга зычнага асновы назоўнікаў жаночага роду з ну- лявым канчаткам у творньш склоне; разгледзець прыназоўнікі, якія ўжываюцца з назоўнікамі творнага склону; фарміраваць ашчадныя адносіны да прыроды роднага краю.

Ход урока

Арганізацыйны момант. Псіхалагічная падрыхтоўка да ўрока.

* *

Я — чалавек! Вандрую я па свеце,

Завітаў і ў школу на ўрок.

Дык давайце сёння будзем, дзеці,

Размаўляць пра родны свой куток.

Настаўнік. Сёння, мае маленькія беларусы, мы таксама будзем раз- маўляць пра родны свой куток. А спачатку адгадайце назвы жывёл, што жывуць на тэрыторыі Беларусі.

Аднаўленне слоўнікавага запасу па тэме «Жывёлы».

«Загадкавы дыктант».

У Белавежскай пушчы,

У цішыні дубоў,

Як сімвал Беларусі,

Жывуць гурты... (зуброў).

Яго завыванне Пачуеш здалёк.

На выгляд сабака,

У сапраўднасці —... (воўк).

Гэты звер жыве ў вадзе,

Ён — жывёла-гідра,

Харчавацца любіць рыбай Забіяка... (выдра).

Яліна з дуплом Расце ля прыгорка.

Вяртлявая ў ім Кватаруе... (вавёрка).

Работа па групах.

Змяніць словы, паставіўшы іх:

і-Я група — у родным склоне (няма: зуброў, вавсркі, паўка, лісы, вы- дры, вожыка);

?.-я група — у давальным склоне (даю: зубрам, вавёрцы, ваўку, лісе, выдры, вожыку);

з~я грутіа — у вінавальным ск/гоне (бачу: зуброў, вавёрку, ваўка, лісу, выдру, вожыка).

Праверка дамашняга задання.

Хвілінка чыстапісання.

Настаўнік. Растлумачце гэты выраз: «Беражыце прьфоду роднага краю!».

Адгадаць загадку.

Уставіць прапушчаныя літары, растлумачыць іх правапіс.

Спісаць, вызначыць склон выдзеленых назоўнікаў.

ГУ)в..ду нырае смела.

Хатку ён будуе (у)мела.

Пад і на ва...е була. нінтва ён вя...е.

(Бобр.)

Тлумачэнне новага матэрыялу.

Запіс на дошііы:

а) Ганарыцца (дасягненні, героі);

б) Шумяць над (лясы, азёры, палі).

Утварыць словазлучэнні (вучні працуюць каля дошкі).

Вызначыць канчаткі.

Якія пытанні можна паставіць да назоўнікаў? (Кім? чым?)

Карыстаючыся табліцай (с. юо, 102 у падручніку), адказаць, да яко- га склону адносяцца пытанні «кім?», «чым?».

Работа над правілам.

Чытанне правілаў на с. 92, 93 — па групах.

Настаўнік. А зараз, выкарыстоўваючы пытанні творнага склону, складзіце словазлучэнні.

Прыстань — відаць за... (прыстанню).

Печ — знайшлі за... (печчу).

Завад н, — вырасла над... (заваддзю).

Настлўтк івяртаеўвагувучняўна тое, штоўтворнымсклонеўназоўні- каў жаноч.іі,! роду з нулявым канчаткам апошні зычны асновы падаўжа- ецца — пр.піі л.і, і. (калектыўнае чытанне).

Работа на тідручніку.

Пршіішсанашіс № г> і, с. 91 — вусна.

Вьтад: у тнорш.ім і клоне назоўнікі маюцьканчаткі:

■ множпі.і 'іі■ <.імі, нмі;

Фізкультхвілінка.

Развіццё вуснага маўлення.

Разгадаць рэбусы:

а) ГіА (Гідзіна.)

б) НА (Спадчына.)

Растлумачыць значэнне слова «спадчына».

Паставіць назоўнікі ў творным склоне.

Скласці сказ, выкарысгоўваючы адно слова — на выбар.

Замацаванне новага матэрыялу.

Практыкаванні № 152.—155. с. 92—93 — вусна. х) Работа па групах.

ііягрупа — практыкаванне № 153. с. 92 — словы ў дужках паставіць у творным склоне.

а.тД група — пракгыкаванне № 154. с. 93 — дапісаць назоўнікі ў твор- ным сююне.

з~я груна — практыкаванне № 156. с. 94 — паставіць назоўнікі ў твор- ным склоне,

Зрокавая дыктоўка.

Родныя мясціны

Любо.. да родных м..сцін (у)чалавека моцна адчуваецца (пры)разві- танні. Н..ма нічога даражэйшага за з..млю!

Вынікі ўрока. Рэфлексія.

* *

Мяжуе з Полыіхчай, Украінай,

Расіяй, Латвіяй, Літвой.

Твой родны край, твая Айчына —

Жыццё тваё і гонар твой.

(Ю. Свірко.)

Настаўнік. Назавіце назоўнікі ў творным склоне, якія сустракаюцца ў гэтым вершаваным урыўку.

Якія канчаткі маюць назоўнікі ў творным склоне?

— Дллоўтце ф|м; ім:

Я ведаў...

Я ўспомніў...

«Я дансд.іўс н...

Мне спадабалася...

Дамашпяе іадаііне.

Практыканапнс № іч7. с. 94. Замест кропак запісаць словыўтвор- ным склоііс.

Тэма. Месны склон

Мэта: фарміраваць уяўленне пра асаблівасць меснага скпому; выпрацоў- ваць уменні правільна ўжываць канчапжі назоўнікаў множнага ліку; фармі- раваць уменні складаць табліцу; развіваць арфаграфічную пільнасць.

Ход урока

Арганізацыйны момант. Псіхалагічная падрыхтоўка да ўрока.

* *

Зіма хадою смелаю да нас прыйшла здаля, і стала вакол белай-белаю ўся вакол зямля.

(В. Жуковіч.)

Праверка дамашняга задання.

Пракгыкаванне № 157. с. 94.

Актуалізацыя ведаў.

Вучні запаўняюць табліцу,

Настаўнік. ГІрачытайце словы. Вызначце колькасць складоў. Работа па групах.

і-я група — скласці словазлучэнні, ужываючы «зашыфрованыя» словы.

2-я група — скласці сказы, таксама ўжываючы «зашыфрованыя» словы.

Гірачытайце, вынішыце назоўнікі ў творным склоне.

Дзед-госць Ходзіць дзед белабароды Полем, лесам, пералескам,

Засцілае рэчкі лёдам,

Брыльянцістым снежным комам.

(Я. Колас.)

Тлумачэнне новага матэрыялу.

Настаўнік. Прачытайце вершаваны ўрывак.

* *

Рэха ходзіць па бары.

Ш густым гушчары.

Па карчах яловых,

Па імхах шаўковых,

Па елках высозных.

5Ікія пытанні можна паставіць да выдзеленых назоўнікаў? (Па чым? Дзе?)

Карыстаючыся памяткамі на с. юо і 102, адкажыце, назоўнікі якога склону адказваюць на пытанні: «аб чым?», «Эзе?»?

Залішыце ўрывак па памяці. Вызначце склон назоўнікаў і канчатак.

Работа па падручніку.

Практыкаванне № 158. с. 95.

Выпісаць назоўнікі, вызначыць склон.

Знаёмства з правілам, с. 96 — чытанне ў парах.

Назоўнікі меснага склону ўжываюцца толькі з прына.чоўнікамі.

Фізкультхвілінка.

Работа па падручніку.

а) Практыкаванне № 159. с. 95 — вусна.

б) Практыкаванне № ібо. с. 96 — па групах.

і-я група — і-ы абзац; выпісаць наэоўнікі ў месным склоне.

2-я група — 2-і абзац; выпісаць назоўнікі ў месным склоне.

в) Пракгыкаванне Ы" 161. с. 97 — перакласці на беларускую мову; запісаць і-ы і 2-і сказы.

Спісванне з рашэннем арфаграфічных задач. Падрыхтоўка да кантрольнай работы.

Зімовы дзень 6л(і, я)шчыць тысячай агнё(у, ў). Люты маро(с, з), не(х, г) пад нагамі скрыпіць, як жывы. Бор стаіць задуменны, як сівы дзе(д, т). Грукат дрывасека(у, ў) разл(е, я)таецца водгаласкамі па ваколіцы. Яшчэ здалёк можна было прыкмеціць, як 6л(і, я)шчыць піла.

Вызначце склон выдзеленых назоўнікаўу чатырохрадкоўі:

* ★

Замоўклі белыя прасторы.

Змарьгў іх ціхі зімні шн,

Малюе срэбныя ўзоры.

Зіма на шыбінах акон.

Вынікі ўрока. Рэфлексія.

Настаўнік. Урок наш прайшоў плённа. Дзякуй за работу. А зараз правядзем невялікую гульню.

Гульня «Рукавічка».

Дзеці перадаюць рукавічку, настаўнік кажа: «Стоп.¹», — той, хто тры- мае рукавічкуўруках, называе словы, якія перадаюцьяго настрой (вясё- лы, радасны, сумны і г. д.).

Дамашняе заданне.

Практыкаванне № 162. с. 97 — запісаць словазлучэнні, вызначыць склон назоўнікаў.

Тэма: Месны склон

Ммші: удш канальваць уменне вызначаць склон назоўніка з апорай на скікнкікііс пытанне, а пры неабходнасці — на сэнсавае пытанне, садзсітіччці. нн «аснню формаў назоўнікаў меснага склону ў множным ліку, іірінп 41, 114 му іх ужыванню ва ўласным маўленні.

Ход урока

і. Лрг.пп і.чм.іініі.і момант. Псіхалагічная падрыхтоўка даўрока.

* *

Змалку звалі цябе Мы сваёю Радзімаю.

Беларусь, Беларусь,

Як ты сэрцу любімая!

ГІраверка дамашняга задання.

ДрактыкаваннеК° 162, с. 97.

Настаўнік. Запішыце словазлучэнні. Вызначце склон назоўнікаў

з прыназоўнікам пра і назоўнікаў з прыназоўнікам аб.

Якія пытанні ставяць да назоўнікаў у месным склоне?

Якія прыназоўнікі ўжываюцца з назоўнікамі ў месным склоне?

У чым асаблівасці меснага склону?

Хвілінка чыстапісання.

Настаўнік. Растлумачце сэнс прыказкі.

Растлумачце правапіс выдзеленых літар.

Замацаванне вывучанага матэрыялу.

Настаўнік. Прачытайце, спішыце. Пры спісванні дапішыце канчаткі назоўнікаў множнага ліку, карыстаючыся памяткай на с. 102.

Свішча завіруха ў пал... і бар.... Пяе яна свае сумные песні ў закутк... Намятае мяцеліца высокія гурбы снегу ў гушчар.... Замятае ўсе сля- ды на дарог.... Расцілае завея свае пышныя коўдры па двар... і стрэх.... Імчыць завея нізкія хмары па небе.

(Паводле 3. Бядулі.)

Фізкультхвілінка для рук.

* *

Мы капусту рэжам, рэжам, Стукаюць у далоні.

Мы капусту солім, солім, Імітуюць адпаведныярухі.

Мы капусту ціснем, ціснем — Сціскаюць рукі ў кулачкі.

Хай капуста кісне, кісне! Махаюць рукамі.

Работа па падручніку.

Практыкаванні № 163.164, с. 98 — па групах.

1-Я.хрупа — практыкаванне № 163. с. 98 — запісаць словы ў даваль- ным і месным склонах.

2-Д.група — практыкаванне № 164. с. 98 — запісаць словы ў даваль- ным і месным склонах.

Аднаўленне слоўнікавага запасу па тэме «Адзенне і абутак». Гульня «Перакладчыкі».

Настаўнік называе словы на рускай мове, а вучні перлкладаюць іх на беларускую.

Словы для выкарыстання: платье, рубашка, ботшікч. туфлч.

і-я група — скласці словазлучэнні з дадзенымі слонлмі — вусна.

2-я група — скласці сказы з дадзенымі словамі - вуснл.

Найбольш удалыя словазлучэнні і сказы запісваіоцца ў сшытак.

Вызначаеца склон назоўнікаў.

Вынікі ўрока. Рэфлексія.

Настаўнік. Спадзяюся, наш урок прайшоў добра, вы ўзнавілі і зама- цавалі свае веды. А цяпер дапоўніце выказванні:

Я ўспомніў...

Мне спадабалася...

Дамашняе заданне.

Практыкаванне № 164. с. 98.

Сгіісаць першы абзац тэксту. Абазначыць склон назоўнікаў.

Тэма: Кантрольны дынтант

Зусім не выпадкова Вельмі важная навука —

Беларуская мова.

Настаўнік. Сёння вам трэба быць уважлівымі, упэўненымі ў сваіх ведах, таму што мы будзем пісаць кантрольны дыктант. Я спадзяюся, што ў вас усё атрымаецца. Жадаю вам поспехаў.

Кантрольны дыктант.

Расла на ўзлессі непрыметная каліна. А потым зацвіла белым цве- там, закрасавала.

Нават вецер зацікавіўся прыгажуняй. Зваў яе за сабой. Казаў, што людзі зломяць і загубяць прыгожае дрэўца. Ды каліна засталася. Яна ведала, што яе ягады ўзімку патрэбны хворым людзям.

Настала зіма. У лесе не было ніводнага зялёнага лісціка. Толькі каліна стаяла ўся чырвоная ад ягад. А маленькі хлопчык асцярожна збіраў ягады для сваёй хворай маці і дзякаваў дрэўцу. (70 слоў.)

(Паводле А. Васілевіч.)

Граматычныя заданні.

Вызначыць род, лік, слон назоўнікаў у сказе.

I варыянт — «Нават вецер зацікавіўся прыгажуняй».

II варыянт — «Толькі каліна стаялаўся чырвоная ад ягад».

Падкрэсліць граматычную аснову ў сказе.

I варыянт — «Расла на ўзлессі непрыметная каліна».

II варыянт — «Ды каліна засталася».

Тэма: Работа над памылкамі ШУ Замацаванне вывучанага матэрыялу

Мэта: адпрацоўваць уменне выконваць работу над памылкамі; ву- чыць распазнаваць у тэксце назоўнікі, вызначаць іх грамчтычныя пры- меты: род, лік, склон; разбіраць сказ па членах ска.т; разніваць мову вучняў, узнаўляць іх слоўнікавы запас.

Ход урока

і. Арганізацыйны момант. Псіхалагічная падрыхтоўка да ўрока.

* *

Як люблю я цябе,

Беларусь ты мая,

I якдорагамне Прыгажосць уся твая.

(Я. Журба.)

Настаўнік. Падзяліце запіс на словы і прачытайце сказ. Запішыце яго, падкрэсліце дзейнік і выказнік.

Спісванне з рашэннем арфаграфічных задач.

гэтай казачнай з..млі,

Дзе між л..соў і пушча(у, ў)...ікіх Адвеку прашчуры ж..лі.

(Н. Гілевіч.)

Растлумачце значэнне слова «прашчур».

Фізкультхвілінка.

Пастаноўка мэты дзейнасці.

Настаўнік. Што мы ведаем?

Што такое назоўнікі? Што яны абазначаюць?

Як вызначаецца род назоўнікаў?

У якім ліку ўжывагоцца назоўнікі?

11 Іто такое скланенне назоўнікаў?

I Ілзлніці' склоны і іх пытанні.

Рабопш па падручніку.