Дәріс тақырыбы: Дәстүрлі қолөнерді және үй кәсіптерін зерттеу әдістері

Мақ саты: Дә стү рлі қ оғ амдардың қ олө нер жү йелерімен болашақ мамандарды таныстыру. Қ азақ дә стү рлі қ оғ амынының кә сіптерін ғ ылыми тұ рғ ыда қ айта қ алпына келтіру

Сұ рақ тар:

1.Дә стү рлі қ оғ амның қ олө нер жү йелерін зерттеу тә жірибесі

2.Дә стү рлі қ олө нерді жә не ү й кә сіптерін зерттеу ә дістері- зерттеуге қ ажеті ұ ғ ымдар мен анық тамалар

3.Қ азақ дә стү рлі қ оғ амынының қ ұ рылымы

Негізгі ұ ғ ымар тізбесі: Шаруашылық мә дениет, кә сіптік жү йе, қ олө нер т.б.

Ә дебиеттер:

1. Артыкбаев Ж. Методика этнографических исследований//Этнология: Учебник. – Алматы: «Қ азақ университеті», 2006. -316 с.

2. Артановский С.Н. О сравнительно – историческом и структурном методах в этнографии // Методологические вопросы общественных наук. Л., 1968, вып. І.

3. Ә жіғ али С.Е., Ошанов О.Ж., Тоқ табай А.У., Оразбек Е.Ж. Монғ олия қ азақ тары этникалық тобын зерттеудің бағ дарлама – сұ рақ намасы. Алматы, 2004.

4. Вопросы и программы по этноархелогии и этнографии для участников археологических экспедиции и студенческих практик. Учебно-методическое пособие. Омск, 2002.

.Қ олданбалы ө нер мен қ олө нер, ү й шаруашылығ ы халық тың ең бек іс-ә рекеті мен ө мір сү ру жағ дайында барлығ ы бір-бірімен тығ ыз байланыста болады. Негізінен кө шпелі мал шаруашылығ ы арқ асында азық -тү лік пен шикізатты тұ тынудағ ы бірден бір жетекші кү шті атқ арады. Қ азақ тың ертедегі кә сіби қ олө нерінен куә бола алатындай, келесі шаруашылық тү рлеріне арқ а сү йеуіміз қ ажет.

І. Ү й шаруашылығ ы жә не қ олө нердің негізгі тү рлері.

1. Ұ сталық ө нер: руданы ө ндіру, руданы балқ ыту, ең бек қ ұ ралдарын жасау, қ ару-жарақ, сауыт-сайман, ұ ста пайдаланатын заттары.

2. Зергерлік ө нер: ә йелдердің сә ндік ә бзелдері, ер тоқ ым, жү гендерге, қ ару-жарақ қ а тү сті металлдардан кө ркем жапсырма безендірулер.

3. Ағ аш ұ қ сату ө нері: тұ рғ ын ү й салу, екі аяқ ты жә не басқ а да арба тү рлерін жасау. Ү й тұ рмысындағ ы заттарды дайындау жә не безең діру.

4. Сү йекті пайдалану: жасау техникасы, материал.

5. Былғ ары ісі: киімдер дайындау, ыдыс-аяқ ретінде (торсық, саба т.б.), ат ә бзелдері (жү ген, ноқ та, қ ұ йысқ ан, тоқ ым т.б.)

6. Тоқ ыма: шикізаты, техникасы, қ андай мақ сатта.

7. Алаша тоқ у. Алаша тү рлері, алаша тоқ у қ ұ рылғ ылары.

8. Тоқ ыма-тігін. Техника. Кигіз ү й жабдық тары ү шін дайындау.

9. Тоқ ыма ө ндірісі.

10. Сабын қ айнату. Шикізат. Ө ндеу.

11. Бояулар дайыдау. Материал, шикізат.

ІІ. Ертеде жә не қ азіргі кезең де жергілікті жерге қ олө нердің маң ызы.

ІІІ. Жұ мыс бө лмесі: шеберхананың жабдық талуы, қ ұ рылғ ылар, инструменттер.

ІV. Қ олө нердегі жыныстық -жастық бө ліну: ерлердің жә не ә йелдердің қ олө нері.

V. Шебердің рецептілері жә не белгілі бір қ олө нер бойынша техникалық қ олө нер.

VІ. Қ арым-қ атынасты ұ йымдастыру: бұ рын жә не қ азір.

Этнограф ү шін зерттелетін қ олө нердің барлық орындалатын кезең дерімен танысып шығ уы керек. Сонымен қ атар толық мә ліметті сол қ олө нердің кә сіби мамандарының аузынан естуге болады. Қ олө нерге байланысты барлық заттар - музейлер ү шін тамаша экспонаттар болып табылады.