Дәріс тақырыбы: Дәстүрлі тамақ және ыдыс-аяқтарды зерттеу

.

Мақ саты: Этнологиялық зерттеулердің тағ ам мә дениетін зерттеуде беретін нә тижесімен таныстыру.

Сұ рақ тар:

1.Дә стү рлі тамақ жә не ыдыс-аяқ тарды зерттеудің қ алыптасу ерекшеліктері

2. Қ азақ халқ ының дә стү рлі тамақ жә не ыдыс-аяқ тары

3. Қ азақ халқ ының дә стү рлі тамақ жә не ыдыс-аяқ тарын зерттеу тә сілдері

Негізгі ұ ғ ымар тізбесі: Сандық ә діс, сапалық ә діс, граунд-теория

Ә дебиеттер:

1. Артыкбаев Ж. Методика этнографических исследований//Этнология: Учебник. – Алматы: «Қ азақ университеті», 2006. -316 с.

2. Артановский С.Н. О сравнительно – историческом и структурном методах в этнографии // Методологические вопросы общественных наук. Л., 1968, вып. І.

3. Ә жіғ али С.Е., Ошанов О.Ж., Тоқ табай А.У., Оразбек Е.Ж. Монғ олия қ азақ тары этникалық тобын зерттеудің бағ дарлама – сұ рақ намасы. Алматы, 2004.

4. Вопросы и программы по этноархелогии и этнографии для участников археологических экспедиции и студенческих практик. Учебно-методическое пособие. Омск, 2002.

Ә р бір халық тағ амдарының сипаты мен қ ұ рамы кө птеген себептерге байланысты. Олардың ең маң ыздылары: географиялық жағ дай, жергілікті жердің даму дә режесі, тарихи-мә дени дә стү рлер жә не ә деттер.

Қ олданылатын тағ амдардың дайындау ә дістері жә не қ ұ рамы кө бінесе рухани дү ниелермен, діни тиымдармен тығ ыз байланысты. Сондық тан да адамзат аспаздық дағ дыларғ а ү лкен кө ң іл аударып, ғ ылми қ ызығ ушылық білдіреді.

І. Сү т ө німдерінен жасалғ ан тағ амдар, олардың жасалу жолдары, сусын тү рлері: қ ымыз, айран, қ атық, шұ бат (пісіру, іріту, ашыту, ұ йыту).

- сақ тау амалдары (сү збе, қ ұ рт, ірімшік);

- ақ тағ амғ а байланысты ырым-тыйымдар.

ІІ. Ет тағ амдары

. Тағ амғ а ең кө п пайдаланатын мал еті. Ет тағ амдарын дайындау ә дістері.

- етті сақ тау амалдары (кептіру, сү рлеу, ыстау);

- ішек қ арыннан жасалғ ан тағ амдар (ү лпершек, жө ргем т. с. с);

- сый-қ онақ, кә де мү шелері, қ оспа мү шелері;

- ет тағ амына байланысты ырым-тыйымдар.

ІІI. Ө сімдік тағ амы. Бидай ұ нын қ олдану. Бауырсақ, жайма нан, таба нан дайындау тү рлері.

IV. Балық тағ амы, аулау жә не дайындау ә дістері.

V. Мерекелік жә не салт-жоралық тағ амдар.

VI. Ас ішіп-жеу тү рлері: жерде, жер ү стел, биік ү стел.

VIІ. Тағ амдану мерзімі.

VIІІ. Тағ амдық тиымдар, кейбір тағ амдардан уақ ытша ауыз тыйу.

ІХ. Жабайы ө сімдіктерді, дә рілерді қ олдану.

Х. Белгілі бір тағ ам тү рлеріне немесе тағ амдану мерзімдеріне байланысты салт, ырымдар.

ХІ. Қ азан-ошақ қ а жататын ыдыс тү рлері (шә йнек, қ азан, саба, кү бі, ожау, шө міш, тегене, шара, саптыаяқ, астау, шелек, кө нек, аяқ қ ап, шынық ап).

Ыдыс-аяқ жасау шеберлері: заттың аты, оның тұ рмыста атқ аратын қ ызметі; тү рлері; жасалғ ан жылы;

Ыдыс-аяқ жасау ә дістері, технологиясы, ө рнектелуі;

Ыдыс-аяқ тарғ а байланысты ә дет, ғ ұ рыптар, салт-дә стү рлер, ырым-жоралғ ылар;

Ыдыс-аяқ тардағ ы ою-ө рнектердің мағ ынасы, маң ызы қ андай?

Дә ріс № 9