Дәріс № 6

Дә ріс тақ ырыбы: Тұ рғ ын-ү й, қ оныс-жайды зерттеу ә дістері

Мақ саты: Тұ рғ ын-ү й, қ оныс-жайды зерттеуә дістері мен тә сілдерін ө з зерттеу жобаларында қ олдану жолдарымен болашақ мамандарды таныстыру

Сұ рақ тар:

1.Этнологиялық зерттеу жасау қ ажеттілігінің қ алыптасу ерекшеліктері

2. Қ азақ халқ ының тұ рғ ын-ү й, қ оныс-жайлары

3.Тұ рғ ын-ү й, қ оныс-жайды зерттеу ә дістері

Негізгі ұ ғ ымар тізбесі: Этникалық мә дениет, ү деріс, сұ раунама

Ә дебиеттер:

1. Артыкбаев Ж. Методика этнографических исследований//Этнология: Учебник. – Алматы: «Қ азақ университеті», 2006. -316 с.

2. Артановский С.Н. О сравнительно – историческом и структурном методах в этнографии // Методологические вопросы общественных наук. Л., 1968, вып. І.

3. Ә жіғ али С.Е., Ошанов О.Ж., Тоқ табай А.У., Оразбек Е.Ж. Монғ олия қ азақ тары этникалық тобын зерттеудің бағ дарлама – сұ рақ намасы. Алматы, 2004.

4. Вопросы и программы по этноархелогии и этнографии для участников археологических экспедиции и студенческих практик. Учебно-методическое пособие. Омск, 2002.

І. Қ оныстанудың тарихи формасы: тұ рақ ты жә не уақ ытша болып бө лінеді. Қ оныстану уақ ыты, атауы, тұ рғ ылық ты халық тың саны жә не этникалық қ ұ рамы. Қ оныстану орны не ү шін тандап алынды.

Қ оныстанудың сипаттамасы – кө шелік, бытырап қ оныстану, топпен қ оныстану, реттік т.б.

Қ оғ амдық, мә дени, шаруашылық қ ұ рлыстарының орналасуы. Бейіттер мен мазарлардың орналасуы.

ІІ. Кең естік дә уірдегі болғ ан ө згерістер: отырық шы шаруашылық қ а кө шуге байланысты тұ рғ ын ү йді салу жә не материалдарды пайдалану ерекшеліктері.

Елді-мекеннің орналасуы, географиялық жағ дайы.

Ұ лттық қ ұ рамы. Қ оғ амдық қ ұ рлыстар.

ІІІ. Бау-бақ шаның орналасуы, тұ рғ ын-ү й жә не шаруашылық кешең дерінің қ ұ рлысы.

Сумен қ амтамасыз ету: қ ұ рылымы.

Жазғ ы тұ рғ ын ү йлер (киіз ү й, қ ос), шаруашылық қ ұ рылыстар – олардың ертеректе тұ рғ ызылуы, қ азір қ алай тұ рғ ызылады (шошала, қ ора т.б.).

Пештердің қ ұ рлысы, оларды қ олдану.

Кө галдандыру, бау-бақ ша: кө лемі, орналасуы жә не жеміс-жидектің қ ұ рамы.

ІV. Тұ рғ ын ү й: киіз ү й – қ ұ рылымы, қ ысқ ығ а жабдық тау, киіз ү йді қ ұ ру жә не бұ зу реттілігі.

Кө шкен уақ ытта киіз ү йді жинау жә не байлау тә сілдері.

Жертө лелер жә не жартылай жертө лелер – типі (бір бө лмелі, екі бө лмелі жә не кө п бө лмелі т.б.). Архитектурасы, жылытуы жә не жарық тандыруы.

Қ азіргі тұ рғ ын ү й – қ ұ рылымы.

I. Тұ рғ ын ү йдің ішкі жабдық тары, ә р заттардың атауы жә не қ олданылуы. Ү йдің кө ше немесе жарық жақ ты бағ дарлап орналасуы.

Есік, ә йнектердің орналасуы. Еден.

Қ ұ рлыс материалдары жә не техникасы. Халық тық шеберлер.

VІ. Тұ рғ ын ү й қ ұ рлысына байланысты дә стү р, ырымдар.

Мерекелерге байланысты тұ рғ ын ү й қ ұ рлысының ерекшеліктері, ү йлену тойына тұ рғ ызылғ ан ү йлер.

VІІ. Қ азалы оқ иғ аларғ а байланысты тұ рғ ызылғ ан ү йлер: ішкі жә не сыртқ ы кө ріністерінің ө згерістері.

Дә ріс № 7