Ражытных цацак выконвала абедзве функ-

цыі: іх давалі гуляць дзецям, каб аднача-

сова цацкі аберагалі іх ад «нячыстай сілы»,

дапамагалі вьірасці здаровымі і моцнымі.

Традыцыі вырабу глінянай цацкі без зна-

чных змен захавапіся і да 19 — пачатку 20

стагоддзя — часу своеасаблівага росквіту

гэтага віду народнага мастацтва. Цацку ма-

сава ляпілі практычна ва ўсіх ганчарных цэн-

трах. Своеасаблівая прырода гэтага віду на-

роднага мастацтва, спецыфіка вытворчасці,

выпрацаваная яшчэ ў старажытнасці, хара-

ктар і стылістыка мала чым адрозніваліся як

у межах Беларусі, так і на іншых тэрыто-

рыях Еўропы. Часавай і тэрытарыяльнай

устойлівасцю вызначаецца і выбар сюжэ-

таў: конь, коннік, птушка, жаночая фігура.

Такі дыяпазон сюжэтаў традыцыйнай

глінянай цацкі не выпадковы. Ен склаўся пад

уздзеяннем старажытных поглядаў і вера-

ванняў земляробаў-славян. Аднолькавы для

мастацтва ўсходніх славян, ён пацвярджае

агульнасць іх фапьклорных вытокаў. I хоць

у апошняе стагоддзе майстры-цацачнікі

сваю творчасць са старажытнымі вераван-

нямі практычна не звязвалі, традыцыя ака-

звала вырашапьны ўплыў. Навыкі і прыёмы

лепкі цацак выпрацоўвапіся стагоддзямі,

многімі пакаленнямі ганчароў, і гэта нара-

джала найбольш выразныя, дасканалыя і

Абагульненыя формы.

Аднак, у адрозненне ад суседніх спа-

вянскіх народаў, у беларусаў вытворчасць

глінянай цацкі не набыла характару сама-

стойнага промыслу. У большасці выпадкаў

яе выраб спадарожнічаў ганчарству як па-

Цацка < КоннікПачатак 20 cm. Гліна, ан-

гобны роспіс. Магілёўшчына.

Народнае мастацтва Беларусі

бочны занятак: гаспадар «выкручваў» ган-

чарны посуд, гаспадыня, a то і дзеці ляпілі

свістулькі. Такі спадарожны характар цацкі

тлумачыць яе вызначальную асаблівасць: як

правіла, яе не размалёўралі, а глазуравалі,

як і посуд, аднатоннай палівай. У гэтых

адносінах яна блізкая да аналагічных выра-

баў Літвы, некаторых цэнтраў Расіі, Укра-

іны, Польшчы. У традыцыйных асяродках

задымленай керамікі чорны колер мела і

Цацка, якая абпальвалася разам з посудам,

У мастацкіх адносінах гліняная цацка ціка-

вая тым, што спапучае ў сабе дзве нібыта

несумяшчальныя асаблівасці. 3 аднаго

боку — глыбокая традыцыйнасць, устойпі-

васць і абмежаванасць сюжэтаў, а таксама

падобная яе трактоўка на значных тэрыто-

рыях Еўропы. Гэта збліжае беларускую на-

родную цацку з аналагічным відам маста-

цтва і суседніх, і больш далёкіх народаў. 3

другога боку — індывідуальнасць почыр-

каў кожнага майстра і адсюль — бяскон-

цая разнастайнасць трактоўкі адных і тых

жа традыцыйных тэмаў і сюжэтаў. Калі мо-