Кояш җилләре. 1 страница

Тормыш ничек барлыкка килгә н диеп дө нья галимнә ре баш ваталар. Кайберлә ре уттан, дилә р. Судан диючелә р дә бар. Ә менә безнең олы яшьлә рдә ге башына кырау суккан җ ылы якты йө зле биология укытучыбыз:

-Чә чә клә рем минем, тудыручыбыз - кояш җ иле. Без гомер буе ү зебездә кояшның электромагнит дулкыннарын тоеп яшибез. Бу нурлар яктылык һ ә м балкыш белә н тукландырып кына калмыйча бездә тормыш уята. Ө небездә булсынмы, тө шебездә ме аның назы һ ә м җ ылысыннан башка хиссез дө ньяда итеп тояр идек ү зебезне.

Кыр тычканнарының чиелдашуыннан Бә лә бә й таулары буенда боргаланып аккан Ык елгасы ярында йокысыннан уянып киткә н Гө лсинай ү зендә таулар ягыннан искә н коры җ иллә рнең иркә лә п искә нен тойды. Агачлар шә ү лә се һ ә м тау битлә рендә ге ташлар аша нечкә агым булып яктылык нурлары тө шә иде.

Яктылыкның нечкә агымы онытыла башлаган укытучысын искә тө шерделә р дә инде.

Менә бер атна инде алар – дү ртә ү лә п монда кү клә ргә кү тә релгә н тау һ ә м саф сулы елга буенда ял итеп яталар. Ул ү зенең Насыйры, ә җ ан дусты Фатыйма исә Таир белә н.

Кө ннә рен алар икегә бү ленеп җ ирле табигатькә сокланып ү семлеклә р дө ньясын, туфракны ө йрә нә лә р. Бу җ ирлә р сафлык белә н сугарылганнар.

Кичен учак яктысында утырганда Насыйр:

-Бу җ ирлә р 300- 500 елдан нинди булырлар икә н? - диде.

-Син бит геология галиме. Җ иребезнең якын килә чә ктә нинди буласын син дә белмә гә ч, тагын кем белер икә н?

-Сездә н артык белмим мин бу турыда...

-Бездә н артык? - Гө лсинайның кү злә ре зур булып ачылды.

-Ә йе, кадерлем, Җ ирнең һ ә м кешелекнең килә чә ге без галимнә рдә н тормый.

-Ә кемнә н тора соң? - дип сорады Фатыйма.

-Миң а калса, журналистлардан тора. Алар галимнә р ярдә ме белә н Җ ирне яхшы якка ү згә ртергә сә лә тле кешелә р.

-Хатын - кызлардан башкамы?

-Юк, алардан башка берничек тә булмый.

-Нишлә п ә ле кү плек санда? - дип Гө лсинай хә йлә кә р елмаюлы карашын Насыйрга ташлады.

-Хө рмә тле хатын- кызлар! Сезгә ме соң бу турыда белмә скә? Ирлә р арыслан йө рә кле хатын- кызлардан башка бер нә рсә дә эшли алмыйлар бит алар.

- Ә нишлә п арыслан йө рә кле?

-Борынгы кулъязмаларга нигезлә нсә ң, хатын-кыз кү рә зә че арыслан Сфинкстан яралган, имеш.

Бу сү злә рне кү заллап утырган Фатыйма:

-Ә мин тагын уйлаган булам. Ни ө чен бездә н ир- ат халкы курка икә н, дим.

-Сезнең миегездә Сфинкс рухы яши. Бу исә йоклаган вулкан Визуяны хә терлә тә. Ә гә р дә ул вулкан уянса, бу безгә аз тоелмас.

Гө лсинай:

-Кешелек ү сешенең тарихын, вакытларын бушка уздырмас мә гърифә тчелә рнең катлаулы иҗ ади хезмә тлә реннә н башка кү з алдына да китереп булмый.

-Алар кояш нурлары кебек кешелеккә юлны яктырталар.

Бу еллар буена Фатыйма Гө лсинай белә н аралашу аркасында тормыш турында тө птә н фә нгә нигезлә неп уйлый башлаган иде. Дустының аң а яхшы яктан гына тә эсир итте.

Аның тә не елга ягыннан килгә н талгын җ илне тойды. Бераз гына калтыранып китте. Чатырга кире кайтасы килмә де. Анда бит дуслары тә млә п йоклыйлар иде. Кайчакта ү з - ү зең белә н калу рә хә т һ ә м файдалы. Уйларың ны бергә җ ыясың, бу искиткеч зур дө ньяда ү зең не шә хес итеп тоясың.

Илаһ и бишек булган Җ иребездә бер миллиардтан артык җ ан иясе гомер сө рә. Һ ә рберсенә ашарга ризык, яшә ргә урын бар. Кинә т кенә аның колагына Насыйрның җ иң елчә генә йө ткергә не ишетелде. Караң гылыкны ярып ябык озын Насыйрның гә ү дә се аң а таба килә иде. Аның килү е кү ң елендә сө енеч уятты. Елга буендагы ташка сө ялеп басты да елмаеп карап тора башлады:

-Бераз гына йоклыйсы идең ә ле. Сез бит безнең йокыны саклап озак утырдыгыз. Тө нлә аз йокладыгыз.

Аларның бер - берсенә ярату белә н караган карашлары очраштылар. Гө лсинайның алсу тулы иреннә ре балкыды. Бу “чакыру”дан Насыйр тыелып кала алмады. Аның йомшак хуш – исле тә нен кочып алды. Иренә ре белә н иреннә рен эзлә п тапты. Юк, эзлә п тапмады, алар аны ү злә ре эзлә делә р һ ә м ике агымсудай кушылдылар.

Тө н караң гылыгында акылларын томалап дө рлә п сө ю ялкыны кабынды. Ефә ктә й чә члә ренә, җ илкә лә ренә, кү крә клә ренә кагылып, аннан килгә н хуш искә исергә ннә н - исерә барды Насыйр. Бу мизгелдә ул кү брә к яшь балага охшап калган иде. Гө лсинай исә аның иркә лә гә ннә ренә җ авап биреп, тә ненә таралган рә хә тлектә н сыргаланып хисле тә не һ ә м җ ылы, йомшак бармаклары белә н иркә лә ү лә рен һ ә м ү бү лә рен тойды.

Хисле тойгыларда бердә й агымга ә верелгә н кү ң елнең ә ллә кайсы җ ирлә реннә н чыккан тавышларга кушылып алар икесе дә йолдызларга ә верелеп кү к гө мбә зе буйлап очтылар. Лә ззә т диң гезенең шаулаган дулкыннары ө стендә ге бишектә тирбә лделә р. Ялкынлы сө юнең бу шашынган мә лендә бар булган акыллары тә ннә рен ташлап китте.

Берә н - сә рә н генә ишетелгә н “ Сө еклем, мин – синеке, гомерем минем, назлым, ягымлым, бердә нберем” дигә н ишетелер- ишетелмә с кенә чыккан сү злә р тө нге тынлыкта адашалар иде.

Аларның дө ньялары кү клә р сө юе белә н тулса, җ аннары һ ә м тә ннә ре Киек каз юлы буйлап очтылар.

Тө нге салкын һ ава чын гашыйклар алдында кө чсез. Алар аның салкынлаган сизмә делә р дә. Ә эң гер - мең гер? Анысы исә гашыйклар ө чен башка дө ньядан аерып алу ө чен корылган фә рештә лә р пә рдә се.

Ир белә н хатын ә ле һ аман да кочаклашып зур мамык шә лгә тө ренеп бер - берлә реннә н аерылыша алмыйча елга ярында утыралар иде.

Бу мизгел кү пме дә вам итә р иде икә н, лә кин шә фә къ ягы аллана башлады. Алар бу мизгеллә рдә сө йлә шмилә р дә, бары тик бер - берсенең барлыкларын, берсеннә н икенчесенә кү чкә н сө ю дулкыннарын гына тоялар һ ә м шуннан лә ззә т алалар.

-Ү зең не - ү зең алдап, бушка вакыт уздырып яшә ү җ инаятькә тиң. Сү лпә нлек, сү лпә н тормыш, нинди булуына карамастан, тиз юкка чыгуга алып бара. Бу яшә вең ә, ү зең не кеше буларак ышанычың ны югалтуга китерә. Ә Ходай тарафыннан бирелгә н мө мкинчелекне кулланмау - бу ү зе җ инаять. Ү зең не ө йрә нергә, ә йлә нә - тирә ң дә ге гү зә л тормышны кү зә тергә һ ә м яратырга кирә к, - дигә н иде берсендә Гө лсинай Насыйрга.

-Ә сө югә киткә н вакытка нинди бә һ ә бирә сең? - дип сорады аннан Насыйр.

-Сө ю ялкынындагы очышлар – ул тормышка, яшә ү гә чакыру.

Аз- маз гына чаларган чә члә ре кү ренгә н, кыр чә чә клә ре исе килеп ялтырап торган чә члә р, маң гаенда һ ә м чигә лә рендә алсуланып торган вак кына җ ыерчыклы матур йө з, бераз гына арыган, лә кин кояш нурларын чагылдырып ә ле генә ачылып китә ргә торган чә чә к сыман якты елмаю, яшьлә рнекедә й сыгылмалы гә ү дә – болар барысы да Гө лсинайда иделә р.

Ү зенең кайнар, зур учларына бердә нберенең кечкенә, йомшак, җ ылы кулларны тоткан Насыйр бу мизгелдә мә ң гелекнең ү зен тотып торучыны хә терлә тә иде:

-Сө йгә ем, патшабикә м минем! Син Ходай сө еп яраткан иң камил хатын - кыздыр. Кү ктә ге Зө һ рә йолдызның тө се ул – синдер. Сө ю Алиһ ә м минем.

Ул аны уалырга торган ә йберне тоткандай саклык белә н генә шә лгә ө тереп кулларына кү тә рде һ ә м кү крә генә кысып як – ягындагы бер генә нә рсә гә дә игътибар итмичә чатырга таба атлады.

Гө лсинай исә аны бар булмышы белә н кочаклады, тә ненең җ ылысын һ ә м йө рә генең тибешен тойды. Кадерлесенең хислә рен ү зенә сең дереп ул ү зен кояш җ иленә ияреп очкандай тойды.

Йө герек карашы белә н Насыйр чатырдан чыгып килү че икә ү не кү реп алды.

Ни ө чендер чын сө ю кешелә ргә гомер язында тү гел, ә кө злә ргә якынлашканда килә. Йө рә кне дулкынландырып, сө ю дулкыннарында яң а тормыш уятып.

-Кадерлем, иң татлы йокы кояш чыкканда була. Шуң а да, бераз гына йоклап ал. Ә мин сине бер сө енче белә н уятырмын.

Чыннан да Гө лсинай ниндидер бер лә ззә т белә н изрә п, сө юдә н исергә н хә лдә йомшак искә н җ иллә р назында тылсымлы тө ш дө ньясына китеп бара иде.

Насыйр назлап кына чә члә рен сыйпап, гү я бу дө нья мә шә катьлә реннә н аерды аны.

Таир кечкенә дә н кыска йокылар йоклый. Кө ндез дә ятып ала. Тө нлә ө зек - ө зек кенә бер ике сә гать йоклаштыра. Ни ө чендер чынлап торып тынычлап йоклый алмый ул. Йоклаганда да барысын да тоеп, сизеп ята. Нә рсә дер кыштырдыймы, йө риме, (ул) барысын да сизә. Бү ген тө нлә дә ул чатырдан башта Гө лсинай, бераз вакыттан соң Насыйрның чыгып киткә нлеген тойды. Ул Насыйрдан чын - чынлап кө нлә шә иде. Бу кө нлә шү дә н хә тта ә ле хә ле китә, кү злә ре яшьлә нә, йө рә ге читлектә н чыгарга җ ыенган коштай тибә, акылы аны тылсымлы, чибә р һ ә м акыллы Гө лсинайга таба куа.

Ул ә керен генә йоклаган җ иреннә н кү тә релде. Сабый йокысы белә н йоклап яткан Фатыймага кү з салды. Тулган Айдай тү гә рә к йө зле, кабарынкы алсу иренле, йө зенә аерым ямь биреп торган кылычтай борынлы, карлыгач канатларыдай сызылып киткә н кашлары, бер - берлә ре белә н кочаклашкан озын керфеклә ре, ал эчке кү лмә ген кабартып торган тулы кү крә клә ре – барысы да бу гү зә лнең 16 нчы гасырда иҗ ат иткә н алман рә ссамы Ганс Фон Аахинның “ Ө ч хатын - кыз” рә семендә ге зә йтү н ботагы тотканын хә терлә тә иде.

Яратамы соң аны Таир? Ә йе, ярата. Аның сафлыгы, тугрылыгы, хатын - кызларга хас булган сыйфатлары, ачык һ ә м җ иң ел холкы ө чен ярата. Лә кин Фатыймага Гө лсинайның чибә рлеге белә н акылы җ итми. Хә ер, Җ ир йө зендә ике бертө рле кеше булмыйдыр да. “Тагын нә рсә кирә к миң а? ”(-) дип уйлады ул ү з - ү зенә ачуланып. “Бик кү п нә рсә талә п итә м тү гелме соң мин тормыштан? ”

Фатыйма йоклаган җ иреннә н елмаеп куйды. Матур тө ш кү рә иде бугай ул. Аның җ илкә лә рен каплап сибелгә н алтындай чә члә ре иртә нге кояшның туып килү че нурларында җ емелдилә р иде. Кояшның иртә нге җ иллә ре аларның чатырына ү теп керделә р. Бу иртә нге салкынча һ авага уянып киткә н Фатыйма:

-Җ аным, миң а салкын, җ ылыт мине, - диде.

Таир аны чын - чынлап сө ю белә н сө ймә сә дә, аң а ниндидер якынлык, иялә шү, кызгану тоя иде. Менә шушы җ ә фалаучы кызгану, җ ан бушлыгы, сагыш(,) һ ә м якындагы ерак Гө лсинайны сагыну бар акылын билә п алган иде аның. Белә идеме соң бу турыда Гө лсинай?

Менә инде биш ел ү теп тә киткә н. Беренче тапкыр Таир аны Насыйрның туган кө ненә килгә ч тә кү ргә н иде. Уртача буйлы, ябык, кү ркә м йө зле, нурлы керфеклә р арасыннан табышмаклы яндырып ала торган карашлы аксыл кү лмә к кигә н, җ илкә лә ре ө стенә зур зә ң гә р шә л бө ркә нгә н, кап - кара чә члә рен тигез итеп ө еп куйган, колакларына чегә н хатыннарыныкыдай зур тү гә рә к ак асылташла(п)р белә н бизә лгә н алкалар таккан, муенына Һ ималай тау ташларыннан муенса таккан ә леге хатын- кызны кү ргә ч тә бер мә лгә дө ньясын оныткан иде Таир. Бер кү рү дә гашыйк булу дигә н нә рсә гә менә шул очрактан соң ышанды да инде ул. Кем, кайдан, ничек икә нен белми торып балаларча дө ньясын онытып гашыйк булды.

Камиллекнең ү зе иде бу хатын- кыз. Аны дала җ иллә ре – фә рештә лә ре генә барлыкка китергә ннә рдер. Аларның кө члә ре тере дө нья ө леше буларак кояш җ иле балкышы белә н генә мондый гү зә л хатын - кызны барлыкка китерә аладыр. Насыйр Таирны Гө лсинай белә н таныштырды. Ул ү зенең нә фис башын бераз гына иеп якты елмаю аша бер генә сү з ә йтте:

-Исә нмесез!

Шушы беренче очрашуда ук ул: “Чын тө рки хатын – кызы. Табышмак һ ә м сер тулы, ”- диеп уйлады.

Вакыт кү ктә ге болытлардай ү зенең дулкыннарында безнең ө метебезне һ ә м кыска гомеребезне алып ага. Менә шушы еллар эчендә ү зенең хыялындагы Гө лсинай белә н яшә де ул. Ү з- ү зенә гел бер сорауны бирде: “Нә рсә белә н? Ничек яшә ргә? ”

Мең ъеллыклардан шулай килә: тө ркилә рнең кү чмә һ ә м җ ирле кабилә лә рендә дә ртле сө ю белә н намус ү лчә ү гә куелса изге карар булып намус тора. Насыйр исә н чакта сө ю утында дө рлә п янса да берни дә беркемгә дә сиздермә ячә к Насыйр. Таир эшендә һ ә м кү ң елсезлә нергә ирек бирмә ү че Фатыйма белә н вакытын ү ткә рде. Аның беркатлылыгы һ ә м җ илбә зә клеге яшә ргә җ иң еллек бирә иде аң а. Ул тө птә н уйлап фикерли белмә сә дә, эшчә нлеге белә н барысын да уздыра иде.

Фатыйма белә идеме соң Таирның Гө лсинайга булган сө юе турында? Ә йе, белә һ ә м сизә иде. Беркатлы булып кыланып ү зенең ү пкә һ ә м рә нҗ ү лә рен яшерә иде. Ү зенең сө юе белә н аның башка хатын - кызга булган мә хә ббә тен сү ндерергә телә де ул. Ярата иде ул Таирны. Аң а апа да, сең ел дә, ә ни дә, патшабикә дә булырга телә де ул. Таирның һ ә рбер телә ген ү тә п, кә ефен кү тә рергә тырышып аның гомере белә н яшә де.

Һ ә рбер эшлә нгә н хезмә т вакыты белә н җ имешлә рен китергә н кебек

тә ки иялә штерде бит ул аны ү зенә. Ү з дө ньясына алып китте. Таир инде аны беркайчан да ташламаячак, чө нки Фатыйма аның ө чен илһ ам чыганагы, ир – ат кө че.

Эң гер - мең гер артка чигенгә н саен кояш нурлары ү з кө члә ренә керделә р. Тереклек ә керенлә п уянды. Бар җ ирдә яң а кө н сулышы сизелде.

Назлы, җ ылы җ ил бар тереклекне йокысыннан уятты. Тереклектә ялгызлар юк. Табигать дө ньсының мә гънә ле ү з кануннары. Бу кануннарны аң лар ө чен табигатьне яратырга гына кирә к. Бу ярату тө ссез һ ә м хиссезгә ә йлә нмә сен ө чен ү семлек һ ә м хайваннар дө ньясын тирә нтен белергә кирә к. Гел бер нә рсә гә бә йлә неп яшә ү кешене арыта, таркауландыра, йө рә кне бушлык һ ә м кү ң елсезлек били.

Ярату ул - хис, ул иртә нге гө лчә чә ктә н ө лгергә н, кояш нурлары белә н иртә нге чыкта яшә ү че гаҗ ә еп җ имеш. Ул бер генә кө н яшә ү че дала мә гедә й зифа һ ә м тиз уалучан. Аның ү з бә ясе юк, ул бә һ асез. Ярату ул - акылсызлыгы һ ә м ү згә рү чә нлеге белә н кө чле дә рт. Яратудагы ү згә рү чә нлек – ул якты(я)лыкны кү рү, лә кин аның җ ылылыгын тоймау, су эчү һ ә м аның тә мен аң ламау белә н бер.

Ярату – дә рт. Лә ззә т диң гезе дулкыннары кү бегендә җ ылы суда йө зү. Синдә яхшылык яшә ү. Бетмә с батырлыктан йө рә гең нең сө юе ө чен яратканың а ә йтеп, язып бетергесез рә хмә т хислә ре. Сө юдә яхшылык эшлә ү че корбан була алмый. Ул - илһ ам чыганагы. Бу - хискә корылган мә ң гелекнең кө че.

Сө юдә тигезсезлек юк. Ул кояш нурларыннан һ ә м тере су дымыннан ачылырга торган гө лчә чә к бө реседә й.

Фатыйма ү зенең унбишенче язында туган апасыннан тылсымлы һ ә м серле сө ю турында ишеткә н иде инде.

Шат кү ң елле, тә кә ббер, боегуны белмә с ялгыз Сә лимә ү зенең икетуган энесе белә н гомер сө реп ята иде. Кү ң елле, яхшы холкы һ ә м “озын ” теле ө чен аны җ ирле халык “Серле агым”, диеп атый (иде). Илленче язында да ул ә ле кү плә рне сокландырырлык яшьлек белә н сулый иде. Ир- ат халкы аның чибә рлегенә соклана, утлы карашында яна, бу карашны кү тә рә алмый кү злә рен аска тө шерә. Ә ул йомшак, тайгак карашын керфек дип аталган пә рдә лә р артына качыра да бу караш уеныннан канә гатьлек ала.

Ике тапкыр кияү дә булып та балалар табып карамаган бу хатын- кыз беренче иреннә н аның ваклыгы һ ә м акылсызлыгы ө чен китә, ә икенчесе исә нык кө нче була. Сә лимә бер генә тапкыр да аң а хыянә т итмә сә дә гел бә йлә неп тора. Шуң а да ташлый ул аны. Ә менә энесен ул ү зе тә рбияли. Ир - ат нинди булырга тиеш диеп уйлый, шулай тә рбияли. Ө йлә ндергә ч тә балаларын шулай тә рбиялә шә. Менә инде егерме еллап алар бергә лә шеп тату, тыныч яшилә р. Ә ү зен чын хатын- кыз итеп кү рә торган кешесе бар аның. Сә лимә иллә р буйлап кү п йө ри. Анда туганнары да, якын дуслары да бар. Ә якын кешесе барлыкны туганнарын да, дусларыннан да, һ ә ммә кешедә н дә яшерә. Бу изге һ ә м бары ү зенеке генә дип саный. Ә ү з - ү зе ө чен ул – шә хес. Кемгә дер дус булырга тырышмый, ә дусларын йө рә ге кушуы буенча ү зе сайлый. Менә шушы Сә лимә апа ә йткә н дә иде инде аң а:

-Гү зә л Фатыймам! Син олы тормышка аяк басасың. Кыз бала ө чен унбишенче яз балачак белә н яшьлек арасы. Бә хетле һ ә м яратылган хатын – кыз булу ә гә р дә син акылсыз һ ә м ялкау икә н – авыр. Ир- атларга бу ө лкә дә җ иң ел(е)рә к, чө нки алар тумыштан сугышчылар, байлык һ ә м ризык табучылар. Ә безнең исә тумыштан ук кө ч урынына матурлык һ ә м кө чле хис- тойгылар хас.

Сө екле хатын- кыз булып каласың килсә, һ ә рвакытта да табышмак булып кала белергә кирә к. Шуның ө чен дә бит инде табигать безгә сыгылмалы акыл һ ә м матурлык биргә н. Хатын- кыз ир- ат ө чен гә рә бә дә й Туран шә рабы кебек выр - ул Бә хетле һ ә м яратылган хаты басасың. Кыз бала ө чен унбишенче яз балачак белә н яш да, һ ә ммә кешедә н дә яшерә. Бу изге һ татлы да, ә че дә, серле яктылыкта ымсындыручан елмаюлы, гү я зур фужердагы Венеция шә рабыдай булырга тиеш. Аны стаканлап тү гел, лә ззә тле йотымнарда ниндидер илаһ и тә м татыган кебек, яшә ү тә мен (алган) татыгандай аз - азлап кына эчә ргә тиешлә р. Бер кайчан да бу алар туярлык булырга тиеш тү гел.

Апасы кү злә рен кыскалап аның ике битеннә н дә ү пте. Бу сү злә рдә н соң Фатыйманың ү зен шул хатын- кыз итеп тоеп тизрә к ү сә се килә иде инде.

Ыгы- зыгыда ү злә реннә н бә хет шатлыгы һ ә м югалту ачысы калдырып еллар тиз ү ттелә р. Фатыйма елмаеп якты дө ньядан киткә н чиксез гү зә л Сә лимә апаны ә ле хә зер дә сагына. Ә нә бит ерактан елмаеп карап торган йолдызда аның карашы чагыла. Ирексездә н кү злә реннә н чыккан яшьлә р томан эченә кү злә рен капладылар. Ул аларны чытырманлый кысып апасын сагынып елауларыннан туктатты.

Таир моны сизде. Кү пме генә яшерергә тырышса да, ул кү з яшьлә ре каршында кө чсез иде.

Зур җ ылы куллары белә н Фатыйманы җ илкә лә реннә н кочты. Йө рә генең тибешен сизде. Ике кү гә рчен очып китә ргә торгандай бер кү тә релеп бер тө шә лә р иде. Фатыйма Таирның тормышына оялчан ягымлы елмаюы белә н килеп кереп кү пмедер дә рә җ ә дә аны ә сир итте. Ү зен надан, йә булмаса тә ртипсез итеп кү рсә тмә скә тырышты. Аның карашында ү зенә балаларча саф ышаныч белә н Аурупача хыялыйлык ярылып ята иде. Зур аксыл зә ң гә р кү злә ре, җ илкә лә рен каплаган ефә ктә й шома чә члә ре, азрак кына кү ренгә н сипкеллә ре, тулы ал иреннә ре, авыз һ ә м маң гай янындагы җ иң елчә генә сызылып киткә н карашлары аның җ иң ел тормыш юлы узуына ишарә иделә р. Озын лә кин сыгылмалы гә ү дә се, ачык чырае Скандинавия белә н Гарә п иллә ренең хатын- кызларын хә терлә тә лә р иде. Диң гезче ата – бабалары Рим империясеннә н алып Кө нбатыштан Кө нчыгышкача гарә п иллә ре белә н кушылган иделә р.

Язмыш очрагы белә н алар туран дө ньясына килеп элә ктелә р. Монда инде тө ркилә р белә н кушылып атларда һ ә м җ ә яү берничә тапкыр исемнә рен һ ә м диннә рен алыштырып Азияне аркылыга – буйга ү ттелә р.

Таир Фатыйманы кү брә к белгә н саен анда Аурупалыларга хас сыйфатларны тапты. Ихтыяр кө че һ ә м кыю адымнары сокландырдылар аны. Ярата икә н – бар йө рә ге, җ аны, тә не белә н. Тора- бара ташландык хә лендә калмастан, туран елмаюы белә н яраткан нә рсә се яныннан тыныч кына китә белә иде ул. Сә лимә апасы:

-Ирлә р йомшак холыклы хатын- кызларны тү гел, ә кө чле, беркем каршында да сер бирмә стә йлә рне яраталар. Ә чын ир- атлар хатын- кызга бер нә рсә дә н кала барын да кичерә лә р: бары тик аларны яшә ргә генә ө йрә тмә сеннә р. Ир- атның кө че- ү зенең адымнарындагы ышанычында. Хатын- кызның кө че- аның сыгылмалы табигый акылында.

Фатыйма Гө лсинай белә н бервакыт туганнарында кунакта булган иделә р. Мондагы халык Ыру башларының йө зъеллык бә йрә мнә рен билгелә п ята иде. Думбыра каккан һ ә м гичакта уйнаган тавышларга сиксә ннә н узган карт белә н карчык искиткеч кә мит итеп бер – берсенә тыпыр- тыпыр ә ле якын килеп, ә ле еракка китеп җ ырлап биилә р иде;

- Нә рсә гә миң а байлыклар син янымда булганда?

- Минмени синең байлыгың, гомерең юлларында?

- Нигә миң а кояш нуры син янымда, кояшым!

- Минмени соң кояш нурың, зирә к гомер юлдашым?

- Эзлә мимен матур чә чкә, алсу гө лем янымда!

- Минмени назлы чә чә гең, сары кө злә р чорында?

- Кирә кми кү к йолдызлары, минем Зө һ рә м янымда.

- Минмени соң Зө һ рә йолдыз? Ә син Аем янымда.

Фатыйма Таир белә н Насыйрның ө ендә танышты. Гө лсинайның туган кө не иде бу. Алар бу туган кө нне дү ртә ү лә п уздырдылар. Бай итеп, кү ң елле, сө енечле итеп. Тө рле яң гыраштагы кө йлә р тың ладылар. Кү бесенчә гарә п һ ә м тө рек җ ырлар(лавыр)ына биеделә р.

Таир телә сә кайсы мә җ леснең кү рке иде. Аның матур итеп сузып җ ырлавы, баянда телә сә кайсы кө нне сиптереп уйнавы ү зе генә дә бернигә дә алыштырмас бү лә к (иде). Аның җ ырлавына ара- тирә Гө лсинай да кушылды. Бө тенесе арасында да иң нә зберек нечкә, лә кин моң лы тавыш аныкы иде. Аларның икесенең бергә җ ырлавына карап торсаң абыйлы сең елле җ ырлыйлар дип уйларлык иде. Алар чыннан да чын дуслар (иде). Гө лсинайга бу чын дуслык булса - Таирга җ авапсыз сө ю иде. Аның ү зен абыйларча тотуы, Гө лсинайга якын булуы кү ң еленә авыр (иде). Гө лсинай аның ө чен бердә нбер кимчелексез камил гү зә л хатын- кыз иде. Ул аны шашып сө юдә н илаһ илаштырды.